Side:Grundtrækkene i den ældste norsk proces.djvu/52

Denne siden er korrekturlest

staa i god sammenhæng med hverandre.^[1] Meningen turde dog være følgende: I sin første del taler kapitlet om det tilfælde, at der ikke alene er strid mellem parterne om eiendomsretten til et grændsestykke eller en sæter, men ogsaa om den faktiske besiddelsesstand. Her ligger der i tvisten selv ingen nødvendighed for den ene mere end for den anden til at optræde som klager, og det kommer altsaa ganske til at bero paa hver enkelts godtykke, om han vil stævne eller bie, til han bliver stævnet. Hans valg bør følgelig ikke skaffe ham særegne fordele under sagførelsen.

En saadan vilde det imidlertid være, om den almindelige regel, at

↑ Gul. kap. 86: 1ste del: Hvervitna þess er menn skilr á um sætr. Nú lætr annarr dóm hallda fyrir, þann dóm á sætr at hafa, sá er vitni berr til, nema annarr hafi fleiri vitni. Nú skilr menn á markteig, ok lætr annarr dóm hallda fyrir, þann dóm á marteigr at hafa sá er vitni berr til, nema annarr hafi fleiri vitni. Hvervitna þess er menn skilr á, um sætr eða á markteig, eða á markreinu utangarðs, þá hefir sá sitt mal er vitni berr til. Nú hefir hvárrtveggja vitni til, þá skal sá hafa sitt mál er sverja vill til. Nú vilja báðir sverja til, eða hvárgi, þá skall brjota sundr i miðju þar er þá skilr á. Of markreinur allt þat er menn skillr á, þá má vitni bera um hverr er vill, frjáls ok fulltiða, hann skall svá at orðum kveða at hér skilr, ok þá er rétt. 2den del: Nú skilr menn á um sætr, eða á markteig, sá skall hafa er haft hefir .xx. vetr, eða .xx. vetrum lengr úillt og úspillt, ok vitu þat váttar með honum. Sá skall dóm hallda fyrir er haft hefir, en sá skall stefna honum til markteigs, ok til dóms er eigi vill una, eigi skømrum en .v. náttum fyrir, þingat skall hann þá fara er at þeim degi kemr, með dœmendr sina ok vitni þau øll er hann þarf, dœmendr sina skall hann setja þar sem hann kallar merki. Hin skall setja halfan dóm við hann er mál á móti honum, Vitni skall sá lata bera er sœkir, þat at hann stefndi honum þangat, en þat annat, at þau sé merki er hann segir, þá er þat satt, nema annatt komi meira i gegn, ok auki, þá er merki sem þeir bera. En ef þeir eru báðir jafnmargir, þá hafa þeir sitt mal er fyrri báru. En ef ekki er vitni, þá skall sá hafa sitt mál er sverja vill til. En ef hvárgi vill sverja til eða báðir, þá skall brjóta sundr i miðju þat er þá skilr a, svá skall hvervitna er menn skilr á merki, sem ek hefi nú talt, ok skulu þeir þar dóm setja á markteig. Nú er þeir hafa dóm sett, þá skall sœkjandi njóta vátta sinna. Nú megu allir menn þat vitni bera, þó at hann væri þræll ok vann i þann teig, ok er hann þá frjáls. Nú skall sá þeirra hafa þann teig, er meira vitni hefir til ok betra, þó at sœkjandi leiði sina vátta fyrr. 3die del: Nu hafa þeir báðir jørð, þá skall sá dóm nefna, er þvi velldr, at þá skilr á.

[1] Gul. kap. 86: 1ste del: Hvervitna þess er menn skilr á um sætr. Nú lætr annarr dóm hallda fyrir, þann dóm á sætr at hafa, sá er vitni berr til, nema annarr hafi fleiri vitni. Nú skilr menn á markteig, ok lætr annarr dóm hallda fyrir, þann dóm á marteigr at hafa sá er vitni berr til, nema annarr hafi fleiri vitni. Hvervitna þess er menn skilr á, um sætr eða á markteig, eða á markreinu utangarðs, þá hefir sá sitt mal er vitni berr til. Nú hefir hvárrtveggja vitni til, þá skal sá hafa sitt mál er sverja vill til. Nú vilja báðir sverja til, eða hvárgi, þá skall brjota sundr i miðju þar er þá skilr á. Of markreinur allt þat er menn skillr á, þá má vitni bera um hverr er vill, frjáls ok fulltiða, hann skall svá at orðum kveða at hér skilr, ok þá er rétt. 2den del: Nú skilr menn á um sætr, eða á markteig, sá skall hafa er haft hefir .xx. vetr, eða .xx. vetrum lengr úillt og úspillt, ok vitu þat váttar með honum. Sá skall dóm hallda fyrir er haft hefir, en sá skall stefna honum til markteigs, ok til dóms er eigi vill una, eigi skømrum en .v. náttum fyrir, þingat skall hann þá fara er at þeim degi kemr, með dœmendr sina ok vitni þau øll er hann þarf, dœmendr sina skall hann setja þar sem hann kallar merki. Hin skall setja halfan dóm við hann er mál á móti honum, Vitni skall sá lata bera er sœkir, þat at hann stefndi honum þangat, en þat annat, at þau sé merki er hann segir, þá er þat satt, nema annatt komi meira i gegn, ok auki, þá er merki sem þeir bera. En ef þeir eru báðir jafnmargir, þá hafa þeir sitt mal er fyrri báru. En ef ekki er vitni, þá skall sá hafa sitt mál er sverja vill til. En ef hvárgi vill sverja til eða báðir, þá skall brjóta sundr i miðju þat er þá skilr a, svá skall hvervitna er menn skilr á merki, sem ek hefi nú talt, ok skulu þeir þar dóm setja á markteig. Nú er þeir hafa dóm sett, þá skall sœkjandi njóta vátta sinna. Nú megu allir menn þat vitni bera, þó at hann væri þræll ok vann i þann teig, ok er hann þá frjáls. Nú skall sá þeirra hafa þann teig, er meira vitni hefir til ok betra, þó at sœkjandi leiði sina vátta fyrr. 3die del: Nu hafa þeir báðir jørð, þá skall sá dóm nefna, er þvi velldr, at þá skilr á.

[1]