Um Haugafolk (Vang)
Paa Syndrol hava dai ain Haust-Støl som aite Fosshovda, aa tett ovafor Støle ligg de ain stor’e Haug som e tegrodd’e me Bjørkeskog, aa som me kallast Fosshovda. Uppe i dai Hauge hadde Kjeringe paa Garde aa mange are baade set aa høyrt Haugafolk. Ain Kveld de va fælande myrkt va ho uppi Støle, aa daa saag ho, at de vart uppleti ai Dør uppe i dai Hauge. Der brann de ai Elde paa Paise inne, aa ho saag Folk, som gjengo um Varmin, aa ho hoyrde, at dai garta te ina’n. De gjekk Folk igjøno Døre likesom ut, aa dai leto atte Døre. Ho saag me, at Døre vart uppattleti, aa Folk gjengo inn att aa leto atte me se Døre. Detta let gaa manga Gonge. Men Varmin inne syntest vera so myrkrau’e imot som han visa se hjaa uss.
Ai onnor Gong laag Kjeringe aisemal i Sele sino upp i dai Støle, aa daa va de ain Kveld, at ho la’e se saint, taa di ho hadde ai Kyr, som ho vanta skulde bera. Daa de lai ut paa Natte noko, kom de ait Haugakvendfolk aa ropte igjøno Glugge paa Sele: „Aa væl va du Aagaat Syndrol; no maa du upp trast, no e Stuten komin“. – „Aa væl va du ogso daa“, sa’e Kjeringe, „før du vilde segja me de“. – „Ja skunde de no“, sa’e hi, „ell ’aa kunne Kydn dina drepa han, dai sanke se hjaa Kyrenn no“, sa’e ho. – Kjeringe rende upp, aa førde paa se Døse aa sprang ut. Me di sama ho kom ut, hoyrde ho, de belja Kyr nest i Træ’e, aa daa ho kom dit, støndo alla hina Kydn hennar ikring denne, som hadde bore, aa ho hadde faatt ain Uksekalv. Daa va de slik Beljing paa hino Kyro, at de va so nær, at ho inki hadde faatt dai ifraa so myki, at ho kunna saa Kyre aa Kalven me se upp aat Sele.
Ai onnor Gong saag ho tile um Morgonen ai Haugakjering, som sto uppaa Fosshovda’e aa likesom kalla paa ai Kyr, aa ette som ho kunna forstaa paa Kallingenn, so hadde nok Kyre vore burte um Natte. Ho hoyrde, at Haugakjeringe ropte: „Ringlai! Ringlai! e du i Live?“ „Maa!“ sa’e Kyre, daa rautte ho detta Ljo’e burt paa ain a’n Haug. Me di sama at ho hoyrde, at de rautte burt paa hino Hauge, fekk ho sjaa ai stor’e brondutt’e Kyr, aa ho gjekk te desse Kjeringenn, som sto paa Fosshovda’e. Daa syntest ho bli so gla’e, at ho dansa aa hulla slike væne Bulaatta, aa daa Kyre kom innaat henne, klappa ho Kyre aa strauk ho allestane, aa gav henne Salt. Men me di sama at Kjeringe gjekk fere aa Kyre ette henne ne over Hovdae, komo dai attfor at Kjørr, aa der vorto dai tvert burte for hennar Augo.
Ain Haust i Kødnkjoyringenn va Mannen paa Syndrol uppi Stølo der aa laitte ette ain Oyk, som han vilde kjoyre Kødn me. Han laitte ain hail’e Dag aa inki fann. No kom han der paa Stølen um Kvelden aa la’e se, taa de va før saint te aa gaa haimatt. Um Morgonen va de ogso go’e Kødnterre, aa daa visste han inki, kor han skulde aav aa laite, taa di han tytte, at han hadde laitt allestane. Me di sama han gjekk um Fosshovda, va de ait, som ropte te hono: „Merre di gaar i Hugakinno!“ sa’e de. – „Aa væl voro de, som vilde segja me de“, sa’e Mannen, aa so gjekk han dit aa fann Merre, der som sagt va.
Ai Kjering i Bo va paa Haimstøle aa bustulla, aa de va hjaa henne tvo taa Søno hennar, ain paa aatte aa ain paa elleve Aar. Dai vilde daa buføre haimatt. Um Kvelden ho sat aa kokte Brim, vanta de henne ain Skjering, aa ho sa’e daa ve Gutadn: „torja de gaa sy Flate-Sele aa laane me ain Skjering“. „Jau“, sa’e desse tvo, „de torja me nok“, aa sette i Vegen. Dai voro i Flatesele aa føngo Skjeringen. Daa dai voro komne nord paa Slette ve Sele daires aigne, saag den minnste Guten uppi ain Haug, som e ovafor Slettenn ve Haimstølen, at der va uppleti ai Dør i Hauge, aa so brann de ain myrkrau’e Varme inne. Baade Karfolk aa Kvendfolk gjengo um Varmin, aa han hoyrde de svalla. Han stana aa stirde paa detta, aa so sa’e han de: „Haavar, ser du de som brenn’e uppi Hauge“. Men trast vart Døre atteleti, aa daa saago dai ’ki ai Grand nokon taa dai. Daa dai komo innatt i Sele te Mor sinne, fortelde Vesleguten ko han hadde set. „E saag inki noko, e“, sa’e han Haavar. – „Aa nai“, sa’e Mor daires, „ess han garta te de, so saag du nok inki noko daa; men dai era der nok Stakkara; e ha ofto baade set dai aa hoyrt dai der e“, sa’e ho; „dai bustulle dai væl me no, men dai pla gjednast sita atte ai aatte ell fjorten Daga ette uss“.
Far aat desse Guto va ai Gong paa Støle aa hogde Stølsve. Ait Stykki framafor Støle e de ain stor’e Stain, som e kvit’e aa sjaa paa, aa difor kalle dai han Kvitestain. Trast ovafor Staine e de ain stor’e Haug, aa i dai Hauge ha mange set Haugafolk, men Mannen va ain taa dai, som alder trudde noko paa slikt, men daa fekk han veta at de va sannt. Me’a han sto aa hogde, fekk han hoyre ait Illelæte uppi Hauge, aa ette som de hoyrdest te, va de ait Kvendfolk, som hadde faatt baadnillt. Han hoyrde, at ho unka se so stundo, nær Ri’idn toko ho att, aa han hoyrde, at de va Folk hjaa henne, som greto me henne aa trøsta ho, at de snart skulde li’e over, men nær Ri’idn toko ho atte, skraik ho so, at han kunna ha hoyrt ho alder so langt. Endele fekk ho ai fæl’e Ri, so at ho skraik aa Unka se endaa verre ell fyrr, aa dai som voro hjaa henne greto aa tuttra, men trast ette vart de stilt. Um ai liti Stund fekk han hoyre, at ho hadde aatt: daa tok de te gret ait lite Baadn, som va nyss født. Daa vart de slik Gle’e paa øllosømno, aa daa hoyrde han, at de bar te me aa skure rain’e ai Gryte; dai vilde no koke Rjumegraut aat henne daa, maa veta. Han hoyrde skile, at dai stampa ain Graut ai Stund ette dai hadde vaska Gryta; men lite imyljo høyrde han den nyfødde Ungin gret. Detta vart no ai hail’e Stund, aa han mainte, de va vist fire Tima. Paa Slutna’n viste han inki, koss han skulde fara aat. Han tenkte daa: „e ska fraiste aa garte te dai“. Derme sa’e han de: „Aa væl voro de! koss staar de te me Barsængkjerringenn dikka?“ Daa skrasla dai aat hono, men anna svara dai hono inki, aa si’a høyrde han inki mair.
