Hopp til innhold

Norges gamle Love/I/Den ældre Eidsivathings-Christenret

Legg til lenke
Fra Wikikilden

V.

Den ældre Eidsivathings-Christenret.

Af denne Lov findes to Recensioner, en længere og ældre, en kortere og yngre. Da de afvige formeget fra hinanden til at Forkjellen bekvemt lader sig anföre i Form af Varianter, meddeles de her begge:

I. Den længere. Texten aftrykt efter Pergamentscodex No. 68 qv. i den arnamagnæanske Samling, skreven med en Haand fra Begyndelsen af det 14de Aarhundrede, og indeholdende, foruden Christenretten, hele den nyere Landslov for Eidsivathinget m. m. Den er her betegnet …….................................A.

Sammenholdt med en omtrent samtidig Afskrift i Pergamentscodex No. 317. paa Universitetsbibliotheket i Christiania, der ligeledes indeholder den nyere Eidsivathings-Lov m. m. Den er her betegnet ……...................B.

Af denne Afskrift mangler næsten hele den sidste Halvdeel, derimod forudskikker den et Indholdsregister, efler dette et Calendarium, og derpaa som Indledning en Fortegnelse over de norske Konger. — Indholdsregisteret og Kongerækken meddeles i nærv. Udgave som Anhang.


Med ovenanförte Pergamentsafskrifter ere ogsaa Arne Magnussöns egenhændige Afskrift af A. (Cod. Arn. No. 77 qv.), Papirsafskrift af samme paa det store kgl. Bibl. i Kjöbenhavn, ældre MSS-Samling No. 1155a.fol., ogAftrykket hos Paus (2den part S. 271-310) sammenlignede.


II. Den kortere. Texten aftrykt efter Perg. Codex No. 58 qv. i den arnamagn. Samling, hvor den tilligemed den nyere Borgarthings-Lov findes skreven med en Haand omtrent fra Midten af det 14de Aarhundrede. Den er her betegnet ……… .........C.

Sammenholdt med Papirscodex i den arnamagn. Samling, No. 77c., eller Arne Magnussöns egenhændige Afskrift af Christenretten i en nu tabt Perg. Codex af den nyere Eidsivathings-Lov i det Resenske Bibliothek (Caps. vj. ord. 2 qv. N. 1.) skreven omtr. i Midten af det 14de Aarhundrede. Den er her betegnet ………..........D.


Med C. er ogsaa Magnus Einarsöns nöiagtige Papirsafskrift af samme i den arnamagn. Saml. (No. 77 qv. a.) sammenlignet.
I.

(Indholds-Register og Indledning efter B., see Anhanget.)

Her sægir at skira skal barn huært.[1]

1   Þat er nu þui nest at menn skulu [kristnir uera.[2] oc nitta[3] hæiðnum dome. ala skal barn huært. er boret uærðr. [oc manz houuð er a. þo at nockor örkymbli se a.[4] oc[5] ængu spilla. Sina sæng for skal huær kona uita. oc lata barn til kirkiu föra.[6] oc skira.[7] skal þut fylgia kona. oc kalmaðr oc uæita þui guðciuiar.

Vm skiring læikmanna.[8]

2   En ef sot gengr at barneno[9] a ueg uti.[10] oc ma æi preste na. þa æigu þat[11] at gera er mæð barne fara. [12]gera kros a bake oc[13] a brioste. [oc i huærium stað. er krismu skal a læggia. oc taka uatn. öc gera kros i oc mæla sua. Ek uigi þik uatn. i nafne faður oc sunar oc anndans hælga. oc drepa barne. i uatn. þrysor. oc mæla þessor orð. Ek skiri þik i nafne faður. oc sunar. oc hæilags annda. oc gefa þui barne nafn.[14] En ef barn[15] andaz siðan a gatu.[16] þa skulu þau hallda fram siðan[17] for sinni. oc hitta prest. oc mæla þau orð firi preste. er þau mællto þa. er þau skirðu[18] barnet. Enþau mæla þa ret firi preste. þa hafa þau aðr retmællt. oc er þa barn græft i kirkiugarðe.[19] en ef þau mæla þa æi ret firi preste. þa mællto þau æi fyr ret. þa[20] er þat barn æigi græft i kirkiu garðe. hylia skal oc grafa i iorð ouigða. sua at æigi nae hunndar [at eta eða[21] rafnar. ne fenaðar[22] manna. En ef nær[23] þa er sa sæckr .vi. aurum uið biscup er barne[24] stulldu[25] uarðuæita.

Vm sengfor kono.[26]

3   Ef[27] koua er[28] nauðlega[29] stoð at sengfor sinni. at æin kona er nere[30] henne. oc æl hon barn daut. þa skal hon syna þat kalmanne. at aðrum uætte. En ef ængi

Jvfr. Cap. 1—8. G. 1. 21. 22. F. II. 1-6. B. 1—3.
kona er ner [sengfor hænnar.[31] þa skal hon syna þat .ij. kalmannum at [þa se barn[32] huarke blat ne bloðegt oc æigi drægill at halse dregen oc æi[33] se hænnar hannda uærk[34] a. [35]En[36] ef hon gerer æi sua. þa ma biscup eða[37] armaðr kiænna henne morð hæiðit. hon skal þess synia mæð lyrittar æiði. mæð frialsum konom .ij.[38] [oc þar skulu menn uera æiða uannder.[39] sua at menn uiti. at þæir uilia[40] i sannum æiðum uera stadder eða uitnisburðum. En ef hon fællz at. þa fællr hænne til iarnburðar. værðr hon[41] æi skir at iarne. þa er hon utlæg. oc skal biscup scrifta henne af lannde brot.[42] oc skal hon sua længi bruttu uera. sem hann[43] scriftar henne.[44] En ef hon kömr aftr i lannd. oc uil hon i lannde uera. þa skal hon giallda biscupi. .iij. mærkr. eu kononge [halft mannz gilldi.[45] oc hæitir þat hæíðíns mannz[46] giolld.
Vm hinna skirn.[47]

4   En kann oc sua[48] at beraz at hion .ij. fara[49] mæð barne sino til [kirkiu at skira[50]. firi þui at þau hafa æi annara manna kost. firi mannfæðezs saker. oc söker sua miok sot a læið at þui barne. at æi ma na preste. [oc ængum[51] aðrum mannum. þa skulu þau skira siolf mæð þæim hætte er fyr [er sagt.[52] hælldr en hæiðit doy. oc[53] þyrmaz uið hiunskap. þar til. er þau finna[54] biscup. oc ma[55] hann þa[56] lofa þælm hiunskap en æi skilia.[57]

Vm oukt[58] liki.[59]

5   En ef sua bers at. at barn er mæð orkymblum alet. ero kaluar a bæinum framan. eða augu i nacka aftan. oc[60] afgu liki[61] alen. oc hafa þau[62] mannz houuð oc manns raust. þau skal[63] ala oc til kirkiu föra. oc skira. [oc föða siðan.[64] oc föra[65] a funnd biscups. oc syna honum barnet. oc gera siðan[66] sem hann læggr rað til.

Vm hærliki.[67]
6   En ef þat barn uærðr alet er hærliki er a. hefer æigi mannz hofuð oc æigi mannz raust. þa ma[68] föra til kirkiu. ef syniz. oc lata prest[69] skira. ef hann uil. oc grafa grof[70] i kirkiu garðe. [oc læggia þar barnet i.[71] oc læggia þar[72] iuir hællu. sem bazst. sua at huarke nae hunndar ne rafnar. oc lata[73] þo æi iorð a falla. fyr en daut er oc lata lifa sua længi sem ma.
Vm sengfor ambottar.[74]1

7   Ef ambot[75]2 gerer sengfor sina oc æl hon barn daut.[76]3 oc syner[77]4 æigi uattom.[78]5 þa ma biscups almaðr kiænna hænne morð hæiðit. þa skal hon [uinna æið. mæð ij. konom[79]6 al hon myrði æigi barn sit. En ef sa æiðr fællr. þa [falle henne til utlægðar.[80]7

Um skiring barna.[81]8

8   Born þau oll er alen ero firi iol. þau skulu skirð uera. firi iolan[82]9 æftan. En þau er[83]10 alen ero. a[84]11 iola not. þau skulu skirð uera a iola dag firi messo. En þau born sem alen ero firi fastu. þau[85]12 skulu oll[86]13 skirð uera laugardagen firi.[87]14 er menn ganga i .vij. uikna fastu. um morgenan æftir. En þau er[88]15 alen ero [a sunnu not.[89]16 þau[90]17 sskulu skirð uera firi messo um morgenan. En þau er[91]18 alen ero um[92]19 fastu. þau[93]20 skulu skirð uera. a paska æftan. En ef alen ero paska not. þau skulu skirð uera a paska dag firi messo. [Ef alen ero a huita sunnu æftan þau skulu skirð uera a þæim sama æfni.[94]21 En ef[95]22 alen ero a huita sunnu dags not. þa skulu þau[96]23 skirð uera um morgenan firi messo. En þau born[97]24 er alen ero firi Jons messo.[98]25 þa[99]26 skulu skirð uera. Jons uaku[100]27 æftan.[101]28 Ef[102]29 alen ero Jons messo not. þa skulu þau skirð uera [um morgenan[103]30 firi messo. Nu[104]31 ef maðr hefer barn hæima[105]32 hæiðit. æina huæria [þessara .v. natta[106]33 sem nu ero[107]34 taldar. þa sæckizst han[108]35 .vi. aurum uið biscup. [oc hafe skirt firi fimt.[109]36 En ef [inni hefer allar þessar .v. netr.[110]37 þa er hann sæckr .iij. morkum. uið biscup. oc hafe skirt innan fimtar.[111]38 ælligr er sa [er barne þui skal uarðuæita. sæckr allu þui.[112]39 er han a. [en þui fe[113]40 skal skifta i [.iij. staðe.[114]41 [tækr biscup þriðiung. annan konongr.[115]42 böndr hinn þriðia.

Vm hælga daga.[116]43

9   Einn er iola dagr hinn fyrsti. anner[117]44 Stefans dagr. þriði er Jons messo dagr. fiorða er barna messa. .v. er Thomas messa. .vi. er attande dagr iola. .vij. er þrettannde dagr iola. .viij.[117]44 kyndils messa. .ix. er krosmessa. .x. Haluarz messa. .xi.[117]44 hælga

Jvfr. Cap. 9. G. 16—18. F. II. 24. 25. B. 14.
þorsdagr. .xij. er Jons messa. .xiij. Petrs messa [oc Pals.[118] .xiiij. er þæirra [messo dagr[119] er huila i [kin. oc[120] Sæliu. .xv. er Olafs messa fyrra.[121] .xvj. er Lafrans messa. .xvij. [Mariu messa fyrri.[122] .xviij. [Michials messa. .xix. er allra hæitagra messo dagr. .xx. Niculas messa.[123] En þo at Mariu messa [i fastu.[124] se [æigi i sinum stað skipað.[125] þa skulu uer hana sua[126] hallda sem sunnu dag [oc öfre Mariu messo oc sua Magnus messo um uaret. þæira huær .vi. daga. er engi er[127] non hælgr firi. [þa ero þæir iamhælgir sunnu dægi.[128] En ef nockor maðr uinnr a þæima dagum. þa er hann sæckr .vi. aurum uið biscup.
Vm krosskurði.[129]

10   Hofuð prestar skulu krossa [gera oc up[130] skera firi messodagum allum. sua myklu fyr sem þæir uitu[131] at boðlæið er til. En ef þæir skera æi sua. [eða umbioða þæir messo daga. eða imbrudaga.[132] þa ero þæir sæckir .iij. morkum uið biscup. Nu skal biscup. [huært sumar[133] fara[134] til æiðciua þings. oc höyra þar logbok.[135] oc uæita þar tiðir. oc tælia þar[136] firi mannum. þar skulu[137] prestar aller koma. mote biscupi nauðsynia laust. En þæirra[138] huær er æi kömr þar mote biscnpi. þa er sæckr[139] .iij. morkum silfrs. uið biscup. þar skal biscup sia bökr þæira. oc allt æmbætti at fullu. at þæir mege uæita þionosto[140] kuikum oc dauðum. oc retta þar.[141] ef þæir hafa [rangt boðet[142] messo daga. eða imbru daga. eða[143] krossa þa er prestar skera. þa skal bonnde huær bera aðrum. þæim skal kross bera er bæztr er a bö.[144]

Vm krosfall.[145]

11   [En ef kross er fallenn.[146] oc sægir maðr at æi er til hans komenn.[147] [hann skal suæria[148] lyrittar æið firi. En hinn er ber. hefer æina not[149] mæð ser. þa er boð anner uattr. [oc ner hinn kom. þa er æiði firiskotet. þæim[150] er boðet uar til boret. þa er hann[151] sæckr sliku uiti sem dagr er til. Nu ef sua ber til at [manne uærðr nettar misminni til.[152] oc stændr boð a hænde honum. þa skal hann [rænna eða riða[153] oc koma i alla staðe þa er boð skilldi komet hafa.[154] oc uara menn.[155] at þæir [misæti æigi eða[156] misuinni æi. En ef[157] hann kömr æi i alla staðe. er boð

Jvfr. Cap. 10. 11. G. 19. F. II. 22. 23. B. 13.

