Um Haugafolk (Søgnir fraa Hallingdal)
Guten paa Galdestøle. I dai Ti’o daa Haugafolke va so jabnt baade i Fjell aa Finne, hadde Folke myki Starv aa mangeflags Kukklinga, so ’ki Haugafolke skulde bi ørt aa so føre dai i Uheppe fyr aa hebne se. Dai mainte daa de, at naar Folke sjølve buførde haimatt taa Støle, so va de ’ki mair en dai hadde rupla se væl derifraa, fyrr hine komo aa sette se ne’att i Sta’en. Dette gjorde daa so myki, at Folke jamt stelte fint te i Setubu’enn, me di sama dai buførde haim. Dai tvo’o daa Benki aa Krakka, aa Kjørøld, som skulde liggje over, tvo’o dai aa kvelvde paa Hylludn. Tufte sopte dai væl, raka Vermen aa snugga alt væl te, fyrr dai raiste. Dai tvelte, at Haugafolke hadde vorte Trøll ve dai den are Sumaren, dersom de hadde vore for ruski i Bu’enn, daa dai komo, men hadde dai laga de hugnale aat dai, so maintest dai faa att ai Tenest, for de e jamt so, at den aine Æra gjere den are fal.
Ain Haust dai skulde buføre haimatt taa ain Støl, dai kalle Galdestølen, va de ain Gut der, som hadde Hug te liggje att ait Bil aa vilde prøve, um han fekk sjaa Haugafolke, daa dai komo flytjand. Hine raiste daa me Klyvjo aa Buferdenn, aa Guten kravsa se uppaa ain Hjall uppunde Taki, aa la’e se der innafyr noko Fjøla. Der turte han inki liggje lengi oygte aa vente paa dai, fyrr dai komo. De va ’ki mair en sovidt Buferde va sinin væl haimover Syningi, so myki dai vore komne or Augnesyne hass, daa kom Haugabuferde te inn paa Vøllen. Karadn komo daa fyri me Klyvjo, aa Kjeringi gikk me si Ringje paa Arme aa kalla paa Krytire, aa Gjæsleguten fylgde ette Buferdenn aa bar paa sin Lu’ aa sine Ringastava, aa alt va i sama Lag som i ai a’n Buferd. Dai komo daa me Klyvjo sine innaat Bu’adydne aa lyfte dai taa der, aa se’a raiste dai me Hesto burt i Habnidn. Kjeringi tok daa te bera inn de, som va i Taino me Matvuru aa Pløgg aa kvitskura Kjørøld aa noko taa kort, som ho stelte me inni Bu’enn. So tok ho ain liten Kitill aa hengde paa te koke Briskjeløg i aa baka so Setningskjørølde aa snugga dai te nettupp som are Folk, naar dai koma paa Stølen. Daa ho hadde snugga de te inni Bu’enn som ho syntest, tok ho inn ai stor væn brøndutt Kyr aa tok te mjølke paa den, aa me’a h’o helt paa me dessa, sto de ai liten Gjente, Dotte henna, nemme henne. Ho sto daa aa stirde umkring allestane, denna vesle, aa teslutte kom ho te stire uppaa Hjallen, aa der vart ho daa vare Gute. „Aa nai Mor jamen e de ain livandes Krøss uppi Taki,“ sa’e ho. „Akte de berre, so han ’ki sviki de, du,“ sa’e Mor henna. Men Guten brydde se nok inki um Gjenta, de va væl helde Kyre han sikla paa, den Karen, aa rett som de va, kasta han ait Belte ne paa Kyre. Kjeringi sprang daa me di sama upp aa sa’e de: Aaja rais du me Kyrenn; du tente ho som ain Kar, aa du ska faa ha ho usnikka; men daa ho ber, so ska ’ki du turre sjaa te me henne; ho ska bi stelt lell, sa’e ho. Han raiste daa me Kyrenn, aa alt gikk godt aa væl. Um Veten gjorde han ette Fyresøgn aat Kjeringenn, aa inki passa ette Kyrenn, daa han saag ho vilde bera, men ain Morgon, daa han kom aat Fjøse, daa hadde ho bore lell. Kyre va daa mjølka aa Ringja sett paa Fjøshylla; Kalven va boren paa Garden aa hadde faatt Drikke, aa Kyre sto aa aat paa slik ai Syrpe, at de va raint serle. Kyre va daa se’ai go Trivn, aa slik Mjølkekyr va de, at de va raint fram ifraa, so at han hadde nok Like fyr Vaagespele sitt.