Han Vilhjølm paa Lund, Husmann aat Preste, ha fortelt, at han høyrde Haugafolk ai Gong, me’a han va ung’e aa tente hjaa Bror sino. Um Sumaren, trast fyrr dai skulde buføre paa Langstølen, skulde han Vilhjølm aust i Rauddalen aa laite ette ain Oyk te buføre me. Han kom burtaat ait Vatn, dai kalle Hyggjande, aa der e de noko store Hauga, dai kalle Hyggjandhaugadn. Daa hoyrde han, at de kom nokon drivande me ai Bufør. Han høyrde de staaka aa jaga, aa de gnirka i Taino ell i Klyvjo, aa han høyrde ain liten Unge gret, aa ain gamall’e Mann, ettesom han kunna skyna paa Ljø’e, lo so godt aa svalla te ain a’n. Alt detta hoyrde han ait Stykki bakafor se, aa so tenkte han de: de maa vist vera Sygardingadn som. buføre i Dag, e ska springe attende burt paa Hyggjandhaugen aa spyrja dai, um dai ha set Oyken vaann nokorstane. Han rende attende dit, som han hadde høyrt dai jaga aa kalle, men daa han kom dit gjorde han korki saag ell hoyrde nokon Ting. Aa si’a ette han kom haimatt, fekk han ogso veta de, at de inki va nokon som buførde den Dagen. Men de va mange som kunna fortelja hono de, at dai ofto hadde baade hoyrt aa set Haugafolk i Hyggjandhaugo.
I ain Stølsdal som kallast Skakedalen e de mange Støla som hoyre Stele aa Bergi aa Nordrebø te; dai liggje noko paa kor Si’e aat ai Aan, som renn’e gjøno Dalen. Bøastøladn liggje paa vestre Si’unn aat Aa’nn. For mønge Aar si’a va de ain gamall’e Skomakar i Bø, som dai kalla Andres Halten, taa di, at han va halt’e aa gjekk me ain Trefot. Han va paa Støle i dai Ti’enn, at dai buførde paa Haimstølen. De raakte so te, at han va aisemal inni Sele aa kokte Brim, aa hine voro raiste haimte me Buførenn. Han fekk daa hoyre, at de kom ai Bufør, aa de lokka aa kalla so vænt. Han tenkte daa ve se sjøl: ska tru, at ho Berit paa Flate alt e rai’og’e haimte me Buførenn sinne. Ho hadde Stølen sin lite lenger nord. Han stirde uti Glugge, aa daa fekk han sjaa ai Haugakjering, som lokka Krøtøre sine aat Baite. Ho va so maatele stor’e, hadde brunt Haar, som hekk ne’over Eksladn hennar, aa de va so sidt, at de naadde ne’over Ovelive hennar aa radt ne paa Døse. Ho hadde rosa Oveliv, som va so vænt, at nær Sole skjain paa Rosidn, daa glansa de taa dai, aa so hadde ho svart’e Døs. Hona hulla mange fine Bulaatta, aa ain taa dai lærde han, so han let han paa Munnhorpa, aa den ha me ogso kunna si’a. Ho hadde stora faita Kyr, aa alla voro brondutta aa for de meste kollutta. Dai gjengo so fint ette henne nordigjøno, te dai komo aat noko store Hauga nord ve Feslettidn; der vart de tvert burte altsama for hono. Han la’e se burt paa Sænge aa stirde paa Brimkjelen, som vilde koke utover for hono, men han vart so magtlaus i Skrotte, at han inki va go te berge Kjelen. Ret som han laag, ropte de inni Glugge te hono: „Andres, no koka Kjelen din utover“, sa’e de. Han rende upp daa i Heljoro aa tenkte ve se sjøl: detta va no ho Berit paa Flate de, men daa skrasla de aat hono norda i Sele, før han skulde tenkje de. For ho Berit kom inki fyrr um Morgonen. Han auste daa taa den Brimkjelen, sløkkte taa Varma aa stunda se haimigjøno de snøggaste han vann. Um Morgonen daa ho Berit paa Flate kom paa Haimstølen, fortelde han Andres henne alt de som hadde hendt hono Gjaardagen. Men ho Berit fortelde hono manga Gonge slikt, som hona hadde hoyrt aa set Ti ette onnor.
Nord i Bø va der ai’ gamall’e Kjering, som dai kalla gamla Gunhild. Ho va Ekkje. Ho vart inntaki i ain Haug te ai Kjering for aa hjølpe henne som Ljøsmor. Kjeringe hadde faatt baadnillt, aa ingin va te aa hjelpe henne anna ell Mannen hennar. Ho Gunhild hjølpte daa te so godt ho kunna; aa fælt hardt va de me Kjeringenn, men paa Slutna’n aatte ho ain stor’e Gut. No skulde denna Barsængkjeringe so væl som alle are hava Rjumegraut te Mat, trast ho hadde aatt, men dai hadde korki Rjume ell Mjølk, berre lite turt Brø. Ho Gunhild sa’e de: „du Mann sta gaa haim te me aa taka ain Smørtalerk, som staar paa ai Hylle; den vil e gjeva dikka, e, esse de vilja hava han“. Mannen vart gla’e aa Kjeringe endaa gla’are. Han gjekk men kom atte føruta. „Kifør kjem’e du atte føruta“, sa’e ho Gunhild. „Jau“, sa’e han, „de va grisla paa han, derme so va e ’ki go te taka han“. „Gakk att sta trast“, sa’e ho Gunhild, „aa be ho Ragndi Døtte mi taka ai Skjai aa taka taa den vesle Krossen, som e ovapaa; daa kan du taka han“. Han gjorde so aa kom ait me Talerke. No aato dai godt, daa dai føngo Smør attve Brø’e. Paa dai sama Ti’enn va de ai Kjering i Bø, som ogso nyle va komi i Barsæng aa hadde faat ait Gutebaadn. No sa’e Mannen, at han vilde byte ve den Kjeringe aa taka Guten hennar at Natt aa leggje sin att i Sta’en. Men Kjeringe hass hadde inki vilja, aa ho Gunhild vart me ille nøgd me di; men de va ’ki Raa, han gjorde de likevæl. No sa’e Haugakjeringe ve ho Gunhild, at ho skulde gaa te hinne Kjeringenn, aa fortelja henne, at de va bytt, aa segja koss dai skulde fara aat me aa faa bytt um att. I Bø hadde dai no hatt denne Bytingen noko Jamdøger, men dai undrast paa de, at han gret ra’e, aa den dai hadde fyrr va so tolog’e, at de knatt inki stort i hono. Detta hadde dai Undrast paa, taa di dai trudde, at dai hadde sin aigin Unge endaa. Haugakjeringe sa’e ve ho Gunhild, at ho skulde be’a dai gjera upp ain Varme, aa so skulde dai taka Ungin aa likesom vilja kaste han inn paa Varmin, „daa trur han de Mannen min, at de e Ølvoro, aa daa byte han um trast aa so snøggt, at dai knapt bli vare di, fyrr de e gjort“. Detta vart skile so, som sagt va. – No lyt e fortelja, koss ho Gunhild kom utatt or Hauge. Haugakjeringe sa’e de ve ho: „nær du vil utatt, maa du akte de, for daa heta Mannen ai Jødnstøng gloande rau’e, aa den kasta han ut igjøno Døradn ette de; men du sta skvette tesi’is me di sama, so røkk’e han de ’ki“. Detta vart ogso skile so som Kjeringe sa’e. Daa ho Gunhild va rai’oge ut, saag ho, at Mannen la’e ai Jødnstøng inni Varmin, aa ho forsto daa, ko han vilde me henne. Me di sama ho gjekk paa Døre, sende han Stønge ette henne, men ho skrykkte se tesi’is, so at ho vart oskadd’e aa slap væl ifraa dai.