skilldi koma. þa er hann sæckr. sliku sem dagr er til. En[158] hann kömr i alla staðe þa er hann orsæckr.[159] [160]Nu ef bör öyðizst er maðr a boðburð til oc flytr[161] maðr hus af aðal[162] tuftum. oc förer[163] af boðlæið. þa skal þingat[164] bera sem [fyr bar hann[165] i aðal[166] tuft. en[167] hann ber æi sua. þa er[168] sliku sæckr. sem [dagr er til.[169] En ef maðr förer hus af[170] boðlæið [eða fra aðal tuftum.[171] þa skal hann bera æinu sinni mæð uatto .ij. a aðal tuftir.[172] En siðan er hans abyrð a allum boðom[173] atbera i braut. oc[174] meðan hann nytir ser til akrs eða ænngs. En þegar hann giærðir æigi um oc fællr i nauta troð. oc[175] hofn. oc gengr iuir [fe. eða fole[176] þa skal hann bera. [þar um.[177] til þess böar. eu hinn[178] bar fyr oc kaupi þui ser ofn.[179]
Vm sunnu dags hælgi.[180]

12   Nv hæfs[181] sunnu dags hælgr. laugar dag at[182] none oc hellðr til þess er dagr er af[183] himni a manadag. En[184] bonnde er[185] a orko mæð hionom sinum.[186] þa er hann sæckr .vi. aurum[187] firi hion sin. Nu er hion hans ero[188] tæckinn æinsamenn a orku. þa skal bonnde löysa þau undan. mæð .vi. aurum [við biscup.[189] eða bioðe hann huð þæirra fram firi biscups armanne.[190] En huær frials manna.[191] löysi sik undan uærki[192] .vi. aurum [uið biscup.[193] armaðr[194] skal hafa uitni til. at þæir[195] misminni[196] en æi þröngia[197] til æiða. Nu ma maðr byria færð sina[198] sunnu dag mæð byrði. þa er hann ber [mæð æinum[199] fætli.[200] a annare auxlu ser.[201] En ef hann ber .ij. fatlum. þa er hann sæckr .vj. aurum uið biscup. maðr ma fara sunnu dag[202] mæð klyf. þa[203] er hann riðr a ofan sæktar laust. oc mæð lasse þui er hann gyrðir æi ræipum.[204]

Vm gilldri manna.[205]

13   Maðr ma ganga um gilldri sit. oc tacka [þat or. er i er komet.[206] oc gilldra aftr. oc gera æcki nyt uið. sæcktarlaust. Maðr ma fara a fiski um sunnu dag. oc ef hann rifr han[207] not sina. þa ma hann böta mæð bastum. eu æí mæð garne. Oc[208] maðr

Jvfr. Cap. 12—20. G. 18. F. II. 24—38. B. 14.
læggr[209] net sin. þa ma[210] hann taka af fiska. [oc bera æi net up oc þurka. före[211] æi a stanger eða a sprota. En ef hann gerer æithuært þætta.[212] þa er hann sæckr .vi. aurum uið biskup.
Um gesta.[213]

14   Ef gestar koma a hænnðr manne .iiij. eða fiorom flæiri. En ef hann hefer[214] miol. þa ma hann lata baka a sunnu dægi. [sem annan syknan dag.[215] sæktar laust. [þat sem hann nöytir uið geste.[216] oc slatra oc hængia millim hurðar asa oc bera æi i bur ut.

Vm stoklond.[217]

15   En þæir[218] er sittia a stoklanndum þæir skulu sialfer fa ser krossa alla oc boð oll.[219] at þæir misete æigi eða misuinni. Ef þæir [miseta eða misuinna.[220] þa ero þæir sæckir[221] .iij. morkum við biscup. En þæir ero oc æi skylldir til at fara til þinga nema biscups armaðr. sænndi[222] þæim boð [i bygð sina.[223]

Vm hælgi.[224]

16   Nu byriar maðr[225] færð sina a laugardægi. firi non.[226] mæð [klyf. eða fatlbyrði.[227] fare meðan synkt er.[228] siti kyr meðan hæilagt er. En ef hann fær a[229] hælgi. þa liggta[230] uið .vi. aurar silfrs. En ef hann gerer[231] færð sina hæiman[232] a friadægi. eða fyr i uikunni. þa ma hann fara sæktar laust. mæð sua myklu sem hann fær.[233] En ef [maðr fær mæð[234] skip sit a laugar dægi. þa ma hann fara þingat til lannz[235] sem hann uil. oc kasta fatum up or. flöðar male. oc fara þegar syngt er.[236] En ef hann fær um hælgi. þa er hann sæckr .vi. aurum uið biscup. En ef hann fær mæð fatum sinum[237] a friadægi eða fyr i uikunni. þa ma hann fara um hælgi sem[238] hann uill sæktar laust.

Huat uinna skal um hælgi.[239]

17   En[240] ef biorn bær smala mannz. i skoge.[241] eða bita dyr. þa ma huð af fla. oc föra[242] kiot hæim [or skoge.[243] huat dægi sem er. Ef maðr kömr af lannde þui. er lit er kristit. oc sægiz uera cristin. [En ef hann kann[244] næfna prest. þan er skirði han. oc guðfaður oc guðmoðor. þat hæildar[245] honum.[246] En ef hann missir þess. þa skal þæim fimt gera er i husi hefer at hann se skirðr at fimt. En ef hann er æigi skirðr.[247] þa liggia [uid .iij. mærkr bonndans[248] En hinn fare utlægr.

Vm hælga daga.[249]

18   A allum hælgum dagum skal hialpa likum. dauðra manna. nema iola dag æi.[250] oc langa friadag oc æi[251] paska æftan firi ringinga tima oc æi paskadag hinn fyrsta. En ef æinhuær græfr[252] a þæima[253] dagum er nu ero talder þa er hann sæckr[254] .vi. aurum uið biskup.

19   [255]Ef fall kömr i bu mannz. þa skal fla lata. oc up hyllda.[256] sua sunnu dag sem syknan dag.[257]

20   [258]Ef þuattr er up hængðr firi hælgi. þa skal hanga kyr.[259] Ef[260] hann er i vatn dræpinn.[261] oc hængðr up siðan. þa er han[262] sæckr .vi. aurunl biscupi.[263] er þat[264] gerer. En ef niðr fællr. þa bere inn. oc hirði sæktar laust.[265] En ef lereft liggr a bliki oc er a[266] lagt firi hælgi. þa ma kyrt liggia um hælgi. En ef i uatn er drepet um hælgi oc lagt siðan a blik. [þa sæckizst hon .vi. aurum við biscup.[267] [268][Sunnu not. oc friadags not oc þær nettr er iamhelgar ero sunnu not. oc um morgenen æftir. ero .vi. aura dagar.[269] ef maðr tækr þa kono. þa er hon sæk[270] .vi. aurum uið biscup [um huæria þa not.[271]

21   [272]Eigi skaí fa kono ser.[273] [þær .iij. uikur. er nestar ero[274] iolom firi.[275] oc æigi firi atlannda dag. .xiijda[276] oc æi [þær þriar uikur er nestar ero[277] Jons messo.[278] oc æigi [.iij. uikum firi[279] Michials messo. Oc[280] ængi skal kona fa. a þæim .ij. uikum. er nestar ero firi[281] .vij. uikna fastu. En ef maðr tæckr kono a þæima liðum. er nu ero taldar þa er hann sæckr .vi. aurum uið biscup. Ef maðr læckr kono i langa fastu. þa liggia uið .iij. mærkr.[282] En ef maðr tæckr kono.[283] er .iii. aura dagr er um morgenen æftír. þa liggia honum uið .iij. aurar at uiti. þat a biscup.[284]

Jvfr. Cap. 21 G. 27. F. III. 9. B. 7.
22   [285]Hinuskapr sa er mæinlaus er saman komen.[286] at guðs[287] lagum rettom. oc at uilia huarstuæggia þæirra [er saman ero komen.[288] oc annara frennda. þat skal huarke skilia[289] karl ne kona. þo at bröyting gange a skaplyndi þæirra. En þo at hiun[290] [sægi skilit[291] millim sin. þa ma huarke [þæirra ser til forræðe læita. baðom þæim lifandom.[292] huarke at guðs lagum. ne manna. En þo at hann kuangez henne lifanda. er fyr atte hann. þa ero þan born. æi arfgeng.[293] er þa gerer[294] hann mæð þæiri kono.[295] huarke at guðs lagum. ne manna. Oc sua hit sama.[296] [þo at[297] hon giftiz aðrum manne. þa ero þau born æigi arfgeng. er þa gerer[298] hon [mæð þæim manne.[299] En þat þæira hiona[300] er skilnaðe uælldr. [þa er þat sakat[301] .vi. aurum uið biscup. En sa er rettr hiunskapr. oc[302] mæð retto[303] saman komen. [er huarke er a syfskaper. ne frenndsæmi[304] en talt er i lagum uarom.[305] [306]En ef maðr uill ser kuænfangs læita þa skal han [raðs læita uið frenðr þæirar.[307] er skylldazster ero til forræða at lagum rettom. En þui nest skal han læita hænnar uilia. Nu læggia þæir stæfnu[308] til. ok kömr hann til þæirar[309] fæstingar[310] stæfnu. þa skal[311] taka .ij. menn þa sem uiliaster[312] ero a þæim fyndi.[313] annan af sinn stæfnu[314] liði. en annan af frendom hænnar. [oc sænda til hænnar. oc höyra[315] huart hon kueðr næi uið þui raðe.[316] eða ia. En ef hon kueðr ia uiðr. eða þægir. þa ma hiunskapr binðazst. bæðe at guðs lagum oc manna. En ef hann uærðr bunndin. þa ma hann alldri[317] riufa meðan þau lifa bæðe.[318] En ef hon sægir[319] næi uið honum.[320] þa ma þann hiunskap æigi at lagum saman binnda.[321]

23   [322]Ef[323] kona uærðr nauðig gift. þa ma hon sægia skilit millim sin oc bonnda sins.[324] a huærium dægi. er hon uil innan tolf manaða. En ef hon byr mæð[325] honum .xij. manaðe. eða æinum manaðe længr þa a hon alldri non til nikuæðes.[326]

Jvfr. Cap. 22. 23. G. 25. F. III. 5. 11—13. B. 17.
24   [327]Engi maðr skal hafa i husi sinu staf eða stalla. vit[328] eða blot.[329] eða þat er til hæiðins siðar uæit.[330] En ef[331] hefer oc uærðr hann at þui kunnr eða sannr. þa er hann utlægr oc uhæilagr. oc huær pæiningr fear hans. Nu ef blot er funnit i husi laslausu[332] matblot. eða læirblot gort i mannzliki. af læiri. eða af dægi.[333] þa skal hann[334] þeðan löysa i brot. mæð lyrittar æiði. sæckr .iij. morkum[335] ef[336] æiðr fællz.[337] En ef funnit er i lasum.[338] i kerom. eða kistum. i byrðum eða i orkom. þa er sa[339] utlægr.[340] er þæim lykli[341] narðuæitir. er at gengr. En[342] ef hit er[343] i buri[344] mannz.[345] oc ero a uindaugu oc liggr a starru. eða strae. þa hæitir þat stunga fole. þa ma bonde[346] löysa þat brot[347] mæð lyrittar æiði. sæckr .iij. morkum ef æiðr fællr. En ef funnðit er.[348] unndir starru.[349] eða strae. oc matte æigi unndan læggia i hus þar undir.[350] þa er sa utlægr oc fe hans allt er lykli[351] uarðuæitir.

25   [352]Allt[353] utlægðar fe er biscup gefr sok a. þa a hann í[354] þriðiung. konongr annan. böndr þriðiung[355] er um döma.

26   [356]þat er allt ætt. er mannz hannda uærk ganga til.[357] þat er[358] clafe kyrkir. eða fællr i bru. eða uælltir maðr[359] skipi. eða rekr[360] maðr a iss uföran. eða fællr tre a. [er maðr hefer skorat. eða fællr tre a þat. er maðr hefer ælld i lakt.[361] eða [uærðr af þui daut. at[362] fast stænndr i bæckí.[363] eða fællr i brunn. þa er þat [allt ætt. þat er[364] allt lofat at eta er syn er bane til. En þat er [allt suida. ær[365] örsla sot drepr. eða ræið lystr. eða braða sot kömr at. þat er æigi æt.[366]

27   [367]Fiorom sinnum a tolfmanaðom ero imbru dagar. þa skulu prestar bioða. En huær maðr er tolf uettra er gamall. eða [tolf uettrom[368] ælldri. skal fasta[369] alla. ef hann[370] er hæill. En sa er æi fastar eða etr [kiot. eða[371] huit a[372] imbru dagum. hann er sæckr .vi. aurum uið biscup. En ef maðr kömr inn.[373] þar sem maðr etr kiot a friadægi. oc spyr hinn[374] at. hui etr þu kiot nu. [oc er friadagr.[375] hann[376]

Jvfr. Cap. 24. 25. G. 29. F. III. 15. 2. B. 16. Cap. 26. G. 26. F. II. 42. B. 5. Cap. 27—29. G. 20. F. II. 31—43. B. 6. 13.
suarar.[377] ek er degra uillr.[378] oc rekr ut bita þæim. er hann hefer[379] i munni ser. þa liggr ængi sækt uið. oc gange[380] til scrifta. En ef hann suarar. at nu gengr æi [skiall a skia.[381] oc suælgir niðr [þæim bita.[382] þa hæitir sa biti[383] dyri. gialldi .iij. mærkr biscupi.[384] oc gange til scrifta. En ef hann etr længr[385] fram a læið, oc uil æi aflata oc æigi til scrifta ganga. þa er hann maðr hæiðin oc drygir hæiðin sið, oc er hann utlægr oc uhæilagr. oc huær pæningr fear hans. En ef maðr ettr kiot i langa fastu eða i imbru dagum oc kom[386] kross at garðe honum.[387] þa er hann sæikr .iij. morkum við biscup.