Nystølen. Ve ain Støl dairre i Rue, som aite Nystølen, va de Trøll te Plagu me Haugafolki fyrr. Der va de so kveldvart, at dai inki maatte stuke nokonlaine um Kveldadn; minder sloppo nok Krytire dairre faa Fre um Notte ette. Men de va ’ki berre der, for de va so paa alle Støla fyrr, at hadde de vore urole um Kvelden, so va de ’ki mair en dai hadde roa se, fyrr Krytire vorto drivne hit aa dit i Kven, aa druste alle, som dai hadde vorte kasta snart aat ain Kant aa snart aat a’n paa Støle, aa daa de va paa de kurraste høyrde dai, koss de sa’e „hyss hyss“ me de draiv me Fena’e i Hoyunn. Paa dessa Støle va de daa ofto dai sogo aa høyrde dai aa stundo vorto ute fyr dai me. – Ai Gjæslegjente sto ain Dag ute paa Vølle der, hona, aa tvo Pløgg. Daa ho so kom te stire utover Haugadn, vart ho vare tvær Smaagjentu, som heldo paa aa dansa ne paa ain liten slett Fet. Dessa Gjentudn voro so nau’ende snill aa voro so rau’lait aa hadde langt gult ne’sligi Haar. Dai voro klædd i blaae Undestakka me raue Bande-Overlivu paa, men berrføtt voro dai. Gjenta la’e daa ne, de ho tvo paa, aa totte de va morott aa sjaa paa dessa vesle Tingi, me’a dai fikta aa dansa, aa voro so kvek. Ho kom daa te tenkje de ve se sjøl: de vore morott ne paa aa sjaa dai, aa høyre kor dai era ifraa. Ho maka daa Frum aa Ska’e, aa tok Sprange ne ette, men ho va ’ki komen langt, fyrr dai kvorvo burt fyr Augo paa henne.
Ain Sumardag daa Krytire voro haime te Dugurds, aa Kjeringi helt paa vakta, kom de ai stor brøndutt Fremmandkyr aat Bu’adydne te henne, aa drunde aa vilde draga se inn aa faa mjølka se. Kjeringi mainte daa, at ho høyrde te paa ain Støl nemme ve, aa ho tok aa draiv ho derifraa. Men daa Kjeringi vende, so vende Kyre me, aa kom ette aat Bu’enn atte, aa ho gikk so, at Mjølki draup or Speno paa henne. Kjeringi helt daa paa aa draiv ho burt ai Gong aa den are, men; ho kom radt atte. Tre’a Gongi daa tok ho aa jaga ho noko burtum Vøllen, aa daa dai komo dit, ropte de burt i ain Haug: „Kom att Væneros, Kyre mi, vil ’ki ho hava de, so vil e hava de sjøl.“ So kvarv Kyre burt, aa Kjeringi fekk se’a ire væl paa se, fyr di ho inki hadde hatt Vit te taka ve Kyre, daa dai hadde vilja givi henne ho.