I Vang e de ait stort høgt Fjell, som kallast Grindadn. Vestafør Grindo ligg’e de ait Fiskevatn, som dai kalle Grindetjædne. I gamall’e Ti saago dai Fisk i di Tjædne, men dai føngo alder noko før han va hyld’e, maa veta. Men so va de ain Prest i Vang som vigde Tjædne. Me desse for han aat solais, at han tok Mold taa Kyrkjegarde, aa han e no vigd’e, aa Prestadn era vigde, maa veta, aa so tok han me se Molde i ain Pose, aa rai paa ain Hest vest um Grindadn te aa vigje Tjædne. Han gjekk daa rund ikring Tjædne rangsølis aa straadde ne Mold ette kor han gjekk. No e de ain store Haug ovafør der som Fiskebu’e staar, som dai kalle Bu’ahaugen, aa i dai e de Haugafolk. Daa Presten va komin so nemme ikring Tjædne, at de va att ait lite Stykki, ropte de uppi Bu’ahauge: „aa æsle Le, so sko me fiske baade me aa de“. – „Nai“, sa’e Presten, „fyrr ha de fiska aisemalne; no vilja me fiske aisemalne“. – So rai han paa Haimvegen att, men daa han kom ne i Li’e aat ain stor’e Haug, som me kalle Nysæthaugen, der snuvla Hesten; Presten datt taa aa braut den aine Foten. Daa skrasla de i Nysæthauge, „detta hadde du, for du inki æsla Le ve Grindetjædne“, sa’e de. – Si’a ha dai fiska der myki, aa ain overmaatele go’e Fisk e der. I lang’e Ti hoyrde detta Fiskevatne Prestgarde te, men si’a kom de undaa Prestgarde ain liten Garddaild som me kalle Haugen, aa dai fiske i Grindetjadne no. De renn’e ai liti Aan or Tjædne, aa i Ose ha dai byggt ai Fiskeslø.
I Bu’ahauge ha de ofto vore set aa hoyrt Haugafolk. De va ain Mann som dai kalla store-Hølgi, han va ai Gong ve Grindetjædne aa fiska, aa so laag han aisemall i Grindebu’enn ai Natt. Han va slik Maistar te aa laate paa Munnhorpa, aa so sat han um Kvelden aa morodde se aa let paa Horpa. Rett som han sat aa let, tok de te aa danse ute. Han Hølgi forsto væl at de va Haugafolk som dansa, men han va alder rædd’e, han gav paa aa let like godt, aa dai mulla aa dansa utafere. Endele vilde han daa halde upp aa laate aa so leggje se. Men daa kom de inn te hono ain Kar, aa han sa’e de: „aa væl va du store-Hølgi; ko fint du læt’e paa Horpa“. – „Aa væl voro de ogso“, sa’e han Hølgi, „ko fint de danse“. – „Kjære væne, laat maire, du ska ’ki ha Ska’in taa di imorgo“, sa’e hin. – Han Hølgi tok atte let, aa trast toko dai atte te aa danse aa heldo paa haile Natte radt te de tok te aa dagast, men daa vart de kurt. Han Holgi la’e se daa te aa sova litevætta, aa si’a gjekk han sta aa saag aat Fiskegaadno sino, men daa fekk han so myki Fisk, at han inki orka aa bera de; men han maatte haimatt ette ain Oyk, aa daa vart de ai hail’e Klyv me Fisk. Daa hadde han atte for de han let paa Munnhorpa aat Haugafolke.
Uppi Flateli’enn e de noko store Hauga, som dai kalle Krokaahaugadn. Der va ho Berit paa Flate ai Gong aa saag ette Krøtoro sino trast fyrr dai vilde buføre paa Stølen um Vaaren. Daa kom de ai Bufør ut or store Krokaahauge, aa de gjekk ait Kvendfolk fere Buførenn aa kalla aa hulla slike fine Bulaatta. Ho hadde sidt brunt Haar, svart’e Døs aa rau’e Troye. Ho raiste fysst over Krokaane, aa de fylgde henne ain stor’e Buhund, som va kvit’e me svart’e Ring ikring Halsen. Aa so kom de væl ai seksta Kyr, aa de meste taa dai voro brondutta aa kollutta; men hina voro rau’a me store Hodn aa Bainknappa paa. Imyljo dai va de ain stor’e brunsi’utt’e Gra’ukse, men so stor’e aa fin’e Ukse hadde ho alder set, sa’e ho. Han gjekk mest fere hino Krotoro, han hade store Hodn, aa Knappadn paa Hodno hass voro so blanke, som dai skulde vera taa Gull. Han letst stange ette Buhunde stundo, men han gjekk aa slaikte han aa dansa ikringo han. Ette Kyro kom de noko Smaakrøtor aa sidst kom de fire store Svin me slike lange Oyro, at dai naadde radt ne over Tranten. Alle ette gjekk de ain halvvaksin Gut aa ai liti Gjente aa jaga Buføre. Ho Berit kunna skyne, at dai buførde, ve de at ho som gjekk fere aa kalla tok aat Stølsvege. Derme sa’e ho Berit: „aa væl voro de Stakkara; halde de paa aa buføre idag de?“ Men daa vart de so tvørt burte altsama plent som de hadde søkke ne. Den Laatten som ho hulla den som gjekk fere, den lærde ho Berit aa hulla han ofto, so me kunne den baade e aa are.