28   [388]En ef maðr etr[389] i langa fastu. sa ma æi kallaz[390] daguillr. sa er utlægr. oc fe hans allt. þat er i æigu hans er.[391] En ef þionn mannz etr kiot i langu fastu.[392] þa er hann utlægr.[393] oc skal[394] uera i uallde skapdrottens [hans er a.[395] huart hann uill löysa hann[396] undan þui[397] giallde. halft þægngilldi kononge. oc kaupa [honum sua[398] lannzuist. eða hit ælligr. at hann fare af lannde brot.[399]

29   [400]En ef maðr gengr a uillator í mork uti.[401] Ef hann hefer[402] genget[403] .vij. daga oc .vij. netr. En ef hunndr fylgir honum. þa skal han fyrr eta hunnden. en hunndren ete hann. En ef hann hittir ros. þa skal hann fyr eta þat[404] en hann suællti længr. En þegar hann kömr i bygðir.[405] þa skal hann sægia til misætes sins. mannum.[406] oc ganga[407] til scrifta. þa liggr ængi sækt uið. En ef hann löynir oc kömr up siðan oc uærðr hann sannr at.[408] þa er hann utlægr oc fe hans allt.

30   [409]Þat er oc firiboðet at nockor[410] maðr skal fa frenkono sinnar.[411] [ser til kono.[412] eða[413] frenndlæiuar sinnar. ne guðciuia sin.[414] allar ero unndan skildar. nema su æin [kona æi. er maðr læiðir[415] i kirkiu. þui at þat er æcki nema kosgirni æinn. Nu skal tælia[416] frensemi þæirra [i .vta.[417] kne oc take[418] at .vijda. En at frenndlæif. tæli .iij.[419] kne oc take[420] at .vta. En ef maðr tæckr ner mæir. þa ma[421] æí æíga at lagum.[422] En ef biscups armaðr fær til talumann at tælia frenndsæmi þæirra. huart sem[423] tæl bættrum skilum eða uærrum. þa skal[424] föra sunndr

Jvfr. Cap. 30. G. 24. F. III. 1. B. 15.
frenndsæmi þæirra. mæð .viij. manna vitnum. .ij. or faðærni hans. oc .ij. or moðærni hans. [oc .ij. or faðærni hennar. oc .ij. or moðærni hænnar.[425] En ef þau sittia .iij. manaðe. eða .iij. manaðom længr. fra þui er biscups armaðr hefer þæim stæfnu gorfa.[426] þa ero þau sæk .iij.[427] Ef þau læiða[428] vitni sin[429] a þæim .iij. manaðom.[430] þat[431] vitni skulu þau lata læiða a þingi. huart er þau gera þat þing eða anner maðr.[432] a söknom dagum.[433] [En ef þau ero æi læid. þa skal æi til uitnis huærft um alldr siðan.[434] Nu skal hann ænn gera[435] þriggia manaða stæfnu. at hann skiliz uið hona. En ef hann sitr tuenne .iij. manaða stæfnur. þa ero þau sæk .vi. morkum. þa skal ænn gera þriðiu .iij. manaða stæfnu. at þau skiliz.[436] En ef hann sitr[437] hina þriðiu .iij. manaða stæfnu. þa ero þau sæk .ix. morkum uið biscup. þa gere ænn biscups armaðr.[438] at þau se skild. ef þau ero þa æigi skild. þa ero[439] bæðe utlæg. oc fe þæirra allt. þa skal biscup af taka fyrst[440] .ix. mærkr ef[441] hann hefer sottan hann til.[442] þa skal þriskifta[443] utlægom öyri. tæckr biscup þriðiung.[444] konongr annan.[445] logmaðr[446] hinn þriðia.

31   [447]Sa skal biscup uera at stole.[448] er konungr uill.[449] oc retkosen er til.[450] oc her er uigðr til starfs.[451] oc stols. ver skulum honum fe gefa. En hann skal oss tiðir uæita. oc alla þionosto[452] er til hans æmbættis höyrir.[453] En uer skulum honum (gefa)[454] fiorðong tiundar.[455] hann skal oss kænni menn fa. þa er hann uæit at kunnasto hafa[456] til. born at skira oc scrifta malom uarom at lyða.[457] oc kirkiur uarar mæð sömdom[458] uarðuæita. oc oss æmbætti þat allt uæita er cristni uare boger.[459] En ver skulum honum fe vart gefa slict sem nu er tallt.[460] [þær tiundir af allskonar[461] saðe sinu[462] af hamal[463] kyrni[464] sem af byggi.[465]

32   [466]En tiund skal a akre gera. oc skifta i fiora luti. skal biscup laka þriðiung.[467] kirkia annan. prestr hinn þriðia. ratöker menn hinn fiorða. oc fare böndr sialfer

Jvfr. Cap. 31—33. G. 8. 9. F. II. 11. 18. 19. 44. B. 11.
mæð þæirra lut. oc skipti sem hann uill[468] suara firi guði. En bonnde skal uarðuæita alla[469] tiund. til þess er [tiund oll er tæckin.[470] En sa er sitr iuir tiund .xij. manaðe. oc uil æi gera. [æftir þui[471] sem nu er mællt. [þa er hann sæckr .iij. morkum við biscup oc gere ænn tiund Sem aðr. En ef hann sitr iuir annat ar.[472] þa er hann sæckr .vi. morkum.[473] sitr hann[474] iuir [hit þriðia[475] ar. þa giallde hann .ix. mærkr. En þat fe a biscup.[476] En biscups armaðr skal gera[477] fimt til. at up se loket bæðe sæktenne oc tiunnd. En ef hann lykr æigi at fimt. þa er hann utlægr oc fe hans allt. [oc skal biscup taka fyrst af .ix. mærkr. ef hann sökte hinn til. En siðan skiftiz[478] i þria staðe. biscup take þriðiung.[479] konongr annan bönðr hinn þriðia. Nu skal biscup koma i huærn þriðiung. a huærium tolf manaðom. oc syngia þar[480] tiðir at houuð kirkiu.[481] oc færma[482] born manna. þa oðlaz hann fe manna. ef hann gerer sua. En ef hann kömr æigi fua. mannum tiðir at uæita. oc ganga ængar nauðsyniar hans[483] til þa er hann af ræiðu sinni. þat ar. er hann kömr æi. En þesser[484] ero nauðsyniar hans.[485] [liggr hann[486] siufr. eða sar. eða konongr sænndir orð. æftir honum.[487] eða ærkibiscup. oc fær hann [þæirra ærennda.[488] þa a hann at hafa ræiðu sina. þo at hann kome æigi þar.[489] þa[490] ero nauðsyniar hans taldar.[491] [492]Prestar þæir aller[493] er sitia at houuð kirkium. þæir skulu boð hæuia oc lata þui[494] boðe fylgia ner biscup skal [koma oc[495] mannum tiðir uæita. Nu skal prestr[496] er sittr a[497] houuð kirkiu[498] uæita[499] .iiij. natta uist[500] biscupi sinum[501] mæð .x. men[502] oc hesta .vi.[503] a uettrar dægi. en a sumar dægi[504] .x. hesta oc taum hest firi. Prestr[505] skal fa biscupi mat oc mungat yrit.[506] oc laxmannum hans. taum hest(e) hans[507] oc[508] þæim sem hann riðr.[509] þa[510] skal gefa korn.

33   [511]Nv skal lata[512] hæimta ræiðu biscups. [þann er hann skipar til.[513] oc hæuia[514] up stæfnu boð i heraðe. oc lata þat fylgia boðe. at þingat [kome aller. mæð[515] ræiðu biscups. til stæfnu byar. þæir menn sem þa[516] gera skil a.[517] [þa lætr hann þar uið tacka.[518] En þæir er oskill gera. oc æi koma þar. mæð ræiðu biscups. hann skal stæfna þæim i herað annat. æftir ser. aller þæir er þar gera skill. þa ma[519] hann uið taka. En þæir er þar gera æi skill.[520] þa ma[521] stæfna þæim [i þriðia herað. æftir ser.[522] En ef þæir gera oskill þar. þa skal fara til houuð kirkiu. oc lysa þui. at hann hafe hæimt ræiðu biscups. oc aller þæir menn er mer gerðo skill. tok ek uið þui. En þæir er oskill gerðo. þa stæfndi ek þæim hingat. skill at gera. Nu ef þæir uilia ænn her gera skill. þa uill ek uið taka. Ef þæir uilia nu æi skill gera. þa ero þæir sæckir .iij. morkum uið biscup.

34  En ef kirkia fællr niðr. eða brænnr up. þa skulu bönðr timbr a tuft föra a missare. oc gor a tolfmanaðom. En ef æi er þa gor. þa liggia uið .xv. mærkr. allum þriðiungs mannum. Nu skal biscup hafa firi kirkiu uigslu .iij. natta ueizlu. mæð .xxx. manna. oc .xxx. hesta. a sumar dægi. af bonda fe. en .xv. hesta a uettrar dægi. oc fae bönðr honum mat oc mungat. honum oc hans mannum. oc fae þa menn til. er honum þione oc uæiti. þat skal hann hafa firi uigslu nema þæir uærði a annat satter bönðr oc biscup.

35  Prestr sa er sitr at houuð kirkiu. hann skal abyrgiaz ælld þann er hann hefer at æmbætte sinu. þa er hann syngir mannum tiðir sæckr .iij. morkum .ix. alna öyris. En ef hann ber til annars ælld i kirkiu oc brænnr hon up af þui. þa skal hann up lata gera kirkiu. oc lata uigia. oc albua sem fyr uar hon. En ef hann hefer æigi kost. eða uill æi rögt hafa a. þa æigu bönðr fe hans allt. at hafa. til kirkiu giærðar. En ef preste uinnz æi fe til. þa skulu bönðr sit fe til læggia. at kirkia se buin. Prestr sa skal fara fra kirkiu oc kome aftr at hann hæilli huærium skaða sin.

36  En ef kirkia brænnr af annars mannz ælldi. þa skal hona lata up gera oc albua. af sinum kostnað. En ef hann hefer æigi kostnað til. eða afrökez hann. þa fare hann utlægr oc uhæilagr. en bönðr. hafe fe hans allt til kirkiu upgiærðar. En ef æigi uinnz hans fe til. þa take bönðr sit fe til. at hon se buinn. En hann fare brot oc kome sua aftr i lannd. at hann hafe hæillat bonndom. þat er þa hefer kostat. Nu ef maðr[523] mannz brænnir up kirkiu. þa er þat i abyrgð allra bonnda. er mann æigu.

37  Ef maðr aflar manne bloz. eða bens af hæftugri hænde. oc kömr a kirkiu. sa skal kirkiu lata uigia. oc hafe sit fe til við biscup. En ef hann afrökez. eða hefer æigi fe til. þa fare af lannde brot. utlægr. oc uhæilagr. en bönðr late uigia kirkiu sina. En hann kome sua i lannd aftr. at hann hafe hæilat bonndom skaða sin. En ef bloð uæckir mæð ofund i kirkiu garðe. þa skal sa lata uigia kirkiu garð. mæð sinn

Jvfr. Cap. 34-36. G. 10.12.14. F. II. 7-9.11-13. B. 8. Cap. 37. F. II. 10. B. 18.

fe. er þui bloðe uacte. fare ælligr utlægr. sem fyr uar talat. er ofundar bloðe uacte. En ef maðr aflar manne bloz eða bens af uaða. en æi at uilia. oc stænðr a kirkiu golfe. þa tælgi af spon. oc kaste or kirkiu garðe. þar kömr æi uigsla til. kasta skal a uigðu uatne. En ef bloð kömr niðr i kirkiu garðe. kaste uigðu uatne i staðenn. þegar er up er grafet. ef af uaða uærki kom. En ef maðr manna. uæckir bloð i kirkiu garðe af hæftugri hennde. þa er þat i abyrgð allra þæira manna er æigu.

38   Nv skal kirkiu garðr uera um kirkiu. armaðr biscups. skal þing gera a uars dægi. sua at þele se or iorðu. þa a huær til sins garðz at ganga. oc böta sua um. at huarke briote niðr. ræg eða rott. En ef a liggr lið. þa skal biscups armaðr. gera til fimt. at huær gere sin garð gilldan. ef æi er þa gor. þa liggia uið .vi. aurar. En ef ænngi gengr uið þat lið. þa skulu þæir. er þar æigu garða a. tuær hennðr. þui liði er niðri liggr. fa menn till þess. eða hallde uppi sialfer. En ef biscups armaðr gerer fimt aðra. at annare. þa er æin sækt ef hann söker æigi i millim. En ef hann söker fimtena i millim. þa a hann at hafa .vi. aura at huærri fimt. til þess er þriðiungr er niðr fallen. En ef halfr er niðr fallen. þa liggia uið .xij. aurar. En tuæir lutir ero niðr fallner. þa ero .iij. mærkr at sækt. oc æigu þæiri sækt aller þriðiungs menn. at suara.

39   En um kirkiur þær er högendes kirkiur ero. ef þær falla niðr. eða brænna up. þa skal timbr a tuft flytia. innan .xij. manaða. oc gor at aðrum. oc uigð. a þriðiu. En ef æi er timbr a tuft flut a .xij. manaðom. þa skal uera at aðrum. oc gor kirkian. En ef æi er timbr a tuft. a tuennom .xij. manaðom. oc gor. þa skal a þriðiu tolfmanaðom timbr a tuft fört. oc gor kirkia oc uigð. Ef þa er æi gor. þa skal at fimt gor oc uigð. En ef æi er gor oc uigð. at fimt. þa er bö þæim firifaret. er kirkia stoð a. oc skulu þa frenðr oc oðalsmen löysa þa iorð gulli oc brændo sylfri. oc fe allu lasta lausu. bönðr skulu til ganga. oc meta iorðena. sua sem þæir þora at suæria æftir. at hon er uærð. En þui uærði skal þriskifta. tæckr biscup þriðiung. konongr annan. bönðr hinn þriðia. En sa maðr er öræigi. er þa kirkiu a. þa skal iorðen afla fanga til kirkiunnar. siðan skal hon afla til giærðar. En siðan er hon er gor. þa skal iorðen afla til uigslu. En siðan a hann uið iorðu sinni sialfr at taka. En ef maðr sæl uið uærði kirkiu iorð sina. oc skil ser kirkiu. ef hon fællr niðr. þa skal hans iorð bera iam mykla abyrgð. sem hin er hann sælldi. En ef sa maðr er öræigi. er þæiri kirkiu a up at hallda. þa huærfr kirkia þingat sem sa bör er. er kirkia stænðr a.