Ai Gjente, som aite Sissel, va ai Gong fyri paa Støle fyr Kjeringenn, aa daa ho hadde vore der noko Daga, so ho hadde faatt i Setna’en, vart ho vare, at de ingin Rjume vart paa Kjørøldo. Ho va se daa raint forgrunig paa, koss detta hadde se, for ho kunna inki koma unde me, kor Rjumen bar aav. Men ain Morgon fekk ho bi vare, koss de hadde se. De va ai liten Stund fyrr en dai voro vane ve rise upp, daa laag ho aa stirde ut i Bu’e, aa der fekk ho sjaa ain liten Fant, som helt paa aa avrymde Kjørølde. Ho vart daa grinen fyr de, at han laag aa slippra taa Rjumen aa tenktest løne hono fyr de. Ho la’e daa ut i Bu’e aa fata Fanten aa drog han attaat Sængjestolpa, aa so tok ho ait Raip aa batt han fast der. Der fekk han daa staa, men han hadde væl ’ki sta’e lengi i Bande, hadde ho inki vore so ful, at ho kasta Kross over Bringa paa hono, aa den va han ’ki go te faa attaa se, anna daa laut han staa so lengi ho vilde, aa ho lovde hono Like fyr han stal Rjume ifraa henne. Han va daa stur stakkars Kroken, aa de va endaa ain liten ulikle’en Vaae me so stort Andlet aa stor Kjaft, men smaalema hellest. I Bande sto han daa, so han ’ki le’a korki Le ell Legg, tei Solesprettingenn; daa kom Gygre sjøl ut paa ain Haug aa ropte: „Kom att, vesle Vøtt.“ Daa svara han inni Bu’enn: „Han vesle Vøtt kan ’ki koma att, han staar bunden.“ Daa Gjenta hoyrde detta, torde ho ’ki anna ho loyste han atte, aa me di sama Krossen kom taa hono, la’e han te Dynns netupp som dai hadde kasta ain Laki utover Durstokken. Se’a sogo dai ’ki mair te dai Vaa-a daa, men Tyfsa sogo dai ofto kom sofsand ne igjøno Ljøren um Nætadn. Ho snugga daa inn i Bu’enn ait Bil, aa se’a gikk ho utatt i Dydne, men gjorde alder noko taa se.
Rjupevai’aren. Ain Rjupevai’ar budde ainsløng i ai Bu uppi ain Aas noko upp fyr Bygdenn; der vilde han jole se dessmair um Joleftan. Daa viste han ’ki Orde taa, fyrr de kom inn te hono ai nau’sin liten Gjentevippe, aa ho tok radt te me aa sive aa sope Tufte. – „Kaa vil du her, aa kvi gjere du detta, du Vippa,“ sa’e Vai’aren te henne. „Aa jau du fær nok Fremandi Kveld, du Kar,“ sa’e ho, „her kjem Haugafolk te de aa vilja eftastelle se hjaa de. Aa e maatte raise fyri aa skipa de te, for e kan taka taa alt, som e lagt Lø’u aa Kross paa, de kunna ’ki dai. E æ taa kristna Folk, aa dai hava tiki me burt inni Haugen te se,“ sa’e ho. „Men no koma dai snart ette haile Horgi, aa Gubbin sjøl me. “ – Ho ba daa Skyttaren hjølpe se te koma fraa dai att, aa sa’ e, at han kunna taka Byrsa si, aa la me ain Sylvknapp aa skjøte Gubbin sjøl, „han e so snøgg aa kjenne,“ sa’e ho „han e myki større en hine, aa har ai lang blaagraa Tønn midt i Kjafte.“ Daa Orde væl voro utsagt, komo dai aa sessa se rundt de vesle Borde hass. No snarpa han se, aa tok Byrsa si aa skaut te Gubba sjøl, so han valt paa Tufte. Derme vart de slik Hut aa Skrik paa haile Horgenn hina, aa dai raiste ut att som fljøgande Fugl me Daukalle imyljo se. Gjenta vart att aa slapp derme fraa dai utatt or Haugi.