Um Sumaren ette ho Berit paa Flate va komi paa Stølen, va de ain Morgo ho hadde lokka Kydn sina te Baitis; ho hadde endaa fylgt dai nord aat Aa’nn. Ho gjekk sy’att igjøno um ain stor’e Haug, som ligg’e norda Flatestølen, aa der fekk ho hoyre slike Mull, likesom de hadde vore nokon som skulde garta te ina’n. Ho stana aa lydde, ko detta kunne vera. Da hoyrde ho skile, at de kidna inni Hauge aa at de svalla, men ho saag ingin Ting den Gonge. Men so myki e no vist, at de baade ha vore aa enno e Haugafolk te; de e foruta Tvel.
Unde ain Gard som aite Svænes i Aurdal budde de ain Husmann som aitte Tollaiv. Hjaa dai Manne va de ait undele Tefelle me Haugafolk. De budde baint unde Stogunn hass ain Sme, aa den Sme’en klaga se fere, at Stoga hass Tollaiv sto te Mains for hono. Han Tollaiv togg Tobak, aa nær han laag i Sængenn aa sputta, so komo Klysudn baint ne paa Verksta’en aat Sme’e. So klaga han se før de, at Fjøse hass Tollaiv ogso sto hono te Mains ve de, at all Orainska som kom or Fjøse rann ne paa Borde hass. Haugasme’en fraista fysst me di go’e aa vilde saa han Tollaiv te aa flyta i de minnste Stoga, aa’ bau se te aa hjølpe hono; men han vilde inki. I di gjorde han grovt gale. Dai bø’o hono mange i Bygdenn, som visste koss de sto te hjaa hono, at dai me hadde vilja hjelpt hono te aa flytt Stoga, men han sette upp aa inki vilde. Sme’en synte se før hono, aa han sett jamvæl sjaa haile Husly’en, de va Sme’en aa Kjeringe hass aa tvo Guta, den aine va vaksin aa ain va minder. Han viste se ogso ofto for Kjeringenn hass Tollaiv aa fraista aa faa hona te telja han te aa flyta Stoga, aa han lovde henne visst, at de ’ki skulde bli kostasamt før dai, „men esse de ’ki vilja“, sa’e han, „so sko de alder faa ain Helsedag nokon taa dikka“. Aa so vart de me. Kjeringe hass Tollaiv vart raint ifraa Vete, aa gale vart de me Bødno hass, alle vorto vanhelsa ve de at dai føngo Fallesyki’e, aa likeso Kjeringe; hellest voro dai skile Faavittinga, aa de som mair va, dai vorto so vanskapte aa skakke i Le’o, at Finga aa Tæna støndo skjaive paa dai, me maire. Han Tollaiv ogso vart paa Slutnan hjaalskin. Han va ain stor’e sterk’e Kar, va ain dugele Skraddar, aa hadde vore Sjersant i dai Ti’enn, som dai voro i Sverike; men no gjekk han ikringo Gardadn aa ba, aa hadde me se dessa vanvetogne sjuke Ungadn aa Kjeringe si. Dai voro radt uppe i Vang, aa det fortelde han væl, koss de hadde sta’e te me se. Den Sme’en, fortelde han, va ogso ain stor’e sterk’e Kar; han syntest ogso vera taa ait Slags Krigsfolk, for daa Ofre’en tok te i aatja hundre aa sjau, so raiste denne tryaa Daga fere hino Sylatro her, aa daa va han burte try Aar i ait Renn. Si’a va han ogso burte att noko Aar i Senn, te de lai te aatja hundre aa fjurta, daa kom ogso han atte for Ølvoro. Men stødt nær han raiste, so va de ai tvo tri Daga fere Sylatro her,“ aa nær han kom att, so va ogso de noko Daga fere hino. Fysst han va attekomin, so tok de te atte klakte aa smi’e unde Stogunn hass Tollaiv. So va de myki Folk fraa alla Bygda, som raiste dit som dai hadde hoyrt at denna Haugasme’en skulde vera, for aa veta um ait aa anna, aa alt visste han aa alt gjorde han Grai’e fere ve aa slaa i Ste’e sitt. Solais kunna de koma ængor aa spyrja hono: „vait du um e er gift’e? ere gift’e so slaa tvau Slag, aa er e ’ki’gift’e so slaa berre ait“. Spurde nokon: „ko monge Bødn har e?“ so slo han ait Slag for kor Unge. „Ko mange Guta e de taa dai?“ so slo han ait Slag før kor Gut, aa va de ingin Gut, so slo han inki. Nær ait Kvendfolk va fremmele, aa nokon vilde spyrja hono, ko ho gjekk me, so slo han tvau Slag, um de va Gut, aa va de Gjente, slo han berre ait Slag. Men de glapp alder, anna ell de vart so som han hadde sagt. Gamle Major Bekk, som va Kaptin i dai Ti’enn, va hjaa hono aa spurde um Ofre’en, men han sa’e hono so graidt, koss de gjekk, at de alder glapp de minnste. Va de ængon, som hadde Hug te aa fraiste han aa vilde narrast ve han aa sa’e, at de inki va sannt, som han spaadde, daa vart han so sinna, at han slo ne i Ste’e sitt, so at Jorde skolv. De va helles fælt gale aa fraiste han slikt, før han vart so sinna daa, at han alder svara dai, fyrr de kom ængon a’n aa spurde um are Ting. Men han aa han Tollaiv heldo paa aa voro Ovene, aa Ovenskapen voks endaa maire ve de, at han Tollaiv uvarand hadde kasta aav Lære paa Son aat Sme’e ve aa slengje ifraa se noko Tyrirota. Ifraa dai Ti’enn vart de endaa mair orole der, ell de hadde vore fyrr. Sme’en synte se for hono Tollaiv daa aa sa’e hono, ko han hadde gjort, aa han lovde hono de, at esse han inki vilde flyta Stoga si, so vilde han sjøl rive ho ne. Aa de va ain Dag, at han raiv ne Hylludn, so Mjølkesputeren sto ikring Huse, aa so raiv han ne aa slo sundt alt som fannst i Huse. Men de munte inki, han Tollaiv vilde inki flyta. Han Tollaiv Svænes, som va Husbonden aat desse Manne, gjekk ogso sta aa spurde Sme’e: „staar Stoga de te Mains, so slaa skile hundre Slag, aa staar ho inki te Mains so slaa berre ait. Men daa slo han skile hundre Slag. Husbonden la’e daa ogso te, at han Tollaiv skulde flyta Stoga, men han vilde endaa inki. Men koss de gjekk ell inki, so doyde denne Husmannen so snøggt uti Garde sino, at dai mainte alle, at Sme’en hadde faatt Magt te aa slaa han ihel; men de maa e segja, at e inki vait vist.