Jvfr. Cap. 38. G. 11. 13. F. II. 7. B. 9. Cap. 39. G. 12. F. II. 13. B. 8.

40   Biscup skal hafa mæð ser .xv. menn oc .xv. hesta a sumar dægi. firi houuð kirkiu uigslu. oc .ij. natta uæizlu. En a uettrar dægi hesta viij En firi högendes kirkiu a biscup at hafa .iij. mærkr. ef hann uigir bæðe kirkiu oc kirkiu garð .ix. alna öyris.

41   Biscups armaðr. hann ma æigi kænna manne fordæðoskap. huarke karle. ne kono. nema þat se heraz flöyt. mæla þat böndr þrir. eða þrim flæiri. oc bera þæir uitni um. at bygðflöyt er. En ef hann mæler þat. oc hefer þat æcki ueret heraz flöyt. þa skal hann böta þat .iij. morkum. þat ma maðr mæla. ef hann tækr a ser eða kono sinni. þo at þat se æi herazflöyt. eða hann tæckr a barnum sinum. eða bui sinu. huart sem hann mæler þat uið karl. eða kono.

42   Hæima skal sok gefa at husi. allz þess er hauu uil sottan hafa. þa skal hann bioða firi sik. huart er hann uil guðsskirslir eða manna. hann skal æi æiga huærft til manna skirsla. ef hann byðr fyrri guðs skirsl. [Ef hann byðr fyrri manna skirsl.[524] þa a hann æi huærft til guðs skirsla. þat skal hafa er hann byðr fyrri. En huart sem er karl eða kona. þa skal hafa .xij. manna vitni. læita i herað þau þriu. er hann hefer længstum i ueret. at förazst unðan þui male. hafa huart er hann ma flæira fa. karla eða konor. En þegar er æiðar fallaz. þa skal na guðs skirslum. En ef hann fællz at huarotuæggia. þa er utlægr oc vhæilagr. oc allt þat er hann a. karlmaðr skal ganga til arens iarns. en kona til ketills taks.

43   Prestr sa er vigir guðs skirslir. hann skal hafa[525] mork .vi. alna öyris. skulu huarer tuæggia uæl[526] læggia. hiu er æiða[527] gengr. oc sa er sok gefr. ef skir uærðr. þa skal sa gefa fe. er til för er. ef full uærðr. þa gefe sa fe. er iarn ber. .xv. natta grið. skal hafa fra guðs skirslum oc fra æiðum.

44   En ef þat er utlægðar fe. þa tæckr sakar abere þriðiuug þess er utlægt er. En .ij. lutir er aftir ero. þa skulu þriskiftazst. tæckr konongr þriðiung. biscup annan. logmenn hinn þriðia.

45   Engi maðr a at trua. a finna. eða fordæðor. eða a vit. eða blot. eða rot. eða þat. er til hæiðins siðar höyrir. eða læita ser þar bota. En ef maðr fær til finna.

Jvfr. Cap. 40. G. 14. F. II. 8. B. 10. Cap. 41. G. 33. F. III. 20. B. 16. Cap. 42, 43. G. 24. F. II. 45. Cap. 44. ovf. 25. F. III. 2. B. 16. Cap. 45. 46. ovf. 24. G. 28. 29. F. III. 15. B. 16.

oc uærðr hann sannr at þui. þa er hann utlægr. oc ubota maðr. oc firigort fe sinu allu. oc skal uera þriskipt. skal konongr taka þriðiung. biscup annan. böndr hinn þriðia. En hinn er sok er gefen. ok kueðr hann næi uið. þa skiri hann sik mæð .vi. manna æiði. þæirra er þar ero födder i þui heraðe. sem hann er staddr. oc hann fær æi uitni. þa skal hann na iarnburði. En ef hann fællr at iarnburði. þa er hann utlægr oc obota maðr. sem aðr uar skillt. kona huær er fær mæð lif. oc læz kunna böta mannum. ef hon er sonn at þui. þa er hon sæk .iij. morkum. ef hon hefer fe til. En ef æigi er fe til. þa take huær er uill oc fenyti ser. En ef ængi uil ser fenyta. þa fare hon utlæg. Ef hon næitar firi. uinni firi lyrittar æið. En ef henne fællr æiðr. þa fællr henne til .iij. marka .vi. alnar öyris.

46  Ef þat er kænnt kono. at hon riði manne. eða þionom hans. ef hon uærðr sonn at þui. þa er hon sæk .iij. morkum. Ef hon nætir[528] firi. þa skal hon uinna setar æið. En ef sa æiðr fællr henne. þa fællr til .iij. marka .vi. alnar öyris. En ef æi er fe til. þa fare hon utlæg.

47  En ef maðr liggr siukr i heraðe. oc uill hann at prestr lese iuir honum. gere hest mote honum. eða skip. ef þess þarf uið. þa er prestr skylldr. at fara til hans. oc lesa iuir honum lester þriar. kaupa laust. En ef hann uill lata lesa flæiri. þa skal pæningr firi lest huæria. þa sem. þrir tigir firi öyri. þar til niu ero lestnar. þa skal siðan lata kaupa við prest ef hann uill lata lesa flæiri. Nu ef hann uill lata husla sik. eða scrifta. þa gere hann hest mote preste. þa a hann at fara huart sem er dagr eða not. En ef hann uill lata olia sik. þa skal hann þat gera. hafe mæð ser prest eða diakn. þar firi skal hann hafa aura .ij. .xij. alna öyris. Nu ef hann döyr af. þa skal boð gera houuð preste. sænnda hest mote honum. ef hann a ængan. sinn skal hann hafa. ef hann a sialfr. oc binnda a stal. er hestar bonda stoð a. oc gefa höy. þat sem bazst er a bö. i tioðr ef a sumar dægi er. En ef nauðsyniar uærða i flæirum staðum. þa a hann at fara i þria oc siti þar at natsetre er hann kömr siðarst. syngia þar iuir liki oc fylgia þui. til grafar. um morgennen. gegna þar allum likum. oc syngia þa salo messo firi allra þæirra sal. oc uigi grof oc syngi iuir liki þæirra þa oðlaz hann legr kaup af allum.

49  Tolf alnar ero at legr kaupi. at lænndom manne. eða tono hans. niu alnar. at hans syni. eða dottor. til þess er þau ero fiortug. siðan tolf[529] alnar. at legrkaupi.

Jvfr. Cap. 47. G. 15. F. II. 14. 17. B. 12. Cap. 48— 51. G. 23. F. II. 15. 16. B. 9. 12.

Sua oc at haullz manne. Er hann er sun löysingia. þa ero alnar .iiij. at legr kaupi. en alnar .iij. æftir löysingia. ufrialsan pæning uegen. firi anauðgan. annan. firi huærn mann þæirra er .iij. uettra ero. eða þrim uettrom ællri. þa er fullt legr kaup firi. En firi þann er yngri er pæning uegen. Væd skal læggia preste halfu mæira. en legr kaup er til. oc hafa löyst ut at siaunnd. ælligr er foruæðia. hæimti prestr at tuaro skulld sina. En huær manna. sem gort hefer akr tiunnd sina. oc houuð tiunnd. þæir æigu[530] at giallda legrkaup. En ef boð kömr preste at fara til er lik liggr inni oc uil hann æi til fara. oc ganga ængar nauðsyniar til. þa er hann af þui legr kaupi. er hann skilldi þar hafa. take sa prestr er æruaði drygði til. þat ero uauðsyniar. ef hann liggr siukr. eða sar. þa skal hann hafa halft. en halft sa er æruað hefer til. En ef maðr fær or heraðe. eða or þriðiungi sinum. oc uærðr i aðrum þriðiungi dauðr. þa skal sa hafa legr kaup. er syngir iuir liki hans. oc uigir groft. En hinn hajft. er uigir mat oc mungat hans. þar sem hann uar hæims uistum.

49   Nv skal preste bioða. oc kono hans til ærfis. oc manne mæð þæim. sitia skal hann i annduege oc kona hans hia honum. En ef ærfi ero þriu. sænn i sokn hans. þa skal hann koma i alla staðe þria. oc vigi mat oc mungat. oc uere at þui mungate er hællzst uil hann. nema sua langt se i millim. eða bere nauðsyniar til. at hann ma æi komazst i alla staðe.

50   Lænndan mann. skal grafa nest kirkiu. oc lænndra manna born. oc lænnz mannz kono. þui nest haulda menn. oc konor þæirra. oc born. þa skal grafa löysingia. oc þæirra born. þui nest skal grafa frialsgiafa oc þæirra born. En nest kirkiu garðe. skal grafa manna mann. oc ambottor. karlmenn skulu liggia firi sunnan kirkiu en konor firi norðan. sua skal menn niðr grafa at anner grafe æigi up. meðan liðum loðer saman oc fylgir holld. eða har. En ef up er grafet. þa liggia uið aurar .vi. En sua skal niðr grafa. at alen se hæill iarðar firi ouan kistu. En ef skæmra græfr niðr. þa liggia uið aurar .vi. En ængi a at grafa i annars legr. nema hann uili sæckiaz at laga rette uið ærfingia hins dauða. En ef maðr tæckr mannz bæin oc kastar or kirkiu garðe. þa er hann sæckr uið biscup .vi. aurum. þa skal alla grafa i kirkiugarðe. er hæfer ero. oc alla þa er æi ero ubota menn. Maðr sa er sæter[531] sik sialfr oc iðraz hann uærks sins. oc uærðr þat uitnis sat. oc gengr hann til scrifta. þa er hann græfr i kirkiu garðe. ef hann döyr af þui sare. En ef hann særer sik sialfr i viti oc iðraz hann æi. þa er hann æi græfr i kirkiu garðe. oc æi griðniðingar. trygrofar. drottens suikarar. morð uargar. brænno uargar. þiofr dömdr. flugu menn. openberer rans menn. oc bandsættir menn. oc þæir sem i forboðom hæilagrar kirkiu döya. oc þæir sem tyna ser sialfer. Sua þæir er tælia oc fræmia rangan atrunað firi mannum. Sua oc openberer okr karlar. oc þæir menn. eða born er æi na skirn. firi dauða. en þesse[532]1 menn skal grafa i flodar male. af þui at þæir ero aller ubota menn. oc æi græfer i kirkiu garðe. En ef hann er grafen. þa er hann misgrafen oc skal up grafa oc föra or kirkiu garðe oc læggia a mærkr .iij. þat a biscup.

51   Engi skal dauðan mann længr inni hafa en til fimtar. nema nauðsyn liggi uið. isar uförer. eða ofsniar. þa skal lik föra i uthus oc hylia mæð starru. eða strae. eða hængia i uthus. up i rafr. oc fara þegar er fört uærðr. En ef længr hefer inni. en til fimtar nauðsynia laust. þa liggia uið. mærkr .iij. við biscup.

Vm frenzæmis spiall.

52  Þær konor ero .xvij. er maðr uærðr obota maðr af. ef hann liggr meðr þæim. eða fær fange. æin er moðer. annur er dotter. þriðia er systir. .iiij. er sunar dotter. .vtạ dottor dotter. .vitạ brodor dotter. .vij. systur dotter. .viij. styfmoðer. .viiij. sunar kona. .x. broðor kona. .xi. styfdotter. .xij. er moðer kono mannz. .xiij. systir kono mannz. .xiiij. faður moðer.[533]2 .xv. er moðor systir. .xvi. faður moðer. .xvij. moðor moðer. Sa maðr er hann liggr æina huæiria þæirra. hann hefer firigort fe oc friði lannde oc lausum öyri fare a lannd hæiðit. oc kome alldri þar sem cristnir menn ero firi.

Vm guðciuia.

53  Nv er þat þui nest. at ængi maðr ma hafa at likams losta guðciuia sin. En guðciuiar ero þriualldar. hin fyrsta millim þess barns er skirt er. oc þess er skirir. eða þui hællðr til skiringar. aðrar guðciuiar ero millim þess er barn skirði oc þess er a barne hellt. oc fæðgina barnsens. þriðia millim barns þess er skirt er. oc millim kiotlegs barns. þess er skirði eða (til)[534]3 skiringar hælldr. oc þui æiga prestar guðciuiar uið oll þæirra fæðgini. oc ma prestans barn uið ængan þænna likams losta drygia. er prestrenn hefer skirt. hælldr maðr barne mannz tij skiringar. þa a faðer oc moðer barnsens. oc sua barnet guðciuiar uið kono þess mannsens er barne hellt til skiringar. þo at hon hafe æi a barne halldet. þa er þat uar skirt. hefer maðr guðciuia sin at likam losta. þa skulu þau skiliaz oc ganga til scrifta oc giallde huart þæirra biscupi .iij. mærkr.

Jvfr. Cap. 52. G. 24. F. III. 3-6. B. 15. Cap. 53. G. 26. F. III. 8. B. 15.

A n h a n g.


Indholdslisten og Indledningen i B.