Haugabuferde. De va ain Mann, som hadde vore langt nord i Fjello ain Haust aa fiska, te han hadde faat Klyve full taa Fisk. Han vilde daa att te Bygdars aa haimatt. Paa Vegi maatte han liggje um Notte paa ain Støl, som han daa trudde va i øy’e, fyre di de va lengi ette Bufarhelgi. Daa han naadde so langt, at han fekk sjaa fram paa Stølsvøllen, laag Vollen utskara me so myki vænt brøndskjøldutt Fe umkring ai taa Buo paa dessa Støle. Han lyfte daa Klyve taa ve ai a’n Bu, taa di han mainte Folki voro ’ki raiste or hina enno. Han legra se der, som han va komen, aa helda Hesten sin, aa la’e se te aa sova, te um Morgonen, daa Sole spratt i Tindo der umkring. Han totte endaa, at han hadde forsove se, taa di han tenkte de um Kvelden, daa han la’e se ne te Svevns: e vakna altid imorgo, naar Buskapen rupla se, aa de tek te aa skrangle i Bjello. Men um Morgonen va alt øy’e aa stilt umkring hi Bu’e, der alt de væne Fe’e hadde liggi. Han korki saag ell høyrde de minste Grand mair berre sin aigin Hest. Detta va væl inki anna ell ai Haugafolkbuferd, som va paa Raisa sama Gongi som han.
Rainskyttaren. Ain Fabror aat dai, som har fortalt dette, hadde ai Gong, me’a han va Umagi, raist nord i Hardne. Der vonast han aa kunne faa Auga paa ænkort Rainsdyre i di Stroki. De høvde daa so ain Dag, at han vart huga te aa sjaa upp i store Hardnekollen, der rangla han daa haile Dagen, men fekk inki oygje so myki som Haar ell Hære taa Raino, aa Notte va snøggt paa Hendo. Han viste inki daa, kor han skulde bjerge se um Notte; men so drog han te Minnes, at de va ai liten Fjellhytte unde Hardnekollo, aa dit tenkte han se daa te Legers Notte over ængorlaise. Men no tok han te hukre aa frjøse me, aa ovlite va de aa finne taa Ve’afangi der. Me’a han no rangla solaise, fekk han oygje ait lite fint Ve’afangan uppi ai Hall ovafyri dessa Hyttunn. Solaise vart de ai Raa’, aa han traiv detta vesle Ve’afangane, aa nørde ti Verme aat se, aa han fekk væse se godt me. Daa Elden va nebrunnen, vart de ain gild Glohaug endaa te. No va de vorte ørende myrkt; han velte se daa ne paa Tufte nemme Aara aa la’e ai Skønk paa kor Le aat desse Glohaugi, han fekk fe. Me’a han daa laag slik, tok de te kvæse aa kviske i Røno i vesle Hyttunn. Detta tenkte han inki mair ette, aa no rann de me di sama Dormen paa han, men rett som de va, kom haile Eldrai’e farand imyljo Skjenko paa hono Fabror, aa ai Kvendfolktyvse kasta se ne paa han, totte han skile. Han vilde daa upp, men han orka ’ki le’a se paa ait langt Bil. Endele kom han paa Føtadn sine, aa daa kvæsa de aa lo so grusele utafyri dai Hyttunn. Han va endaa inki bljugare; han legra se atte, aa se’a svav godt, te Sole rann uppi Ruto ovafyr Hyttunn. Men koss no detta hadde se aa inki, so va de væl Ve’en aat Haugafolki de vesle Ve’asangane, han tok um Kvelden aa brende upp, aa derme vilde dai væl gjera hono denna Praina att i Sta’en.
Haugamannen aa Skirnaguten. Ai Gong va de noko Haugafolk aa noko Kristnafolk som hadde Stølsbølu ihop me korare; dai voro likaignand i Stølsvollo dairre, aa sovore skulde ain Kar ifraa kor Lut slaa Vølladn ihop. Ain Haugamann aa ain Skirnagut skulde daa slaa desse Vølladn, aa dai toko te tile ain Sumarmorgon. Haugamannen va slik kaar te slaa, at Skirnaguten inki dugde mot hono, taa di hin slo so, at Grase flaug kringum Oyro paa hono, liksom naar de kjem ain Kvirvilvind paa ain Forkringsill, aa Forskaaradn hurra umkring Skallin paa dai baa’e tvaa. Guten vart daa so rædd, at Ørvæna tok han, aa han flaug or Von’n[1] ifraa hono aa te haimars. Som han flaug som hardast, kom han aat ai Grov, aa der vart han vare ain Tvergagut, som sto me ait Ljaaknippe unde dai aine Høndenn aa ain Strjuvundill unde dai are.