Paa ain Gard som aite Grihamar budde de før monge Aar si’a ain Mann som aitte Ola. Ain Dag hadde han lagt se te aa kvile ette Dugurde paa ai Slett nordafør Laava; der hadde han aa mange are take se ofto ain go’e Lur. Daa kom de te hono tvær Haugagjento aa den aine hadde gult aa sidt Haar, som va so glansande, som de hadde vore gylt. Ho helsa te hono Ola: „aa væl va du Ola Grihamar; du ligg’e aa kvile, der du pla kvile du“, sa’e ho. „Ja e gjere de“, sa’e han. „Kjære Ola“, sa’e ho, „vil du ’ki laane uss Kjerra di imorgo, me vilde buføre paa Stolen“. „Jau“, svara han Ola, „de kunne nok faa ho, men me vilja buføre me ogso i overmorgo, aa daa bruke me ho sjølve“.“ „Ja e vait de“, sa’e ho, „de sko nok faa ho atte te dess; men imorgo maa du ’ki liggje der“, sa’e ho, „for du ligg’e midt i Vege vaaro, aa nær daa me komo me Buførenn, so kunna me skamfare de, aa de vilde me ’ki, taa di du e so skikkele Mann“. Me’a denne Gjenta sto aa tala ve han, sto hi aa snudde se ifraa hono aa lo for se sjøl. Han Ola akta ’ki noko um detta vi’are, men Haare aat desse Gjentunn tytte han va mair ell fint aa tala um de ofto. Tile um Morgonen va Kjerra burte, aa daa han Ola hadde ete te Dugurds, gjekk han sta aa la’e se te aa kvile paa sama Sta’e, som han hadde liggi fyrr. Han sovna, men daa han vakna, va han fløtt’e ait langt Stykki derifraa, aa de hadde væl Haugafolke gjort maaveta; men fordi dai inki vilde gjera hono noko illt, so hadde dai fløtt han or Vege ifraa se. Kjerra va burte den Dagen, men tile um Morgonen ette, daa sto ho paa sama Flekke, som ho hadde sta’e fyrr. Han Ola va ailai’n so stiv’e i Skrotte, aa de va taa di maaveta, at Haugafolke hadde take ti han, daa dai fløtte han. Um Hausten daa dai skulde klyppe Sau’idn, kom de ain stor’e Ver te Sau’o daires, som hadde so lang’e fin’e Ull, at ho va som den finaste spanske Ull, aa han hadde so monge underle Mark i Oyro sino, at alder nokon hadde set slikt fyrr. Dai leto lyse va ve alla Kyrkjo, um nokon kunna kjennast ve denna Veren, aa dai skrivo over Fjelle te Lærdal aa leto lyse de upp der, men ingin kjendest ve Veren. Dai klypte Ulle taa hono, aa daa va de aatte Merk’e. Dai fødde han den Veten, men Um Hausten ette slagta dai han, aa daa hadde alder nokon set so fait’e Ver hadde vore slagta fyrr. Daa va de graidt, at dai hadde faatt han hjaa Haugafolke te Løn før de, at dai føngo laant Kjerra te aa buføre me.
Ait anna Slag taa Haugafolk ha dai kalla Tøltabondin. Utaa dai ha de paa mange Garda vore set ain ell tvo Kara. Dai halde se anten i Stalle ell i Fjøse, men e de berre ain, so sjaa dai han javnast i Stalle. Dai leggje Elsk paa visse Krøtør, aa te dai draga dai Mat baade saint aa tile. Ai Ti saago dai tvo Tøltabonda paa Grihamar; den aine helt se i Fjøse, aa han hadde lagt Elsk paa Bjøllekyre aa bar Hoy aa Halm te henne alla Næta, so ho vart so fait’e, at ho vilde raint sprekkje sund; men hina Kydn vorto turra, ko dai gøvo dai, aa de va taa di maaveta, at han tok ifraa dai aa la’e te Bjøllekyrenn. Samalais gjekk de te i Stalle. Mannen paa Garde hadde ai svart’e Merr, aa ho va so fait’e som Svell, men hine Oykidn hass voro so turre, at de va stygt aa sjaa dai. Tile ain Morgo vilde Tenestguten gaa aat Stalle aa gjeva Oykjo. Daa han kom ut, fekk han sjaa tvo Kara ute i Garde, som sloost um ain Hoydott. Den aine kom me Hoydotte or Stalltreve, aa derme kom hin aa raiv Dotten taa hono, aa so bar de te aa slaast. Dai sloo ina’n so fælande me Nevo, aa so mulla dai noko som ’ki Guten skynte. Paa Slutnan la’e den aine hin unde Oyra, so han rulla, aa so fata han Hoydotten aa sette ne i Fjøse. Hin sto upp att, pynta taa se Snjøen aa pusla se burt i Stallen, aa si’a saag han dai ’ki mair den Gonge. Ai onnor Gong tile ain Morgo fyrr Guten sto upp, kom de ain Kar inn i Fjøse me ait Hoyfanga aa’la’e te Bjøllekyrenn. Guten laag uppaa Fjøshjelle aa saag detta, han, aa so sa’e han: „detta va for myki aat ai Kyr“. Han som kom me Hoyfanga’e svara: „aa ja va detta før myki, so ska de vist bli minder“. Ifraa dai Ti’enn vart Bjøllekyre so turr’e, at de va nettupp ho orka aa gaa, men ai onnor Kyr som sto nemmast ve Bjøllekyre vart faitare te kor Dag.
Solais paa Lag ha Tøltabondin vore sedd’e mangestane fyrr i Verd’n, men no paa noko Aar ha ingin set te hono. Koss de ber’e te, at dai kalle dai Tøltabonda kann e ’ki veta paa a’n Maate ell de, at dai stødt voro aa sjaa i Hustølto, de vil segja, nær de ha vore ne’rive att Hus paa ain Gard, so ha Tøltabondin ra’e vore sedd’e i Tøltenn som Huse sto paa. Aa nær de ’ki ha fønnest nokor slik’e Tølt, so ha dai set dai i Stalle helst aa i Fjøse.
Paa ain Gard som aite Kvaale fløtte dai Huse før monge Aar si’a, aa i dai Tølto som Garden hadde sta’e, saago dai Tøltabondin flaire Aar ette, aa stødt saago dai han i Stallstøltenn aa i Fjostøltenn. De ha vore ait gamalt Ordtøki: „gjere du Tøltabonda imot, saa faar du snart ain klen’e Fot, men gjere du Tøltabonda te Lags, so faar du Lykke te alleslags.