Her hæfr … … morgh capituta ero …… num rette sua ok vm konungæ tall.[535] Hallfdan suarte. Harallðr harfagre ……… Þat er nu þui nest at men skuiu iattæ ………… Nu ef kona er sua naudulegha stodd ……… Nu ef hon gerer eigi sua þa ma biskups arma ……… Nu ef sua ber at at barn er med orkym ……… Ef ambott manz gerer sængfor sina ……… Born þau oll er alæn ero firir joll skulu ……… Ein er iola dagr annar er Stephans mösso dagr ……… Hafuud prestar skulu crossæ skeræ ……… Nu er boð fallett ok sæigir æingi till ……… En ef sa bör öydizst er maðr a bodburð ………… Nu hæfst up sunnudags hællgr ……… Ef …… koma a hænðr manne .iiij. æðr ……… Men þeir aller er sitia a stokklandum ……… Ef maðr byriar for sina a laugar dægi ……… Ef biorn bær smalæ manz i toghe æðr ……… A allum hællgum daghum skall hialpa ……… Ef fall kömr i bu manz þa skall fla ……… Ef þuattr er hængðr up firir hællgi ……… Ef maðr tækr kono a .vj. auræ nattom ……… Einginn skall fa kono a þeim manade er ……… Hiunskapr sa er meinalauss er saman bundin ……… Ef maðr uill ser kuænfangs læita ……… Eingi maðr skall hafuæ i husi sinu staf ……… Þatt er allt ætt er manz handæ uærk ero a ……… Fiorom sinnum a .xij. manaðom ero imbrudagar ……… Ef maðr gengr a uillattor a mork ok hefir ……… Þatt er tallt i lagum at æingi maðr skall fa ……… Sa er biskup at lande er konungr uill sætta till. ok ……… Prestar þeir er sitia at hafuuð kirkium þeir ……… Hafuuð kirkiur ero .ix. a uplandum firir ……… Prestr sa er sittr at höghændes kirkiu han skall ……… Ef maðr aflar manne bloðs æðr be ……… Nu skall kirkiugarðr vera vmhuærfuis … En vm kirkiur þær allær er höghænde ……… Biskups armaðr han ma eigi kiænna manne ……… Eingin maðr a at trua a finna æðr ………… Kona huær er fær með lif ok læzst ……… Ef maðr liggr siukr i heraðe ……… Lændamen skall grafua nest ………[536]

… af at sogn at retto ætterni af allum þessom sem nu ero tallder gek einskis afspringi længra fram en nu er talt uttan af Harallðz harðraðæ syniSiugurðs syrs. sammöddom bröðr hins hællghæ Olafs konongs. Heet Olauer kyrri hans sun. Hin fyrsti eet Magnus konongr hin bærföte. en annar Hakon konongr sun Magnusær konongs. Hin ællzsti eet Östæin konongr loghspake. Annar Siugurðr konongr iorsalæfare. Hin .iij. eet Olauer konongr. Hin .iiij. eet Harallðr konongr gilli. Kom af Harallde kononge gillæ Östein ok Siugurðr konongr vngi. ok Ingi konongr er drepa lett bröðr sinæ Östein ok Siugurð konongh. Svnir Siugurðr konongs vngæ heet æin Haralldr. Annar Siugurdr. Þriði Hakon hærðibræiðr. Fiorðe uar Suærrir konongr. Vitir allir ok sniællir ok sigærsæler sun Suærris konongs heett Hakon konongr hin goðe. Hans sun uar Hakon konongr hin koronaðe. Magnus konongr hans sun en koronaðe er með margum goðom lutum staðfæsti sit riki með lagum ok rettyndum. gladde sinæ þægnæ ok aðrum goðom lutum ok rettarbotom með kononglegre miskunsæmð. Her sæigir etc. (s. S. 375. Not.1.)
II

1   [537]Det er þer[538] nest at men skulu cristnir vera ok nitta hæidnum dome. ala skal barn huart er boret er ok ængo spilla. Sinæ sængfor skal huar kona vita. ok lata barn til kirkiu bera. skal þui[539] fylghiæ karmadr ok kona ok[540] væitæ gudsiuiær.

Ef barn er sinkt.[541]

2   Nv ef sot gengr at barne a vægh vti ok ma æi preste na. þau skulu[542] þetta gera [er med barne[543] fara. gera cros a bake ok brioste. ok i huarium crismu[544] stad med raka sinum ok taka ser vatn. ok mæla sua. ek vighi þik vatn i nafne fadur ok sonar ok hæilags anda. ok drepa barneno[545] .iij. sinnum i vatnet. ok sægiæ sua. ek skiri þik i nafne fadur ok sonar ok hæilags anda. ok gefua þi barne nafn En ef barn andast alæid sidæn þa skulu þau fram halda læid[546] sinni. ok hittæ præst. oc sægiæ præste þau ord er þau skirdu barn med. En ef þau mæla þa ret firi præste. þa haua þau ok ret fyr saght. ok skal þa barn grafua i vighda iord. En ef þau mæla þa æi ret firi præste. þa mælto þau ok æi fyr ret. þa skal þet barn æi i kirkiu garde graua. þet baru skal grafua i ovighda iord. ok hyliæ[547] sua at æi nae rafnar. ne hundr[548] eda fenadar[549] manna. En ef nær. þa er sa sæckr .vi. aurum silfrs vid biscup. er[550] barn skuldi varduæitæ.

Vm sængfor.[551]

3   En ef kona er sua naudsynlega[552] stod. at sængfor sinni. at æin kona er med hænne. ok æl hon barn daut. þa skal hon syna þet karmanne at addrum vætte. En ef ængi kona er ner sængfor hænnar. þa skaj hon synæ þet .ij. karmonnum. at þet barn se huarke blat. ne[553] blodght[554] ok drægil se æi at halse dregen. ok at æi see hænnar handda verk[555] a. En ef hon gerer[556] æi sua. þa ma biscups armadr kiænnæ hænne mord. hæidit. hon skal syniæ med liriftar æidi med .ij. friælssom konom.[557] til þæiræ æidæ skulu men miok vandadar vera.[558] at men viti. at þæir viliæ i sannum æidum stadner vera. En ef hou fældz[559] at. þa fæller hænne til vtlæghdr. ok skal biscup scripta hænne af lande brott ok skal hon sua længi brotto vera sem han scriptir hænne. En ef hon kömr aptr. ok vil hon i lande vera. þa skal hon giælda biscupi .iij. merkr. en kononge halfuan þægn ok hæitæ þet hæidins mordz[560] giold.

Jvfr. Cap. 1. I. 1. Cap. 2. I . 2. Cap. 3. I. 3.

Ef hion .ij. fara med barne.[561]

4   Nv kan sua til beraz at hion .ij. fara med barne sino tll skiringar. þi at þau haua æi annara manna kost firi manfædes saker. ok söker sua miok sot a læidu. a þui barne. at[562] æi (ma) præste na. [ok ængum[563] addrum monnum. þa skulu þau skiræ barn sit. hældr en hædit[564] döy. ok þyrmaz vid hionskap. þer til er þau finnæ biscup. ok skal han þa[565] lofua þæim hionskap. en æi skiliæ þau.[566]

Ef barn verdr med misal …[567]

5   Nv ef sua ber.[568] at barn er med örkymblum alet. er[569] kaluar a bæinum framman eda aughu i nacka aptan. ok[570] hefuer huudz hafuut. ok manz raust. þau[571] skal ol ala ok til kirkiu föræ. ok sktra ok födæ stdæn. ok fara sidæn[572] a fund biscups. ok synæ honum. ok gera[573] eptir þi. sem han læggr rad a.

Item.[574]

6   En ef þet barn verdr[575] alet er hærliki er a. heuer æi manz hauut. ok æi manz raust. þa ma þet til kirkiu föra. ef[576] syniz ok lata præst sia. ok skira ef han vil. ok grana grof i kirkiu garde. ok læggiæ þer barn i. ok læggi iuir hællu. sua at æi nae hundr ne rafnar. ok lata þo æi iord a falla. fyr en daut er. lata lifua sua længi sem vil.[577]

Vm skirsl.

7   Born þau ol er alen ero firi ioll. þau skulu skird vera firi iola eptan. En ef alen verda[578] iola nat. þau skulu skird vera iola dagh firi mösso. En þau born er allen ero firi fastu. þau skulu skird vera[579] laughar dagh þen er men ganga i .vij. vikna fastu. En ef alen ero a sunnudags nat þau skulu skir[580] vera flri mösso vm morgenen eptir. En ef alen ero vm fastu þau skulu skird vera at paska eptni. En ef alen verda paska nat þau skulu skird vera a paska dag firi mösso. En ef alen verda a hnita sunnu dags[581] eptan þan skulu skir[582] vera þen sama eptan. En ef alen verda. a huitæ sunnu daghs nat þau skulu skird vera vm morgenen[583] firi mösso. En þau born sem alen verda [flri Jons vaku[584] þau skulu skird vera [at Jons mösso eptni.[585] [En ol þau er[586] alen verda[587] Jons mösso nat. þau skulu skird vera vm morgenen eptir firi mösso. Nu[588]2 ef madr heuer barn[589] hæidit inni vm

Jvfr. Cap. 4. I. 4. Cap. 5. I. 5. Cap. 6. I. 6. Cap. 7. I. §fj

æinæ huariæ þessæ .v. netr. sem nu ero taldar. þa er sa[590] sæckr .vi. aurum vid biscup. En ef inni heuer þessær allær .v. netr. þa er han sæckr .iij. markum[591] vid biscup. ok haue skirt[592] firi fimt. ællægha er sa er þet[593] barn a vtlæghr. skal fe hans þre skiptæ. haue æin[594] þridiung konongr. annan biscup. hin[595] þridiæ böndr.

8   [596]Ein er ioladaghr hin fyrsti. annar er Steppans mössæ.[597] .iij. er Jons mössæ.[598] .iiij. er barna mössæ. .v. er Tomas mössæ. .vi. er attanda daghr iola. .vij. er þrettanda daghr iola. .viij. er kyndils möso.[599] .ix. er cros mössæ. .x. er Halnardz mössæ. .xi. er hælghi þorsdagr. .xij. Jons mössæ. .xiij.[600] Petrs mössæ. ok Pals. .xiiij. er Sæliu manna mössæ. .xv. er Olafs mössæ. hin fyrri. .xvi. er Lafrans mössæ. .xvij. er Mari mössæ hin fyrræ. .xviij. michials mössæ. .xix. aldra hæilagra mössæ. .xx.[601] Nicolos mössa. En þo at Mari mösso i fastu[602] se æi i sinum[603] stad skipad. þa skulum ver þo hana halda sem sunnudag. ok sua öfre Mari mösso. ok sua Magnus mössæ vm varet. En þæir aller mösso dagar er nu ero taldr. þa ero iamhælgir[604] sunnu dægi. ok aller adrer[605] daghar. þæir sem loftæcnir ero. ok noon hælgr firi. þa er[606] .vi. aura dagr huar. [er a værki verdr tækin a þæimæ daghum.[607]

Vm hælgar hald.[608]

9   Nv hæfs sunudaghs hælgar[609] laugar dagh at none ok hældr til þes er dagar[610] a manadagh. En ef bonde verdr a orko tækin med hionom sinum. þa er han sæckr .vi. aurum silfrs vid biscup. ok addrum .vi. aurum firi hion sin. Nu ef hion hans[611] ero æinsamen a orko tækin. þa skal bonde löysæ þau vndan med aurum .vi. vid biscup. eda biode hud þæiræ fram firi biscups armanne.[612] Armadr biscups skal haua vitni til. ok æi þröngiæ til æida. Nu ma madr byriæ færd siua a sunnu dagh med byrdi. þa[613] er han her med æinum fætli. eda a annare oxl ser. En ef han ber med .ij. fætlum sælker .vi. aurum vid biscup. Madr ma fara [vm sunnu dagh[614] med clyf. þæiri er han rldr ofuan a. sæctær laust. ok med[615] lasse þi er han gyrdir æi ræipi vm.[616]

Item.[617]

10   Madr ma ganga vm gildri sin. ok taka or þet sem i er komet ok gera æcki nyt vid. [sæctær laust.[618] Madr ma fara i fiski vm sunnu dagh. ok ef hau rifuer noot

Jvfr. Cap. 8. I. 9. Cap. 9. I. 12. Cap. 10. I. 13.

sinæ. eda næt. þa ma han bötæ med bastum. en æi med garne. Ok[619] ef madr læggr næt sin.[620] þa ma han taka fiska af.[621] ok bera æi næt vp [622] þurka. [ok föræ æi[623] a stængr eda sprota. En ef han gerer æithuart[624] þetta þa er hau sæckr .vi. aurum vid biscup.
Vm hælgar hald.[625]

11   Ef[626] gester koma a hendr manne .iiij. eda fiorom flæiri. en ef han hefuer miol þa ma han lata baka sunnu dagh sem annan dagh sua mykit sem hau nöytir vid geste sinæ sæctær laust. oc slatra ok hæggiæ[627] vp millum hurd assa[628] ok bera[629] æi i bur vt.[630]

Vm lagar dags …[631]

12   [632]Madr byriær færd sina a laugar dæghi[633] firi noon. med clyf. eda[634] lasse eda byrdl. fare medan synkt er siti kuir[635] medan[636] hæilagt er. En ef han fær [a hælgi. giældi .vi. aura.[637] En ef madr byriær færd sinæ. a friadagh[638] eda fyr i vikunni. þa ma han fara sæctær laust. Ef madr fær med skip sit a laugar dæghi.[639] þa ma han fara [med skipi[640] til lændi stadar þeget sem han vill ok kasta[641] fatum sinum vp or flödr male. ok före þegar er syngt er. ef förer a hælghi sæckr .vi. aurum [vid biscup.[642]

13   [643]Ef biorn bær smala manz l skoghe. eda dyr bitæ. þa ma hud af fla. ok föræ kiot til husa hæim. huat dæghi sem er. Ef madr kömr af landde þi er lit er cristtit ok sægiz vera skirdr. nu ef han kan næmfna præst þen er skirdi han. gudfadur. ok gudmodor. þet hældr honum vppi. En ef han missir þes. þa skal þæim fimt gera er han hefuer i husi sino at hin se skirdr at fimt. En ef han er æi þa skirdr. sæckr husbonde hans .iij. morkum[644] vid biscup. en hin fare vtlæghr.

