Side:Brandt - Forelæsninger over den norske Retshistorie 1.djvu/299

Denne siden er korrekturlest

staa øde). har han forbrudt alt, hvad han har efterladt der, til Jorddrotten og falder derhos i Bøder. Angaaende Brugsmaaden gives Forskrifter for, hvorledes Jorden skal gjødes, og for Kreaturholdets Størrelse i Forhold til Udsæden: et Kyrlag for hvert halve Skippunds Udsæd^[1]. – Falke, som

↑ G. L. 75: Af jørðu má maðr ekki veita nema tvau hløss viðar ok eitt skafs; þat á leiguliði at leyfa, ok svá landsdróttinn, þó at hinn vili eigi, er leigt hefir jørð. … Jørð skal því nýta at gera skip til þurftar sinnar þat er eigi má sessum telja; en ef hann gerir þat skip er sessum má telja, þá gerir hann þat þeim er jørð á. Næfrar skal hann eigi ljósta til sølu, nema hann þurfi at kaupa sér svarta salt. Salt skal hann eigi meira gera, en hann þarf at gefa búfé sínu, nema hann þurfi næfrar at kaupa sér. Tjøru skal hann eigi meiri gera, en hann þarf at bræða skip sín með. Samkundu skal engi maðr gera á jørðu manns, nema sá þurfi ølgerðar er leigt hefir; en ef gerir, gjaldi merkr þrjár. – 76: Nú leigir maðr jørð, ok vill eigi hafa er hann hefir leigða, þá skal hann fara til, er 5 nætr eru til støðu, ok sá þá jørð ok nýta sér svá sem hinn hefði eigi leigða, ok heimta leigu af hinum er tekna hafði. – F. L. XIII. 1: Fjórðung skal hann leggja í trøð ok fjórðung or trøð ef vill með rug, ok ef gerðir um, þá skal hann hafa alt um haust, þó at hann fari af jørðunni; en ef eigi er gerðt um, ok skal hann ekki hafa af nema frjólaun eina. Naut skal hafa á sáldssaði hverju eða gjaldi halfan eyri fyrir hvert er missir. Fim-mæla land ok þriðjung hrossfóðrs, þat eru 10 sumarhløss, má hann selja aðrum manni at afsáði at orsekju, ok leyfa má 5 hløss viðar ok 3 skafs. Vetrarmyki skal reiða alla í trøð þar sem úmykjat er, nema þá nótt eina er hann ferr á braut um morguninn eptir; en ef trøðin er mykjat, þá skal þar reiða, er mest er þarf, ok sanna þat eiði sínum, ef landsdróttin vill. Húsbeðu eina skal hafa er vill, eða gjaldi landnám, ef fleiri eru. Leigu skal lúka at sumarmáli; eða sær eða slær þeim, er jørð á. – Kap. 2: Ef maðr gerir kalda-kol á jørðu manns, þá er þat ef maðr ferr af jørðu fyrir nótt helgu, þá skal hann gjalda merkr þrjár, ok skal landsdróttinn hafa þat alt, er eptir er. En i landbúi skal engum manni lofa reitt at gera nema syni sínum ok sveinum eða frjálsum manni þeim, er vinnr með hánum, nema leyfi landsdróttins sé til, ok hvergi gera, nema falli við akr eða við engi. – Kap. 3: Ef maðr segir eigi jørð manns lausa fyrir helgu-nótt, þá skal hann hafa þá jørð, ef landsdróttinn vill halda við hendr hánum, at leigu slíkri sem næst var. En eptir helgu-nótt þá bjóði landsdróttinn hánum jørð þá. Nú vill hann eigi hafa, þá hafi landsðróttinn sjálfr jørð sína ok leigu með af hinum er af fór slíka sem áðr var sagt. – Jfr. Schübeler, Die altnorwegische Landwirthschaft i Die Culturpflanzen Norwegens, Chr.a. 1862.

[1] G. L. 75: Af jørðu má maðr ekki veita nema tvau hløss viðar ok eitt skafs; þat á leiguliði at leyfa, ok svá landsdróttinn, þó at hinn vili eigi, er leigt hefir jørð. … Jørð skal því nýta at gera skip til þurftar sinnar þat er eigi má sessum telja; en ef hann gerir þat skip er sessum má telja, þá gerir hann þat þeim er jørð á. Næfrar skal hann eigi ljósta til sølu, nema hann þurfi at kaupa sér svarta salt. Salt skal hann eigi meira gera, en hann þarf at gefa búfé sínu, nema hann þurfi næfrar at kaupa sér. Tjøru skal hann eigi meiri gera, en hann þarf at bræða skip sín með. Samkundu skal engi maðr gera á jørðu manns, nema sá þurfi ølgerðar er leigt hefir; en ef gerir, gjaldi merkr þrjár. – 76: Nú leigir maðr jørð, ok vill eigi hafa er hann hefir leigða, þá skal hann fara til, er 5 nætr eru til støðu, ok sá þá jørð ok nýta sér svá sem hinn hefði eigi leigða, ok heimta leigu af hinum er tekna hafði. – F. L. XIII. 1: Fjórðung skal hann leggja í trøð ok fjórðung or trøð ef vill með rug, ok ef gerðir um, þá skal hann hafa alt um haust, þó at hann fari af jørðunni; en ef eigi er gerðt um, ok skal hann ekki hafa af nema frjólaun eina. Naut skal hafa á sáldssaði hverju eða gjaldi halfan eyri fyrir hvert er missir. Fim-mæla land ok þriðjung hrossfóðrs, þat eru 10 sumarhløss, má hann selja aðrum manni at afsáði at orsekju, ok leyfa má 5 hløss viðar ok 3 skafs. Vetrarmyki skal reiða alla í trøð þar sem úmykjat er, nema þá nótt eina er hann ferr á braut um morguninn eptir; en ef trøðin er mykjat, þá skal þar reiða, er mest er þarf, ok sanna þat eiði sínum, ef landsdróttin vill. Húsbeðu eina skal hafa er vill, eða gjaldi landnám, ef fleiri eru. Leigu skal lúka at sumarmáli; eða sær eða slær þeim, er jørð á. – Kap. 2: Ef maðr gerir kalda-kol á jørðu manns, þá er þat ef maðr ferr af jørðu fyrir nótt helgu, þá skal hann gjalda merkr þrjár, ok skal landsdróttinn hafa þat alt, er eptir er. En i landbúi skal engum manni lofa reitt at gera nema syni sínum ok sveinum eða frjálsum manni þeim, er vinnr með hánum, nema leyfi landsdróttins sé til, ok hvergi gera, nema falli við akr eða við engi. – Kap. 3: Ef maðr segir eigi jørð manns lausa fyrir helgu-nótt, þá skal hann hafa þá jørð, ef landsdróttinn vill halda við hendr hánum, at leigu slíkri sem næst var. En eptir helgu-nótt þá bjóði landsdróttinn hánum jørð þá. Nú vill hann eigi hafa, þá hafi landsðróttinn sjálfr jørð sína ok leigu með af hinum er af fór slíka sem áðr var sagt. – Jfr. Schübeler, Die altnorwegische Landwirthschaft i Die Culturpflanzen Norwegens, Chr.a. 1862.

[1]