Paa Bergi i Slidre budde ain Mann som hadde tvau Bødn, ain Gut som va aatte Aar aa ai Gjente som va try Aar gamall’e. Ain Dag um Vaaren Mannen sto i Aakre aa pløgde, ba Mor aat desse Ungo, at dai skulde gaa ne i Aakren aa be’a Far sin koma inn te Dugurds. Dai gjengo bæ’i tvau aat Aakre aa bø’o Far sin koma inn. Guten tom innatt trast, aa derme sa’e Mor hass:. „kor e Syste di?“ „Aa hona e atte ne i Aakre hjaa hono Far“, sa’e Guten. Ai liti Ri derette kom Mannen aa sette se burtaat Borde aa vilde eta te Dugurds. Kjeringe spurde: „kor e vesle Gjenta?“ „E ho ’ki uppattkomi daa?“ segje Mannen. „Nai“, sa’e Kjeringe. Derme kasta han Skjai’e aa sette paa Døre; Kjeringe de sama aa dai are, som hoyrde Huse te, aa dai laitte aa ropte, men ingi Gjente fannst. Dai føngo daa me se so myki Folk, at de va som store Kyrkjeaalmuga te aa laite me se, men de munte inki. No hadde dai hoyrt ai Segn, at nær nokon va inntakin i Haugen, so skulde dai ringje me Kyrkjeklukko, ess de ’ki skulde vera lenger ifraa Kyrkjunn, ell de godt kunna hoyrast. Desse Folke forstøndo nok, at ho va inntaki maaveta, men de va før langt ifraa Kyrkjunn, aa difor føngo dai Lov te aa taka ne ai liti Taarnklukke, aa den hadde dai te Bergi, aa hengde ho upp paa noko Stenga aa ringde me henne der. Daa hadde dai laitt i manga Veko. Daa dai hadde ringt me Klokkunn ai Ri, kom de ait Haugakvendfolk te ai Gjente, som helt te paa Bergi, aa sa’e: „du ska segja de ve desse Folke, at dai sko ’ki laite mair ette vesle Gjentunn sinne, før ho e intaki i ain Haug, men ho har de so godt, at ho alder hadde de slikt hjaa dai, aa endaa bære ska ho faa de, esse dai vende att aa laite, aa so dai rive ne att denne stygge Tinkla, som heng’e der“. – „Dai tru ’ki me kor so va“, svara Gjenta, aa derme so gat inki ho noko. Dagen ette kom Haugakjeringe att te henne aa sa’e: „kifør sa’e ’ki du de e ba de igjaar ?“ „Nai“, sa’e Gjenta, „dai tru de ’ki, derme e de ’ki verdt før me aa segja noko“. „Ja“, sa’e Haugakjeringe, „segje ’ki du no de, som e ha be’e de, so ska du vist faa hugse paa de“. Men Gjenta gat inki noko den Dagen hell. Tre’a Dagen kom Haugakjeringe att, aa daa va ho so sinna, at ho rende paa Gjenta aa bait ho over Kjaften, so ho vart so troti, at ho va ’ki go te aa eta paa mange Daga, arelais ell dai maatte renne i ho noko tynnt Supand me ai Skjai. Daa fortelde ho de som Kjeringe hadde sagt, aa synte dai, at Kjeringe hadde bete ho, for ho ’ki vilde segja dai trast de, ho hadde he’e ho fysste Dagen. So løto dai tesidst slutte me Laitingenn, før dai forstøndo daa, at dai ’ki fønno ho kor so va. Men ai stor’e Sorg føngo dai, so dai inki gloymde di so lengi dai levde.
De ha vore ai gamall’e Segn, at nær nokon bli inntakin i Haugen, so pla Skyldingadn hava so oversle go’e Lykke baade taa Krøtøro aa hellest, aa so skulde de me ha vore hjaa desse Manne, ette at Gjenta vart burte.
I Fron i Gudbrandsdale ligg’e ain Gard som aite Solberg, aa der hende de for noko Aar si’a, at ai vaksi Gjente vart inntaki i ain Haug. Ho va ute paa Markenn me Krøtøro aa gjætte dai, aa so vart ho burte. Dai gjengo dit, som dai trudde ho skulde vera inntaki, aa ropte, aa daa svara ho dai. Dai bø’o ho daa, at ho skulde koma atte, men ho svara de, at ho slapp inki utatt. So fortelde dai Preste taa dessa aa bø’o han aa vera me dit, som dai hadde hoyrt ho svara dai. Presten vilde fysst inki tru dai, men paa Slutnan vart han me. Han ba ho daa ogso koma utatt, men ho svara de sama som fyrr. „Du kan gaa aat Døre vait e“, sa’e Presten; men ho svara, „e ser ingi Dør“. Men um Kvelden fønno dai ho atte burti Stalle, aa daa va ho ’ki go te garte noko vi’ar, men ho sa’e de, at ho saag Mor si jaga Kalvadn, de saag ho igjøno ait Glas, aa daa va ho inki lenger ifraa henne, ell ho væl kunna ha garta te henne, men ho va ’ki go te garte. Aatte Daga derette vart ho inntakii sama Haugen atte. Dai laitte aa dai ropte so som dai gjorde fysste Gonge, men inki gjorde dai korki hoyrde ell saago ho. De va tvær Stogo paa Garde, ai Setostogo aa ai onnor. Saint ain Kveld gjekk Mor aat Gjentunn burt i hi Stoga, aa daa fann ho Gjenta. Ho laag paa ait Bord, aa baa’e Føtadn hennar voro ihopbøndne me ait Ullband likesom ai Helde. Ho va inki go te aa royve se aa inki te aa garte, fyr Mor hennar fekk loyst taa henne Bandehelda, som ho hadde paa Føto. Daa tok ho te aa svalle litevætta aa fortelja, koss de sto te inni Hauge. Ho hadde kome te aa levt væl der, sa’e ho, ess ho hadde faat Lov te vore der, men daa ho skulde utatt, toko dai te aa vera ille ve ho, aa tesidst bøndo dai Føtadn hennar, aa si’a visste ho ’ki taa noko, fyrr ho laag paa Borde. Men si’a vart ho so klen’e me Helsunn aa tusli taa se; der ho kom te aa staa, der sto ho. Ho skulde vera burte aa tene hjaa Folk, men de vilde ingin hava ho, taa di ho dugde ’ki te noko Slag. Folke hennar hadde ogso ai Vanlykke si’a, aa so pla de stødt vera, nær dai traasse paa aa endele vilja hava atte dai, som era inntakne i Haugen.