Vm lik.

14   A allum hælghum daghum skal hialpa likum daudræ manna. nema iola dagh æi. ok langa friadag. ok æi pasca eptan firi ringinga tima. ok æi pasca dagh hin fyrsta. En ef æins huer græfuer a þæima daghum.[645] er nu ero taldr. þa er han[646] sæckr .vi. aurum vid biscup.

Jvfr. Cap. 11. I. 14. Cap. 12. I. 16. Cap. 13. I. 17. Cap. 14. I. 18.

Vm bu fall.[647]

15   Ef fall kömr i bu manz þa skal lata fla. ok vphyldæ sua[648] sunnu dagh sem annan dagh.

Vm þuat.[649]

16   Ef þuattr er vp hængdr firi hælgi. þa skal hanga kuir.[650] En ef han drepr i vatn. ok hængir vt. sidan er hæilaght er. sæckr .vi. aurum vid biscup. En ef ouan fællær. þa bere in ok hyrdi. sæctær laust. En ef lereft liggr a bliki.[651] ok er vt laght firi hælghi. þa ma kuirt liggiæ vm hælghi. en ef i vatn er drepet [a hælghi.[652] ok sidæn[653] vt aftr hængt sækkr .vi. aurum[654] vid biscup. Sunnudags nat. ok friadaghs nat. ok[655] þær netr er hæilagar ero sunnudags nattum.[656] ef madr tækr ser kouo sæckr .vi. aurum.[657]

Ne[658] kons ma fa.[659]

17   Engi skal fa kono ser sidan .iij. vikur ero til iola. ok æi fyr en .viij. daghum eptir þrettanda dagh.[660] ok æi þær .iij. vikur er nestær ero Michials mösso. engi skal ser[661] ok kono fa sidan .ix. vikur ero til pasca. En ef[662] madr tækr[663] kono a þæim timum er nu ero taldr. sæckr .vi. aurum vid biscup. En[664] madr tækr kono ser i[665] langa fastu. sæckr .iij. markum vid biscup. [En ef madr tækr ser kono a .iij. aura dæghi. sæckr .iij. aurum. þet a biscup.[666]

Vm hion skap.

18   Hiunskapr sa er mæinælaus er saman komen att gudes laghum ok manna. ok at viliæ huarstuægiæ[667] þæiræ ok annæra frændæ. þet skal huarke skiliæ karll ne kona. þo at bröyting gange a skaplyndi þæiræ. En þo at þau sægist sundr millum sin. þa ma huarke þæiræ ser til forræda læita badom þæim lifuanda[668] huarke at gudes laghum ne[669] manna. En þo at hann kuangez hænne lifuande. er fyr atte han. þa ero þau born æi arfgeng er han getr med þæiri kono ok sua hit sama ef hon giftizt adrum manne. [þa ero þau born æi arfgeng er þa gerer hon.[670] En þet þæiræ er skilnæde vældr [þa er þet[671] sakat .vi. aurum vid biscup.

Item.[672]

19   En sa er rettær hiunskapr. ok med retto saman komen. er[673] huarke er at frændsæml. eda siuiær[674] spiællum nermæir er.[675] en talt[676] er at laghum. En ef madr vil

Jvfr. Cap. 15. I. 19. Cap. 16. I. 20. Cap. 17. I. 21. Cap. 18. 19. I. 22.

ser kuænfangs læitæ. þa skal han læita vld frændr þa er skyldaster ero til forrædæ[677] at lagum rettom. en þui nest skal han læitæ hænnar viliæ. Nu læggiæst þer stæmpnur til. ok kömr han til fæstingar stæ(m)pnu. þa skal han taka .ij. men. þa sem viliæster ero a þæiri stæmpnu. annan af hans stæmpnu lidi ok annan af hæanar frændom.[678] ok sænda til hænnar. ok höyræ huart hænnar vili er þet[679] eda æl. En ef hon kuedr ia vid. eda þægir. þa ma hiunskapr bindæst at laghum (guds) ok manna. Ok ef han verdr bundin þa ma han[680] aldre riofua. En ef hon kuedr næi. þa ma þen hiunskap æi at lagum bindæst.
Ef kona verdr naudig.[681]

20   En ef kona verdr naudig gipt. þa ma hon sæghiæ skilning millum sin oc bonda sins. a huarium dæghi er hon vil innæn .xij. manada.[682] En ef hon byr honum [.xij. manada ok æin manad længr.[683] þa haune hon aldre huærf til skilnings.[684]

Vm vtlæght fe biscups.[685]

21   Alt þet vtlæght fe er biscup gefuer sok til. þa a han[686] þridiung. annan konongr.[687] hin þridiung æin[688] böndr þæir sem vm dömæ.

Vm suedae.

22   Det er alt ætt. er manz handa værk ganga till. þet er ef clafue kyrkir. eda fæller i bru.[689] eda væltir madr skipi a. eda læidir madr a is oföræn. eda fællir madr tre a. [ællægha fællær þet tre a. er madr hefuer æld i laght.[690] eda verdr af þui daut at fast stændr i bælki. þet er alt lofuat at eta. er syn er bane tll. En þet er suidae [verdr. örslæ sot dreper.[691] eda[692] ræidr lystr. eda[693] brada sot [kömr a.[694] þet er æi ætt.[695]

Vm imbru dagha.

23   Fiorom sinnum a .xij. manadom ero imbru dagar. þa skulu præstar biodæ. En huar madr er .xij. vættræ gamal.[696] eda .xij. vættrom ældri. skal fasta þa alla.[697] En sa er æi fastar ok etr kiot. eda huit. a imbru dagh han er sæckr .vi. aurum silfrs vid biscup. En ef madr kömr in þer sem madr etr kiot. a friædagh ok spyr. hui[698]

Jvfr. Cap.20. I. 23. Cap. 21. I. 25. Cap. 22. I. 26. Cap. 23. 24. I. 27. 28.

etr þu kiot. [ok er friædaghr.[699] ok[700] ef han suarar. ek er daghuillær. gange til skriptæ. ok böte engo fe[701] firi. En ef han etr sidæn er han væit. böte .iij. merkr biscupi.[702]
Vm kiotato.[703]

24   En ef madr etær kiot a imbrudæghi. þa er han sæckr .iij. markum[704] vid biscup. En ef madr etr kiot a langa fastu. sa madr ma æi kallaz daghuillær. þa er han vtlægr. ok fe hans alt.

Vm oatan.[705]

25   En ef madr gengr a mork ok[706] villatto ok heuer genget .xiiij.[707] döghr. ok ef hundr fylgir honum. þa skal fyr madræn eta hundin[708] en hundren ete han. En ef madr hittir[709] ros. þa skal han fyr eta rosset. en han suælti længr. En þegar han kömr i bygdir. þa skal han sægiæ til misætes sins ok gange til skriptæ. ok böte engo fe firi. En ef han löynir ok kömr vp sidæn ok verdr han sannr at þa er han vtlægr. ok fe hans altt.

Horso skylt er bua.[710]

26   Det er talt at engi madr skal fa frænkono sinnar.[711] eda[712] frændlæifuær. eda gudsiuiær. Allær ero vndir æinu sambande. Nu skal tæliæ frændsæmi þæiræ i .vi. kne ok take at siaunda. En frændlæif tæliæ i .iiij. kne ok take at fimtæ. En ef madr tækr nermæir þa ma þet[713] æi haldaz. En biscups armadr skal fa til talu man. huart sem han tæl bættrum hæillum eda værrum frændsæmi þæiræ. þa skal föræ sundr frændsæmi þæiræ med .viij. manna vitnum[714] .ij.[715] or fadærni hans. ok .ij. or modærni. ok .ij. or fadærni hænnær. ok .ij. or modærni hænnær. En ef þau sitiæ .iij. manada [fra þui.[716] er biscups armadr hefuer þæim stæ(m)pnu gorfua. þa ero þau sæk .iij. markum.[717] ef þau læida æi vitni sin a þæim þræm manadom. Þet vitni skulu þau læida a þinggi. huart sem þau gera þet þing.[718] eda annær madr a syknom dæghi. En ef þa ero[719] æi læid. þa haue enga von til þæiræ vitna sidan.[720] Nu skal gera þæim en .iij. manadar stæmpnu. ef þau viliæ æi þa en skiliæst. sæk[721] .vi. markum.[722] En skal gera þæim .iij. manada[723] stæmpnu. at skiliæ[724] hiona lagh sit. ef þau viliæ þa[725] en æi skiliæst. sæk .ix. markum[726] vid biscup. þa skal gera þæim fimt at þa se skild. ok ef þau ero þa[727] æi skild. þa ero þau bæde vtlægh. ok fe

Jvfr. Cap. 25. I. 29. Cap. 26. I. 30.

þæiræ alt. þer skal biscup af taka fyrst .ix. mærkr. sidan skal[728] þriskipta vtlæghom öyri. tækr biscup[729] þridiung. konongr[730] annan. loghmen hin þridiæ.[731]
Huar biscup skal vera.

27   Sa skal biscup vera at stole sem konongr vil. ok her er retkosen til. ok her er[732] vighdr til starfs. Ver skulum honum fe vart gefua. han skal os tidir væitæ ok alla þionosto. þa er hans æmbætte höyrir.[733] En ver skulum honum fiordong tighiundr varar. han skal os kiænne men fa. þa er han væit at kunnosto haue[734] til born at skira ok skriptæ malom varom at lyda. ok kirkiur varar med somdom at varduæitæ.[735] ok alt[736] æmbætte er os hæyrir at haua. En ver skulum honum fe vart gefua slikt sem nu er talt. tighiundir af alzskonar sæde. sua af hamal kyrni. sem af byggi.

Vm tighiund.[737]

28   En tighiund skal af akre gera. ok skipttæ i .iiij. luti. skal biscup taka fiordong. kirkia annan. prestr þen þridiæ. en fatöker men hin fiordæ. ok fare böndr sialuer[738] med þæiræ luta. ok skipti sua sem þæir viliæ suara firi gudi. En böndr skal[739] varduæita tighiund alla til þes er tind er oll. En sa er sitr iuir tighiund ok vil æi gera eptir þi sem nu er mælt. þa er han sæckr .iij. markum vid biscup. ok gere tighiund æi at sidr. En ef han sitr iuir annat arr þa er han sæckr .vi. markum. En ef han sitr hit þridiæ ar[740] sæckr .ix. markum. en þet fe a biscup. En biscups armadr. skal gera honum fimt at loken se sæcten ok tighiunden.[741] en ef þa er æi loket.[742] þa er bonde vtlægr. ok fe hans alt. skal biscup taka fyrst .ix. mærkr [er han sotte han til. sidan skipti i þria stade.[743] take biscup þridiung. annan konongr[744] en böndr þen þridiæ. Nu skal blscup koma i huarn þridiung. a huarium .xij. manadom. ok syngiæ tidir at hauut kirkiu ok færma born manna. þa odlaz han fe manna. ef han gerer sua. En ef han kömr æi sua monnum tidir at væitæ. ok ganga ængar naudsynir til þa er han af ræidu sinni.[745] En þessær ero naudsynir hans. liggr han[746] siukr. eda konongr gerer honum bod eda erchibiscup. ok fær han [at þæiræ rade.[747] þa a han at haua ræidu sinæ. þo at han kome æl. Præstar þæir aller er sitiæ at hauut kirkium[748] þæir skulu bod hæfuiæ. ok þui bode skal fylghiæ. ner biscup skal monnum tidir væitæ.[749]

Jvfr. Cap. 27. I. 31. Cap. 28. I. 32.

Vm ældz abyrgd i kirkiu.[750]

29   Præstr huar er at kirkiu sitr skal þen ælð abyrgiæst. er han heuer vid æmbætte sit. þa er han syngir monnum tidir. ok giælde .iij. mærkr .ix. allna öyris. En ef han ber til annars æld i kirkiu. ok brænnr hon vp af þui. þa skal han vp lata gera kirkiu. ok vigiæ. ok albua sem hon var adr. En ef han vil æi rökt a læggiæ.[751] eda heuer æi kost a.[752] þa skulu böndr fe hans alt haua sua mykit sem þarf til kirkiu vp gerdr.[753] En ef præste vinz æi fe til. þa skulu böndr sit fe til læggiæ. at kirkiæ se[754] buin. En præstr sa skal fara fra kirkiu. ok kome sua aptr at han hæilli[755] bondom skada sin.[756] En ef kirkiæ brænnr af annærs manz ældi. þa skal sa [lata vp gera. ok[757] albua af sinum kostnade. eda fare vtlæghr. [ok kome æi aptr fyr en han heuer hæilat bondom skada sin[758]

Ef men bæriæst i kirkiu garde.[759]

30   En ef madr aflar manne blodz eda bens. af[760] hæmtughri hende. ok kömr blod a kirkiu eda kirkiu gard. þa skal lata þa[761] kirkiu vigiæ. ok haue sit fe vid vid[762] biscup. En ef han afrökes. eda hefuer æi fe til. þa fare[763] vtlæghr. oc kome sua aptr at han[764] böte bondom skada sin. En ef madr aflar manne blodz. at oviliæ sinurn i kirkiu eda kirkiu garde þa[765] tælghi af spon. ok kaste or kirkiu garde þer kömr æi vigxlæ til kasta skal a vighdu vatne. en ef a iord kömr þa skal vp grafua iord. ok bera or kirkiu garde. ok kasta i staden vighdu vatne.