„Kvi flyg du so hardt?“ spyrr Tvergen.
Guten sa’e daa fraa, kaa som va ti’s me hono. „Aa nøgg ’ki so,“ sigi Tvergen „hjaa me ska du faa Ljaa, som du væl hjølpe de me i Kappslaatt me Haugakalle.“ Han tok daa ain Strjudott aa kasta ne’i Grove, aa helt ain Ljaa me Eggenn imot hono, me’a han, kom rekand paa Vatne aa baint i Ljaaeggi. Strjudotten halvskarst berre paa desse. So tok han ain a’n Ljaa, aa for aat likains me dai, aa no skarst Strjudotten midt i tvo Daildi[2]. „Tak denna du,“ sa’e Tvergen, „so vaaga e dei Slaattarlagi me Haugakalle; men kveta han ell slipe han maa du inki, aa inki skjøtte Høgg korki i Stokk ell Stain,“ sa’e han. Guten vart sigin, vende att paa Stolen, aa batt denne Ljaaen i Orve sit. Te aa prove paa hono, fyrr han tok te høgge i Grase, høgde han fyst te Paisstaine i Stølsbu’enn aa kloyvde han i tvau Stykkju.
Karadn toko daa te aa maisle attpaa are Varpe. Guten tok no te høgge paa, so Stain, Torv aa Tubbu slotto umkring Oyro aat Haugamanne. „Pigge, pigge,“ sa’e han te Gute. „Nai, e slær idag aa pigga imorgo e,“ svara han hono. „Du høgg Ring um Skaar, aa e d–t Blo som ette gaar,“ sa’e Mannen. Teslutte gjorde Guten Rundskaaren umkring se aa hogde Haugamannen tvert aav i baa’u Knjøno. So vart Guten Ainaigar paa Stølo, aa me di e de Ende paa denna Søgu.
Um ain haugtikin Gut. Fyr tjue Aar se’a va de ain Gut or Sudndale, som gjætte i Li’o hjaa ai Mosyste si der, aa so va de daa um Vaaren i Kvitsunnhelgenn han fekk ly’e haimatt te Folki sino. Han kom no dit aa va over tvenne Nætadn der. Som han daa skulde te aa raise atte, fylgde Far hass hono ait Stykki paa Lai’e fram um ain taa Granngordo dairre aa sunnum ait Grindele, der skildest han ve Guten. Paa Tima Far hass hadde skilst ve han, kom der ain Mann te hono, som saag ut som Far hass, aa spurde, kor han vilde aav. Han svara, at han vilde atte Mosyste sina aa gjæte. „Nai de ska du ’ki,“ sa’e han, „kom no aa fylg me, de e bere,“ sa’e han te hono, aa tok han i den aine Hønde. Derme bar de i Vegen over noko store Skoga, aa so fram um noko væne Grasvølla aa burtpaa ai stor Flædd; der laag so mange væne Garda aa ai grusk Kyrkje midt i Grendenn. Se’a bar de daa inn i ain taa dai Gørdo. Paa desse Garde va de store væne Hus, som voro maala baade uta aa inna; i Stugunn va de so myki Gull aa Sylv, at de va grepale, aa haile Bølingen der va berre taa brøndsiutte Kolleky. Aa Sau’idn voro alle graa me slik Ull, at ho drogst ette Markenn. Husly’en va berre Mann aa so ai Døtte aa ain orgamall Mann, som va Far aat Sjølmanne der. Desse Folki stelte me hono paa mange Haatta fyr aa saa Mat aa Drikke ti han; men han vilde ’ki eta ell drikke noko, taa di han totte, at altsama va bloblanda. Han søkte berre paa alle Maata aa faa sleppe utatte derifraa, men dai passa han so plent, at han inki slapp laus. Aa helles so heldost dai berre me hono, at han skulde saa den Gjenta Dotte dairre te Kønu aa myki Gull aa Sylv aa Garden me henne, men han vilde slet inki veta taa henne, taa di han vart vare, at ho hadde Rove som ain Hest, aa den synte se ne’afyr Døsafalde paa henne, naar ho gikk. Helles va ho væn i Andlete, berre de, at ho hadde ain lang Skjeggjetust paa Nasatippe, som naadde so nær ne’i Kjafte paa henne, aa Pløggi henna voro, som dai hadde vore mosavøxen aa paa so undele ai Gjerd, at han inki kunna fortelja, koss dai voro laga.