I Sogndal hende de før noko mønge Aar si’a, at de va ain Kar, som vilde gaa over ait Fjell, som e imyljo Sogndal aa Fjærland. Daa han kom upp i Fjelle, so gjekk han over ai Snjøfønn. Fønne brast ne me hono, som han tytte, aa me di sama raiste de ait Brufylgi um han, aa hona, som va Bru, hadde ai Sylvkruna, som va forgylt’e aa me Skaalelauv i, slika som Bru’idn hava fysste Bryllaupsdagen. No skynte han trast, at de va Haugafolk maaveta. Han visste de, at ess han kunna faa kaste Staal over nokon taa dai, so hadde den vorte uppedagele. Han noytte se, fata upp Tolkniven sin aa kasta han over Bru’e, aa trast va ho synle men hine inki. „No e du mi“, sa’e han. „Aa nai kjære væne la me sleppe“, sa’e ho. Ja de skulde ho væl, men inki paa a’n Maate ell han vilde hava Brukruna hennar. De hadde ho no inki hatt Hug te maaveta, men endele vart de so, at han skulde faa Kruna, aa ho tok ho taa se aa flidde hono. Han hoyrde de mulla aa svalla kringo se, men han saag ingin a’n ell ho. Han spurde koss han skulde fara aat, at ho kunna bli osynle før hono att. Du ska taka atte Tolkniven din“, sa’e ho, „aa snu Ryggen te me, aa kaste so Kniven attover de so høgt, at du skyne, at han gaar over me mæ“. De gjorde han, aa ho vart burte.
No raiste han haimatt te ain Gard aite Kvam, aa der vart Kruna gjoymd’e. Si’a gjekk ho i Arv ifraa Foreldro aa te Bødn i lang’e Ti. Endele so doyde Foreldro aat ai Kone aite Sissel, som bur paa ain Gard aite Slinda i Noradn, aa ho fortelde, at Presten inne paa Bygdenn, Havslo, kjøpte Kruna paa Aktione ette Far aa Mor hennar, aa dai budde paa Kvam. Presten vait e ’ki anna ell han aitte Daa, aa so kom Kruna dit. Men so kom de Eld laus’e i Prestgarde, aa de brann upp mange kostasame Ting aa Kruna me. De underlegaste som va me desse Krununn va de, ho va no so utsett’e allestane me forgylte Skaalelauv, men Lauve vøro alder stille, anna ell dai bivra aa skølvo ra’e; um Kruna laag alder so stille, so le’a dai se.
Paa Systrønd ligg’e ain Gard som aite Foss. Paa dai Garde hende for inki rett mønge Aar si’a, at ai Gjente vart inntakin i ain Haug som aite Kaldekletten. Gjenta gjætte Kyro aat Folke sino ain Dag de va godt Ver, aa imot Kvelde, daa ho skulde gaa haimatt me Krøtøro, tom de te henne ain fin’e blaaklædd’e Kar, aa han spurde, um ho ’ki hatt Hug te aa bli Kona hass. No skynte ho væl, at de va ain Haugakar maa veta, aa difor svara ho nai. „Aa de ska inki staa noko paa de“, sa’e han, „før e aig’e ain gild’e Gard, aa den ligg’e tett ovafør Støle dikkan.“ „De e de sama ko du har, e vil inki hava de“, sa’e ho. „Du ska bli mi likevæl du“, sa’e han, aa derme vart han burte før henne. Um Kvelden Gjenta kom inn att, fortelde ho Mor sinne altsama, aa Mor hennar trudde nok, at de va faarle før at ho kunna bli inntaki te dai; men ette de hadde gjenge over no, kunna de væl gaa over ai onnor Gong me, sa’e ho. Men Dagen ette vart Gjenta burte, aa dai fraista rope ette henne ovafør Støle, men dai gjorde korki hoyrde ell saago ho mair. Folke hennar voro ille ve maa veta, for ho va Ainbenn, men de laut no vera so; de va ingi Raa for di. Ait Aar derette raakte de, at Mor aat Gjentunn ai Natt laag i ain Kleve, som e attaat Stogunn, aa ho fekk hoyre, at de prilla inn paa Glase; de va endaa fint Maaneskin ute. Daa ho stirde burt paa Glase, vart ho vare, at Døtte hennar sat i ain fin’e Sal paa ain svart’e Hest, aa so sat de ain blaaklædd’e Kar bakafør Sale. Han garta inn paa Glase te Kjeringenn aa sa’e de: „no ser du Døtte di, aa e er Mann hennar; no e ho fremmele, men ho faar ’ki aatt fyrr du kjem’e te henne“. Aa daa garta ogso Døtte aat Kjeringenn te Mor sinne aa sa’e de: „du faar inki syrgje paa me, for e leve væl; men no lyt’e du koma te me um Thorsdagskvelden, ell aa faar e ’ki aatt, for de e ’ki nokon taa dai, som era der, som har Magt te aa taka Baadne ifraa me, anna du lyt’e gjera de ell aa pinest e i Hel baade e aa Baadne“. „E lyt væl de“, sa’e Mor hennar, „men kor ska e finne de?“ „Aa jau“, sa’e ho, „i Lundaklaivenn sto e Bru, men paa Kaldeklette ska e bu“. I Noradn innafor Systrønd e de ain Gastgivergard aite Lunden, aa ovafør dai Garde e’de ain Plass paa ain Haug som aite Lundaklaive, aa i dai Hauge ha dai ofto set Haugafolk, aa de e Von, at de budde ængon der, som va skyld’e desse som budde paa Kaldeklette, ette di ho sa’e, at ho der sto Bru. Men so sa’e ho vi’are ve Mor si: „nær du kjem’e paa Kaldekletten, so ska du gaa ovum Stølen, der vait du e ait lite Berg, aa so gaar du innaat di aa klakke inn i Berge, so ska du sleppe inn“. So raiste dai. Detta va skile Natte te Tysdags i Vikunn. Um Thorsdagen laga Kjeringe se te aa raiste paa Stølen Kaldekletten, aa imot Kvelde gjekk ho upp aat di vesle Berge aa klakka paa, aa trast vart de upleti ai Dør aa ho gjekk inn. Der va ai fin’e maala Stogo me store Glas, aa Sole skjain fint igjøno aine Glase, aa der fann ho Døtte si; ho hadde alt faatt baadnillt, men ho pintest alt te Laurdagskvelden, daa fekk ho se ain stor’e Gut. Mannen aat Døtte hennar va ogso teste’is aa so ai gamall’e Kjering, som syntest vera Mor hass. Aa desse trakterte Kjeringe væl me Mat aa Drykk, men Døtte hennar va myki klen’e. Daa ho aatte, so va de ingin a’n ell Mor hennar, som fekk taka Baadne fraa henne, aa alt me ho va der, fekk ingin a’n taka i Baadne, taa di ho grisla over de kor Gong ho pynta de ell la’e de ifraa se. Ho va der væl aatte Daga, so at ho raiste ’ki derifraa att fyrr hin Laurdagen ve Dugurdsbil. Den Dagen ho skulde raise sa’e den gamle Haugakjeringe ve ho: „i Dag maa du inki grisle paa Ungin, ell aa era me ’ki go te taka i han“; aa de gjorde ho ’ki held um Morgonen daa ho la’e han ifraa se. Daa Ungin vakna atte, tok den gamle Kjeringe han upp aa pynta han aa visste ’ki ko best ho skulde stelle me hono, aa likeso umhyggjele va baade ho aa Mannen for henne. Ho hadde væl vorte der lenger, men so tok Døtte hennar te aa besne noko lite, so ho kunna gaa uppe att stundo, aa so raiste Mor hennar den Dagen. Mannen sa’e daa ve ho: „era me lage te faa flaire Bødn, so lyt e koma ette de att; men alais ser du væl inki uss mair“. Daa ho raiste, fekk ho manga aa stora Gaavo hjaa dai me Kjøt aa Flesk aa are Matvaro, slikt ho orka bera, men daa ho skulde ut, va de der som arestane hjaa Haugafolk, at dai heta ait Jødnstykki te de vart raudt, aa kasta de ut igjøno Døre ette henne, aa me di sama ho kom ut, saag ho ingin Ting.