Vm kirkiu gard.

31   Gardr skal vera vm kirkiu huariæ. Biscups armadr skal þing stæmpna a vars dæghi þegar þele er or iardu. at huar gere siu luta. gisdæn[766] sua at æi briote nidr rægn ne rot. liggiæ .vi. aurar vid lid huart. en .xij. aurar vid halfuan. en.iij.mærkr vid allan. Biscups armadr skal fimt gera bondom at vp se gor [kirkiu gardr.[767] ef þa er æi gor. sæckir .vi. aurum uid biscup.[768]

Vm högendes kirkiur.[769]

32   En ef högendes kirkiæ at falle verdr. eda brænnær vp. þa skaj föræ timber a tuft a .xij. manadom. ok gor[770] a addrum. ok vigd a þridlæ. En ef æi er timbr a tuft a[771] .xij. manadam þa skaj a addrum[772] föræ timbr a tuft ok vpgera. [En ef æi er sua gort þa skaj a þridi .xij. manadom. vera vp gor kirkiæ. ok vigd.[773] en ef

Jvfr. Cap. 29. I. 35. Cap. 30. I. 37. Cap. 31. I. 38. Cap. 32. I. 39.

þa er æi gor. þa skal at fimt gor vera[774] ok vighd. En[775] þa er æi gor þa er bö þæim firi faret. er kirkien stod a. skulu frændr ok odals men löysæ þa iord med gulli ok brændo sylfri. ok allu lasta[776] lausu fe. böndr skulu til ganga ok meta iordena sua sem þæir þora[777] suæriæ at hon se værd. værdi skal þriskipta. tækr biscup þridiung. konongr annan en böndr þen þridiæ. En ef sa madr er oræigha er kirkiu a at gera. þa skal iorden[778] afla fanga til kirkiu vp gerdr. En sidæn skal iorden[779] afla till vighslu. En sidæn skal han sialfuer vid iardu sinni at taka.[780] En ef madr sæl vid værdi kirkiu bö sin. ok skill ser kirkiu vp at gera[781] ef hon fællær nidr. þa skal han sua myclæ iord i væd[782] sætiæ. sem hin er han sældi. En ef madr er oræigha er þæiri kirkiu a vp at[783] halda. þa huærnær kirkiæ þeget[784] sem hon stændr a.
Vm fordædo skap.[785]

33   Biscups armadr han ma æi koma fordædoskape huarke a karl ne kono. nema þet se heradz flöykt. mælæ[786] böndr .iij. eda þræm flæiræ. ok bera þæir vitni vm. at þæir hana þet höyrt. En ef han mæler þet. ok er þet æi heradz flöyt. þa er han sæckr .iij. markum. þa ma madr mælæ ef han[787] tækr a ser eda kono sinni. þo at þet se æi heradz flöyt. eda han tækr a barne sino. eda bui. huart sem han mæler vid karl. ne kono.

Vm hæidin blot.[788]

34   Engi madr[789] skal trua a fin eda fordædoskap. blot. eda rot. eda þet sem til hæidins doms væit. En ef madr fær til finnæ. ok verdr han[790] sannr att þi. þa er han vtlæghr. ok obota madr. ok firi gort fe sino allu. ok skal þi[791] þriskiptæ. skal konongr taka[792] þridiung. annan biscup. hin þridiæ böndr. En ef[793] bydr syn firi. þa skulu böndr þæir [sem bæstir ero[794] i[795] herade. bera han vndan.

Vm trol kono.[796]

35   En ef þet er kiænt kono at hon ridi manne. eda kono hans. eda hionom. ok ef hon verdr son at þui. þa er hon sæk .iij. markum. En ef hon sægir næi firi. [þa (a) hon standa firi .vi.manna æidi.[797] En ef sa æidr fællær. þa fællær til .iij.marka. En ef æi er fe til. [þa fare hon[798] vtlægh.

Ef madr vil præst haua.[799]

36   Ef madr liggr siukr i herade. ok vil han at præstr lese iuir honum. gere hæst mote honum. eda skip. ef þes þarf vid. þa er præstr skyldr at fara til hans. ok lesa

Jvfr. Cap. 33. I. 41. Cap. 34. I. 45. Cap. 35. I. 46, Cap. 36. I. 47.

iuir honum lestr .iij. kauplaust. En ef han vil lata lesa flæiri þa skal pæninga firi gefua sua sem þæir verda a satter.[800] Nu[801] ef madr vil lata husla sik eda scripta. þa gere han hæst mote præste. þa a han at fara huart sem er daghr eda nat. En ef han vil lata olea sik. þa haue hau med ser præst. edr diakn. ok þer firi a præstr aura .ij. En ef naudsynir verda [i flæirum stadum[802] i sokn hans þa a han at fara i .iij. stade sitiæ[803] þer at natsæte.[804] sem han kömr sidaste. syngiæ[805] þer iuir liki. ok fylgiæ[806] þi til kirkiu vm morgenen eftir. gegna[807] þer allum ok syngiæ þer salomösso. firi alldra þæiræ sal. ok vigiæ grof. ok syngiæ iuir liki þæiræ. þa odladz han legkaup[808] af allum þæim.
Vm leghkaup[809]

37   Tolf alnar ero att[810] legkaupi a lændom manne. ok kono hans .ix. alnar at syni hans ok dötr. til þes er þau ero fiortugh. sidæn skulu vera .vij. alnar at leghkaupi. Sua ok [af hauldbornom manne. ok kono hans. ok barnum[811] En þæim manne sem han[812] er löysyngiæ son. þa[813] ero .iiij. alnær at legkaupi. En .iij. alnær firi löysyngiæ. pæning vegen firi anaudgan man. En firi huarn man er .iij. vættræ er.[814] eda .iij. vættrom ældri. þer skal gefua fultt leghkaup firi. en ol þau sem yngri ero pæning vegen. Væd skal læggiæ præste halfuu mæiræ en leghkaup er til. haue löyst vt at siaund. ællægha se[815] foruædi. Huar þæiræ manna er gerer hafuut tighiund. eda akr tighiund han a æi at gera leghkaup firi sik. En ef bod koma[816] præste at han skal fara til liks. ok vil han æi fara ok ganga engær naudsynir til. þa er han af þui leghkaupi. þet ero naudsynir hans ef han liggr[817] siukr. eda sar. þa skal han haua halft leghkaup. En ef madr fær or herade. ok verdr þer daudr. þa skal sa haua halft leghkaup er syngir iuir liki hans. ok halft soknar præstr hans. ok skal han[818] vighiæ mat[819] ok mungat at ærfui hans.

Vm ærfui.[820]

38   Nv skal præste biodæ. ok kono hans til ærfuis. ok manne med þæim. sitiæ skal[821] han i andueghe ok kona hans i hia honum. En[822] ærfui ero .iij. sænnr[823] i syslu hans þa skal han koma i alla þa .iij. stade. at[824] vighiæ mat ok mungat ok vera at þi ærfui sem hælst vil han. nema sua bere naudsyn til. at han ma æi koma i alla þa[825] stade.

Jvfr. Cap. 37. I. 48. Cap. 38. I. 49.

Vm legar stad.[826]

39   Lændæ men[827] skal graua nest kirkiu. konor þæiræ. ok born þer nest hauldborna men. þæiræ konor. ok born. ok þa löysingiæ. vttaste þrælæ nest kirkin garde. ok ambottor. Sua skal man nidrgrafua. at æi grafue annan vp þen sem limum loder[828] saman. eda hold eda har er a. [829]ef græfuer sua.[830] sæckr .vi. aurum vid biscup. En sua skal lik grafua. at alnar þyk iord se firi ofuan kistu. En ef skiæmbræ græfuer nidr sæckr .vi. aurum. Engi a at grafua i annærs ættær haugh. nema vili sæckiæst auundr rette vid ærfuingiæ hins dauda. En ef madr græfuer manz bæin vp. ok ber or kirkiu garde sæckr .vl. aurum. vid ærfuingiæ. þa skal alla grafua i kirkiu garde er hæuer ero.[831] ok alla þa er æi ero vbota men.[832] Madr sa er særer sik sialuan. ok idræz værka sinnæ. ok verdr[833] þat gort i viti. ok gengr til skripta. þa er han græfuer i kirkiu garde. ef han döyr af þui sare. En ef han særer sik sialuer ok idræz æcki værka sinnæ. þa er han æi kirkin græfuer.[834]

Vm vtlæga men.[835]

40   Gridnidingar. trygrofue. hæimsoknar vargar. þiofuar dömddr. drottens suikarar. morduargar. brænnu vargar. þæir ero aller obota men ok æi græfuer i kirkiu garde.[836] En ef han er grauen þa er han misgrauen. han skal vp graua. ok föræ or kirkiu garde. en þen er grof giælde biscupi .iij. merkr.

Vm dauda men.[837]

41  Engi skal daudan man længr inni haua. en til fimtar. nema naudsyn liggi vid. især oförer.[838] eda snionaud. þa skal lik föræ i vthus. ok hyliæ med staurum. eda strae. ok fara[839] þegar er fört er. En ef[840] længr heuer inni. en vm fimt naudsynæ laust. þa er sa sæckr .iij. markum vid biscup.

Vm konor.[841]

42  Dær konor ero .xvij. er madr verdr vbota madr firi. ef han liggr med þæim. eda fær fange. Ein er modr. .ij. er dotter. .iij. er syster. .iiij. er sonar dotter. .v. er dottor dotter. .vi. er brodor dotter. .vij. er systur dotter. .viij. er stiughmodr. .ix. er sonar kona. .x. er brodor kona.[842] .xi. er stiugdotter. .xij. er moder kono manz. .xiij. er systir kono manz. .xiiij. er fadur systir. .xv. er modor systir. .xvi. er fadur modr. .xvij. er

Jvfr. Cap. 39. 40. I. 50. Cap. 41. I. 51. Cap. 42. I. 52.

modor moder. En sa madr er liggr med æins huærri þessære kono han hefuer firi gort fe ok fridi lande ok lausum öyri. fare a land hæidit þo vil han æi cristin vera.
Vm gudsiniær.

43   Nv er þet þui nest at ængi madr ma haua likams losta vid gudsiuiæ sin. En gudsiuiær ero þrefaldner. hin fyrsti millum þers barns. er skirt verdr ok þes er skirir. eda þui hældr til skirndr. Addrar gudsiuiæ(r) ero. millum þes ' er barn skirdi. ok þes er a barne helt. ok fædgina barnsens. þridiæ millum barns þes er skirt er ok kiotlægs barns þes er skirir. eda til skirndr hældr. ok firi þui ero præstar gudsiuiær vid ol þau born er þæir skira ok ol þæiræ fædgini. ok ma præstens barn vid engan þen likams losta drygiæ. er þen præstr heuer skirt. Hældr madr a barne manz til skirndr þa a fadr ok moder barnsens ok sua barnet. gudsiuiær vid kono þes. er barne hældr til skirningar. þo at hon haue æi a barne haldet. þa er þet var skirt. heuer madr gudsiuiæ sin at likams losta. þa skulu þau skiliæst. ok ganga til scripta. ok giælde huart þæiræ .iij. mærkr biscupi.

[843]En ef madr sættezs.

44   En æf madr sættezs vid þen mann er leget hæfer kono hans ok hinn same liggr med hænni annat sinni siden þa er han trygrofe firigort fe ok fridi etc. en biscup take .iij. mærkr silfrs af fe hans. En ef madr dryir likamzs losta vid nokot annat kuikuindi en kono. ok verdr han at þui sannr þa er han vtlægr ok fe hans allt vid konong en biscup take af .iij. mærkr ser af hans fe.

Jvfr. Cap. 43. I. 53.