Som de lai daa ut paa are Døgere, raiste alle dessa Folki uti Arbai, aa han skulde daa vera atte inne me dai gamle Kalle, som skulde hava Varaveitsle paa han. Kallen tok daa Guten i Hønde, aa laag i Sængenn aa helt hono solaise lengi; men teslutte fekk Guten ljuge se laus or Høndenn paa hono aa telaups paa Dydn. Daa skraik Kallen: „skvette du de no ’ki paa Le, ska du faa Main baade du aa dine Folk i niende Le.“ Guten tverskrykkte se daa tesi’es aat Dydne, aa me di sama kom de ette hono ait, som va tesjaa-and som ain iloga Sopling, aa so kjennde han ain varm Jølg, som tok han over Mjaaleggidn, so han vart doven derover ait langt Bil, aa den Hønde, som Kallen helt i, va nomen haile Sumaren ette. Solaise kom han daa attifraa dai, aa daa han fekk sjaa te, va han ve de sama Grindele’e, der Far hass hadde skilst ve han fyr tvau Døger se’a, daa han skulde attaat Gjæslunn sina. Han va no taa desse vorte folkerædd, aa fjaamen te Vets va han me haile Aare ette.
Um ai haugtikin Gjente. I gamle Daga ai Gong vart de inntiki ai liten Gjente fyr noko Folk paa Styrkestad, aa de skulde hendt, me’a dai buførde haimatt taa Langstøle um Hausten. Ho stunda daa so te dai skulde sleppe haimatt, men ho totte de vart for drjugt, fyrr dai vorto rai’uge, so ho sprang berre aa skura paa Far sin, at han maatte skunde se de meste han kunna. Me’a han la’e Klyvjadn paa Hestadn, kom de tvaa Guta, som vilde haimatte, aa me dai skulde ho daa faa Løv te fylgje haimigjøno, te hine naadde dai att. Daa ho hoyrde, at ho fekk Løv te aa fylgje me dai Karo, vart ho so sigin, at ho sprang dansande aa syngjande fram etter Vegi snart fyri aa snart ve Si’a paa dai tvaa Guto, aa de vart inki langt Bile, fyrr dai sino or Augnesyn fyr dai, som voro ette paa Støle. De va ’ki lang Ti’e, fyrr dai me vorto rai’uge, men dai voro ’ki go te naa atte dai, som fyri voro, aa alt dai oygta aa stirde kunna dai inki sjaa korki te Gjentunn ell dai som voro me henne. Endele komo dai paa Haimstølen, men her raaka dai berre paa Gutadn, for Gjenta va inki me, aa helde inki hadde ho vore me paa ai lang Stund. Dai hadde inki set te henne, sa’e dai, se’a dai voro ait noko Stykki haima Langstølen. Daa Far aat Gjentunn fekk hoyre, koss de hadde gingi, eva han se inki lengi, men tok upp Tolekniven aa skar Klyvjadn taa Gampo sine aa tok den aine Gampen aa rai de meste han orka attende fyr aa laite ette henne. Men han kunna inki finne ho atte. Endele funno dai vesle Huva henna hengjand paa ain Kvist i ain Vi’er, aa ain liten Stav liggjand i ait Diki. No skynte dai godt, koss de va tegingi, at ho maatte vera inntikin. De vart prøvt alle mogeleg Raa’i fyr aa faa fat i Baadne, men de munte inki. De va’ ai gamal Raa, at naar nokon va haugtikin, so skulde dai hava Kyrkjeklukkudn paa Stella aa ringje ette dai, daa skulde Haugatrølle vera tvingne te giva atte, de dai hadde tiki, men fyr desse Folko hjølpte inki de helde. Ho va aa vart burte aa fannst alder att mair. Foreldrudn henna vorto ifraa dai Ti’enn, som dai hadde vorte faavetuge, aa iser More.