Ho va ofto uppe ve de vesle Berge si’a aa klakka paa, men ho saag ell hoyrde inki mair te dai, anna Døtte hennar kom te henne ai Gong nøkkor Aar derette aa garta te henne aa fortelde, at ho levde væl, men ho fekk inki flaire Bødn. „Um du kjem’e paa Stølen“, sa’e ho, „so maa du ’ki klakke paa hjaa uss oftare, taa han bli fo rædd’e vesle Guten min, aa du slepp’e ’ki inn kor so va“.
De va ain Mann paa Hande i Slidre som ofto hadde set Haugafolk aa visste kor dai budde helst, aa han hadde go’e Tru te dai. De høvde so, at han va paa Støle sino aa slo um Sumaren i dai Ti’enn som ogso Haugafolke voro paa Støle me Krøtøro. Tett ve Stølen e de ait Tjædn, aa han hadde set ra’e, at de laikte Fisk i di Tjædne; men um dai prøvde seta ut Net der, so føngo dai alder noko, aa de kom se no taa di maa veta, at Fisken va hyld’e, so at de va berre Haugafolke som fiska der. No hadde han ofto tenkt, at han ai Gong vilde fraiste, um inki ogso han skulde koma te aa faa fiske der. Ain Dag, de va so varmt Solskin, saago dai at Fisken buldra aa laikte uti desse Tjædne. So sa’e han ve dai som voro me hono: i Kveld vil e fraiste aa seta ut Net, so faar e sjaa, um e inki faar Fisk“. Aa ja han sette ut mønge Net; men um Morgonen fekk han alder ai Grand. De va ain Haug tett attaat Tjædne, aa i dai Hauge visste han væl, at de va Haugafolk. Han sa’e ve Tenestguten sin: „gakk fram paa Stølen ette største Gjaitenn minne, aa lai ho hit“. Guten gjorde so aa kom me Gjaitenn. Mannen tok Gjaite aa laidde ho burtpaa Haugen aa sa’e de: „denne Gjaite vil e gjeva dikka, ess e faar Løv aa fiske i desse Tjædne, nær e er paa Støle“. Aa trast som han hadde sagt dai Orde, derme va Gjaite burte. No vart han gla’e, for no visste han, at han fekk Lov. Um Kvelden sette han, ut ølle Nete sine; men um Morgonen fekk han so myki Fisk, at han tenkte alder anna ell Nete hadde roke sund. Detta tytte han va Mun i aa sa’e de; „e vil gjeva dai store Gjeldbukken min me“. Han gjekk ette Gjeldbukke aa laidde han burt paa sama Haugen aa sa’e: „ette e fekk so myki Fisk, so vil e gjeva dikka denne Bukken me, so kann de hende, at e faar Lov aa fiske me’a e er paa Støle“. Bukken vart no burte trast, maa veta, aa Mannen fekk so omogele myki Fisk i Tjædne den Sumaren. Men aatte Daga fyrr dai vilde buføre der ifraa, kom de ai stor’e brondutt’e aa kollutt’e Kyr paa Stølen daires, aa ho vilde endele inn i Sele før aa faa mjølka se, ette so Kjeringe skynte. Hona hugsa ’ki ette di so braadt, aa jaga Kyre fraa se manga Gønge, aa tenkte de hadde vore ai fremand Kyr, men paa Slutnan sto de ait Kvendfolk hjaa henne, aa ho sa’e de: „du ska ’ki jaga ifraa de denna Kyre; denna vilja me gjeva dikka atte for Gjaite aa Gjeldbukken, de gøvo uss. Aa denna Kyre maa de inki selja, aa alle dai Kalva de faa unda henne maa de seta paa aa held inki selja taa dai; før so lengi de hava taa desse Krøtørslage, sko de hava go’e Lykke; men selja de taa dai, daa sko de ogso sjaa, at de e Slut me Krøtørlykkunn dikka“. Daa ho hadde sagt de, vart ho burte. Kjeringe tok inn Kyre aa mjølka ho, men slik Mjølkekyr hadde ho alder hatt. Hona sa’e daa Manne sino koss ho hadde faatt denna Kyre, aa dai hadde ho i lang’e Ti aa føngo manga gilda Kyr unda henne attme. Daa ho vart gamall’e, so slagta dai ho, men dai hadde likevæl go’e Lykke taa dai, som dai hadde att. Men si’a ai Gong hadde dai kome te selt ait Krøtør, anten de va Kyr ell Ukse taa di Buslage, aa ifraa dai Ti’enn hadde dai Folke ingi Krøterlykke mair.
De e ’ki fritt anna dai sjaa Haugafolk her enno. Før ai fem seks Aar si’a va de ai Kjering som aitte Berit Tune, ai stø’e truverdig’e Kjering, som alder for me noko Vas. Ho raiste paa Stølen ain Dag me ain Oyk me Klyv paa. Aa so fylgde de henne ai Husmannskjering aitte Guri, som budde paa ain Plass unde Tune aa so ain Gut som ’ki daa va væl vaksin som aitte Vilhjølm. Daa dai komo upp i Stølsvegen ovum Øvre-valøa, møtte dai ait Kvendfolk, som hadde svart’e Døs me grønt Overliv paa, aa Overlive va kvaara me noko brai’a strinda Su’e paa Lag. Ho va berrhovda, aa ho hadde langt vænt Haar. No gjekk ho Guri fere Klyvoyke aa ho Berit aa han Vilhjølm dai gjengo ette. Men hona som gjekk fere saag inki ai Grand, men desse tvau som gjengo ette, dai saago ho, aa dai helsa te henne, men ho svara dai ’ki a’lais ell dai saago, at ho rørde paa Lepadn. Daa ho va komi um dai, saago dai ho ’ki mair. Daa sa’e ho Berit ve ho Guri: „kem va de me møtte her?“ „E saag inki nokor e“, sa’e ho. Daa skynte dai, at de va Haugakvendfolk.
|
Denne teksten er offentlig eiendom fordi forfatteren døde for over 70 år siden. |