Mange Aar ette vart ai Syste aat desse Gjentunn gift te Tune. Ain Sumar fekk ho bi vare uppi Brottunn ova Garden ai Kjering me grønstrindutte Pløgg, som for der aa syntest kaa For. Hona gikk upp i te henne, aa frega ho, kor ho va ifraa. Ho svara, at ho budde i dai store Staine, som e ovafyr Huso paa Tune, aa at ho va Syste henna, aa at ho ofto i mange Aar hadde gingi so tett utme henne, at Døsafaldadn dairre hadde snudda innaat korare. Men ille va de, sa’e ho, at Folke vaart inki ringde mair en tvær Gongu me Kyrkjeklukko ette me, daa e vart haugtikin, for hadde dai berre ringt den tre’a Venda me, so hadde dai maatt reki me utatte ifraa se. Me di sama ho hadde sagt dette kvarv ho burt, aa se’a saag ingen ho mair.
Søgn taa ai gamal Kønu. Go’mor mi va taa Haugafolki. Han Go’far min hadde ain Plass, som aitte Ainsetli’e. Han va i laak Testand, so han tvelte, han inki sto de utme te hava Plassen. Ain Haust daa han skulde buføre haim taa Langstøle, fekk han inki me se alt, anna de vart att ai Klyv. Daa han hadde buført haim, raiste han atte paa Stølen ette di, som atte va, aa daa han kom dit, sleppte han Heste sino ute paa Vølle aa gikk inn i Bu’e. Han va varm aa troyt, aa so la’e han se aat Sængenn aa vilde kvile. Daa han hadde liggi lite aa va ve aa skulde sobna, hoyrde han de kom noko inn, aa de va ai Kjering me ai Ringje paa Arme. Ho gikk radt ut i Mjølkebu’e, men ai Gjente, som fylgde me, va at i Frambu’enn. Ho sto fyst lite, aa so kom ho burt aat Sængenn te aige ve han. Hatt let ho haldast me se ai Stund, han likte ho aa totte ho va væn. Han hadde ai lang Le’raim te Livgjurd; den tok han aa sløngde umkring Gjenta aa rykkte ho upp i Sængi te se. Odde paa Knive hass sat utigjøno Slire, aa daa han drog ho innaat se, ripla ho se taa Knivsoddenn i den aine Hønde. I di sama kom Mor henna att or Mjølkebu’enn. Ho vart ill paa Gjenta aa paa han aa sa’e: „fyr alt du gjorde no fær du hava ho, naar du staala ho.“ So maatte han taka ho me se. Daa dai komo haim, skulde dai lyfte taa Klyve, aa ve di drogst Stakken henna upp bak. Han vart vare ai Rove unde Stakki, aa daa kvakk han aa tenkte, „fyr ai Gjente e ha faatt“.
Dai raadde han daa te aa gaa te Preste, aa de gjorde han aa fekk svalle ve Presten aa se’a hono, koss de hadde gingi me se. Presten sa’e, at ho skulde bi kristna, aa sette ain Dag, at dai skulde koma te hono, so skulde ho saa sitt Nabn. Dai komo, aa Presten kristna ho aa kalla ho Margit. Daa ho vart kristna, datt den lange stygge Rova taa henne, men ho vart inki lenger so væn som fyrr. Se’a lærde ho aa lesa, aa møtte Preste. Dai gifte se, men sama Armo’e va de hjaa dai; dai hadde nokle Krytir. Dai budde daa ihop ain Vet te noko lite fyri Jonsok.
Ai Gong va han i Smi’unn, aa ho kom ette dit. Han spurgde kaa ho vilde; ho gat inki, men tok ain Hestskor aa rette han ut med Hendo. „E du so sterk?“ sa’e Mannen. Ho svara „ja“, „aa so e de noko e vil be’a de um,“ sa’e ho, „du maa inki vera so ill ve me som du ha vore“. – „Nai“ sa’e han; daa vart han rædd. – „Bi me me aa gjerd Kvene større,“ sa’e ho; aa han fylgde me aa gjerde ai stor Kven. Detta va imot Kvelde, aa um Morgenen ette va Kvene full me væntblaat aa helutt Fe, so de glansa taa dai. Daa kom Mor henna aa sa’e ve dai: No sku de faa Lykke vilja de leva skikkele te samen, aa so sku de elja aa drepa men inki selja levandes.
Se’a vart de Mannskap i Ainsetli’enn, aa denna Leten paa Krytire helt se lengi ve.
Nesallskønu. Ai fremmele Huskønu vart moandes aisemall me’a ho aatte Baadne sitt aa lengi ette me, taa di at Mannen henna va lengst or Reppe paa Timbring, aa Bøle, dai budde paa, laag langt burte i ai Grønli. – Denne Armingen laag no der aa ’ki viste se ævele Raa, koss ho skulde bjerge se aa Baadne. Som ho laag ain Dag aa gruna paa Testanden, ho va i, kom de inn te henne ai stor Kønu, som gikk i mosaleta Undestakk aa va væn aa rau’dæmd i Andlete sino. Ho bar me se ait Spann me Vatn aa ait Krevjand Brø’laiva, som voro gule aa væne aa sjaa te. Ho sa’e daa: „her ligg no du au’ aa snau’ du stakkars Nau’e aa ’ki aig korki vaatt eller turt te eta korki aat de sjøl ell te hono Vesalgut som utme de ligg, men et no taa desse Bro’e aa drikk taa desse Vatne, e kjem me, so vonast me, du kraana de te Helse atte“. Nefallskønu gjorde so, aa Brø’e smakte som Rjumebrø, aa Vatne som Vin, aa ho vilkast atte trast, totte ho. „Um Tordagskvelden kjem, vil e ly’e att te de“, sa’e hi Kønu, „aa daa vilja me kastebyte Veslo vaare“. Me di sama ho hadde sagt de, kvarv ho burt. Kønu tok te nøggje taa desse Svalle, aa ottast, at de va ai Haugakønu, som hadde vore hjaa henne, aa hona torde ’ki anna ell ho spennte ti Skjurta aat Veslegute sino ain Sylvring, som va vigt Sylv i; for naar de va slikt i Pløggo hass, orka ’ki Haugatyfsa aa taka han. – Daa den are Torsdagen lai, hadde Nefallskønu vorte so vidt te Avles atte, at ho kunna tvaa Pløggi sine; ho va no ute, aa Baadne henna laag atte inni Hyttunn. Me’a ho sto ve ai Grov aa tvo, viste ho ’ki Orde taa, fyrr sama Kønu, som hadde vore hjaa henne, sto baint fyr Augo paa henne atte. „Staar du aa tvær Pløggi aat Vesalvøtt dino,“ sa’e ho te hina, „e ha no alt vore innaveggis hjaa de aa laga te aat de sama Kostidn, som sidst e lyddest haim te de. Men so ha e attaat di lagt ne ain Tull utme dino Sull; no har du Vale, men sjaa te du ’ki tek Skvale.“ Daa ho hadde sagt dette, kvarv ho atte. Huskønu vart aafaren, aa snøgga se innatt i Hytta te Baadne sino. Daa ho kom te Sængenn, laag der tvau Gutebødn so nau’endes like korare, at ho inki viste, keim ho skulde halde fyr aa vera sin aigin. Ho sto daa aa gruna ait Bil, men so kom ho te hugse paa Sylvringen i Skjurtunn paa Baadne sino, aa taa desse fekk ho daa Graie paa, keim som va henna taa dai. Den me Ringi tok ho daa, aa derme i Heljoro paa Laupe te Bygdars, de snøggaste ho evlde. Daa ho va kome ait Stykki paa Vegen, oma de burt i Li’enn so: „Du valde den rette di skira Tevse, men hadde ’ki din Sull hatt paa se innvigt Sylv, skulde e vorte ve Ruggen sjølv.“
|
Denne teksten er offentlig eiendom fordi forfatteren døde for over 70 år siden. |