  1. ↑ Her sæigir vm gamlæn cristin dom uarn ok huorso han byriær ok sæigir i fyrstæ capitulo huær barn ma skira i nauðsynium ok huorso þatt ma gerazst at lagum. Primum capitulum. — Overskr. B.
  2. ↑ [ iattæ cristni — B.
  3. ↑ næitta — B.
  4. ↑ [ mgl. B.
  5. ↑ en — B.
  6. ↑ bera — B.
  7. ↑ skira — mgl. B.
  8. ↑ Ingen Ovskr. eller Cap. Afd. — B.
  9. ↑ barne — B.
  10. ↑ a læiðenne — B.
  11. ↑ þau þetta — B.
  12. ↑ at — tilf. B.
  13. ↑ annæn — tílf. B.
  14. ↑ [ ok döyfuæ þui i uatn ef þui ma með nokorom koste na ok mæla sua. Ek skirir þik i namfne faður ok sunar ok heilags andæ. ok gefua þui nafmn ok næmfna þatt. En ef uatne nær ænga lund þa skall sa er með forr barneno huart sem þatt er karll æðr kona. gera kross a bake ok a brioste ok a æinhuærium stað þeirra sem crismu skall a leggia ok mæla samu orð sem fyr uaro tolld. — B.
  15. ↑ þatt — B.
  16. ↑ uegh — B.
  17. ↑ siðan — mgl. B.
  18. ↑ cristnaðo — B.
  19. ↑ uigðæ iorð — B.
  20. ↑ ok — B.
  21. ↑ [ mgl. B.
  22. ↑ fenaður — Pap. Afskr. C. R.. 1155. a.; Paus; fenaðr — B.
  23. ↑ naatt er — B.
  24. ↑ þat barn — B.
  25. ↑ skillde — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; skuldi — B.
  26. ↑ .ij. capitulum. — Overskr. B.
  27. ↑ Nv ef — B.
  28. ↑ sua — tilf. B.
  29. ↑ nauðulega — B.
  30. ↑ meðr — B.
  31. ↑ [ mgl. B.
  32. ↑ [ þat b. se — B.
  33. ↑ æingin — B.
  34. ↑ æðr uom — tilf. B.
  35. ↑ .iij. — Overskr. B.
  36. ↑ Nv — B.
  37. ↑ biskups — B.
  38. ↑ .ij. — mgl. B.
  39. ↑ [ Till þeiræ æiða skulu menn uandader uera — B.
  40. ↑ uili — B.
  41. ↑ En ef hon uærðr — B.
  42. ↑ brot — mgl. B.
  43. ↑ biskup — B.
  44. ↑ af lande — tilf. B.
  45. ↑ [ þægngilldi — B.
  46. ↑ morðz — B.
  47. ↑ Ingen Cap. Afd. — B.
  48. ↑ Nv kan sua at — B.
  49. ↑ siollf — tilf. B.
  50. ↑ [ skirnar — B.
  51. ↑ [ ne — B.
  52. ↑ [ sæigir — B.
  53. ↑ skulu þau — tilf. B.
  54. ↑ hitta — B.
  55. ↑ skall — B.
  56. ↑ siðæn — B.
  57. ↑ þau. — tilf. B.
  58. ↑ I Pap. Afskr. (Arne M.s egenh.) No. 77. d. qv. i den arnamagn. Saml. er dette Ord læst: onkt; i Pap. Afskr. i Cod. Reg. 1155. a. fol. oliiki liiki, ald. feilagtigt.
  59. ↑ .iiij. — Overskr. B.
  60. ↑ æðr — B.
  61. ↑ afguðlegha — B.
  62. ↑ hefuer þo — B.
  63. ↑ þa skall þau — B.
  64. ↑ [ mgl. B.
  65. ↑ siðæn — tilf. B.
  66. ↑ æpter þui — tilf. B.
  67. ↑ Ingen Cap. Afd. — B.
  68. ↑ þat — tilf. B.
  69. ↑ late prest sea ok — B.
  70. ↑ grof — mgl. B.
  71. ↑ [ mgl. B.
  72. ↑ siðæn — B.
  73. ↑ late (her og næst ndf.) — B.
  74. ↑ .v. — Overskr. B.
  75. ↑ manz — tilf. B.
  76. ↑ i heim — tilf. B.
  77. ↑ Ordet syner er utydeligt i Mbr.; tilskrevet i Margen med Arne M.s Haand; tier — Cod. Reg. 1155. a.; Paus; ter — B.
  78. ↑ rettom — tilf. B.
  79. ↑ [ synia með uattom tueimr — B.
  80. ↑ [ fællr han till sliks sem aðr uar tallt. — B.
  81. ↑ .vj. — Overskr. B.
  82. ↑ iolæ — B.
  83. ↑ En ef — B.
  84. ↑ a — mgl. B.
  85. ↑ þau — mgl. B.
  86. ↑ oll — mgl. B.
  87. ↑ laughardagh þan — B.
  88. ↑ En ef — B.
  89. ↑ [ s. nottena — B.
  90. ↑ þau — mgl. B
  91. ↑ En ef — B.
  92. ↑ i — B.
  93. ↑ þau — mgl. B.
  94. ↑ [ En oll þau born er alen ero millum paskaedags ok huitu sunnu æptans þau skulu skirð uera a huitu sunnu æptan. — B.
  95. ↑ oll þau born er — B.
  96. ↑ þau skulu — B.
  97. ↑ born — mgl. B.
  98. ↑ æptan — tilf. B.
  99. ↑ þau — B.
  100. ↑ J. messo — B.
  101. ↑ firir mösso. — tilf. B.
  102. ↑ En ef — B.
  103. ↑ [ Jons mösso dagh — B.
  104. ↑ En — B.
  105. ↑ inni — B.
  106. ↑ [ nott þessarræ — B.
  107. ↑ up — tilf. B.
  108. ↑ er han sekkr — B.
  109. ↑ [ mgl. B.
  110. ↑ [ allær hefuir — B.
  111. ↑ firir fimt — B.
  112. ↑ [ uttlægr er barne þui stulldi uarðuæita of allt þat — B.
  113. ↑ [ þui — B.
  114. ↑ [ þriðiungæ — B.
  115. ↑ [ a æin lut kgr. annæn bp. — B.
  116. ↑ .vij. — Overskr. B.
  117. ↑ 117,0 117,1 117,2 er — tilf. B.
  118. ↑ [ mgl. B.
  119. ↑ [ manna messa — B.
  120. ↑ [ mgl. B.
  121. ↑ fyrra — mgl. B.
  122. ↑ [ er Marteins mössa — B.
  123. ↑ [ er Niculas mössa .xx. crossmössa vm uaret æptir paskær hon er iæmheilogh sunnudægi þui at hon er loghtækin a eiðzifua þingi. — B.
  124. ↑ [ mgl. B.
  125. ↑ [ her eigi tolld — B.
  126. ↑ þo — B.
  127. ↑ [ ok er — B.
  128. ↑ [ En þeir aner mösso daghar sem nu ero tallder ero iæmhæillgir sem sunnudags hællgr. — B.
  129. ↑ .viij. — Overskr. B.
  130. ↑ [ mgl. B.
  131. ↑ sea — B.
  132. ↑ [ æðr miskera þeir mösso daghæ æðr misbioðæ huart sem er imbrudaghar æðr mösso dagar — B.
  133. ↑ [ mgl. B.
  134. ↑ koma — B.
  135. ↑ loghtalu — B.
  136. ↑ þar — mgl. B.
  137. ↑ þa skulu þar — B.
  138. ↑ þæirra — mgl. B.
  139. ↑ þa sekkizst han — B.
  140. ↑ at fullu bæðe — tilf. B.
  141. ↑ a læið — B.
  142. ↑ [ misboðet — B.
  143. ↑ eða — mgl. B.
  144. ↑ i by oc sæigi honom till. — B.
  145. ↑ .ix. — Overskr. B.
  146. ↑ [ Nu er boð fallet — B.
  147. ↑ ok kueðr eigi till sin hafuæ komet — B.
  148. ↑ [ þar skal uinnæ — B.
  149. ↑ Rettet herfra til vatt i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; vatt — Paus; ein uatt — B.
  150. ↑ [ ok nær sa þa eigi æiði firir koma — B.
  151. ↑ hin — B.
  152. ↑ [ man misminnir — B.
  153. ↑ [ riða æðr gangæ — B.
  154. ↑ skulldi koma i — B.
  155. ↑ uiðr — tilf. B.
  156. ↑ [ mgl. B.
  157. ↑ þa er — B.
  158. ↑ ef — tilf. B.
  159. ↑ eigi sekkr. — B.
  160. ↑ .x. — Overskr. B.
  161. ↑ förer — B.
  162. ↑ oðals — B.
  163. ↑ förer — mgl. B.
  164. ↑ hin hingat — B.
  165. ↑ [ hinn bar — B.
  166. ↑ oðals — B.
  167. ↑ ef — tilf. B.
  168. ↑ han — tilf. B.
  169. ↑ [ oborett se. — B.
  170. ↑ Nu ef han förer huss fram fra — B.
  171. ↑ [ mgl. B.
  172. ↑ oðalstuft — B.
  173. ↑ Oprindelig bonðom, men rettet baade ved at overstrege og underpunktere n — A. boðom. — Pap. Afskr. 77. d. qv. bændum — Pap. Afskr. C. Reg. 1155. a.; Paus.
  174. ↑ oc — mgl. B.
  175. ↑ troð oc — mgl. B.
  176. ↑ [ fenaðr — B.
  177. ↑ [ vm fram — B.
  178. ↑ han — B.
  179. ↑ Saal. i Mbr.; kaupe ser þui vopn. — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; kaupi með þui ser hofn. — B.
  180. ↑ .xi. — Overskr. B.
  181. ↑ up — tilf. B.
  182. ↑ fra — B.
  183. ↑ a — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; a — B. hvilket ogsaa udentvivl er rigtigere.
  184. ↑ ef — tilf. B.
  185. ↑ þa tekin — tilf. B.
  186. ↑ sinum — mgl. B.
  187. ↑ uiðr biskup en aðrum .vj. aurum — tilf. B.
  188. ↑ uerdæ — B.
  189. ↑ [ mgl. B.
  190. ↑ bioðe bps. armanne huð þeirræ. — B.
  191. ↑ maðr — B.
  192. ↑ með — B.
  193. ↑ [ mgl. B.
  194. ↑ Bps. arm. — B.
  195. ↑ þau — B.
  196. ↑ mismnnu — Pap. Afskr. 77. d. qv,; misminne — Pap. Afskr. C. R. 1155.a.; Paus; misuinni — B.
  197. ↑ þeim — tilf. B.
  198. ↑ a — tilf. B.
  199. ↑ [ i — B.
  200. ↑ æðr — tilf. B.
  201. ↑ ser — mgl. B.
  202. ↑ a sunnudægi — B.
  203. ↑ þeirri — B.
  204. ↑ ræipi vm. — B.
  205. ↑ Ingen Cap Afd. — B.
  206. ↑ [ or ef nokott er i — B.
  207. ↑ han — mgl. i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; B.
  208. ↑ ef — tilf. B.
  209. ↑ niðr — tilf. B.
  210. ↑ skall — B.
  211. ↑ [ en eigi up a land bera at þurka ok — B.
  212. ↑ þeirra er olöyft er — B.
  213. ↑ .xij. — Overskr. B.
  214. ↑ ok hefuer han till — B.
  215. ↑ [ mgl. B.
  216. ↑ [ sua mykit sem þeir nöyta — B.
  217. ↑ .xiij. — Overskr. B.
  218. ↑ Men þeir aller — B.
  219. ↑ oll — mgl. B.
  220. ↑ [ gera annat huart — B.
  221. ↑ þa sekkiæzst þeir — B.
  222. ↑ gere — B.
  223. ↑ [ æðr kome boð i bygð þeirra. — B.
  224. ↑ xiiij. — Overskr. B.
  225. ↑ Ef maðr byriar — B.
  226. ↑ hællgi — B.
  227. ↑ [ lasse teðr byrði — B..
  228. ↑ en — tilf. B.
  229. ↑ um — B.
  230. ↑ honum — tilf. B.
  231. ↑ byriar — B.
  232. ↑ hæiman — mgl. B.
  233. ↑ hefuer — B.
  234. ↑ [ han kiænnir — B.
  235. ↑ lændistoðar — B.
  236. ↑ fara brott þegar han uill. — B.
  237. ↑ með for sinni — B.
  238. ↑ þegar — B.
  239. ↑ .xv. — Overskr. B.
  240. ↑ En — mgl. B.
  241. ↑ toge — B.
  242. ↑ flytia — B.
  243. ↑ [ mgl. B.
  244. ↑ [ þa a han att — B.
  245. ↑ hælldr — B.
  246. ↑ uppi — tilf. B.
  247. ↑ þa skirðr at fimt — B.
  248. ↑ [ bondæ uiðr .iij. merkr — B.
  249. ↑ .xvj. — Overskr. B.
  250. ↑ æi — mgl. B.
  251. ↑ æi — mgl. B.
  252. ↑ En ef grafuet uærðr — B
  253. ↑ einum huerium þessom — B.
  254. ↑ þa sekkist sa — B.
  255. ↑ .xvij. — Overskr. B.
  256. ↑ uplima lata — B.
  257. ↑ sem adra baghæ. — B.
  258. ↑ .xviij. — Overskr. B.
  259. ↑ þa sk. þar hangæ kyrt. — B.
  260. ↑ En ef — B.
  261. ↑ honom er drepet i uatn — B.
  262. ↑ sa — B.
  263. ↑ uiðr biskup — B.
  264. ↑ þat — mgl. B.
  265. ↑ En ef niðr &c. — mgl. B.
  266. ↑ niðr — B.
  267. ↑ [ þar liggia uiðr .vj. aurar biskupi. — B.
  268. ↑ .xix. — Overskr. B.
  269. ↑ [ Ef maðr tækr kono a .vj. auræ nattom. a friadags nott. sunnudags nott æðr a þeim nattom sem iæmhællgar ero sunnudags nott ok er um morghonen æptir .vj. auræ dagr. — B.
  270. ↑ han sekkr — B.
  271. ↑ [ mgl. B.
  272. ↑ .xx. — Overskr. B.
  273. ↑ ser — mgl. B.
  274. ↑ [ a þeim manaðe er nestr er — B.
  275. ↑ firi — mgl. B.
  276. ↑ .xiij.da — mgl. B.
  277. ↑ [ þa er .iij. uikur ero till — B.
  278. ↑ J. uaku — B.
  279. ↑ [ þa er .iij. uikur ero till — B.
  280. ↑ oc — mgl. B.
  281. ↑ a þeim halluum manaðe er nestr er — B.
  282. ↑ biskupi — tilf. B.
  283. ↑ a þeirri not — B.
  284. ↑ þa sekkizst sa .iij. aurum uiðr biskup. — B.
  285. ↑ xxj. — Overskr. B.
  286. ↑ ok — tilf. B.
  287. ↑ landz — B.
  288. ↑ [ mgl. B.
  289. ↑ þa skall huarke skiliazst uiðr annatt — B.
  290. ↑ I Mbr.: hñ, hvilket almindelig betegner: hann, men her udentvivl maa oplöses: hiun, hvilket Ord ogsaa Arne M. til Veiledning har skrevet i Margen og optaget i Texten i sin egh. Afskr. No. 77. d. qv. i den arnam. Saml.; hun — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; þau — B.
  291. ↑ skilizst — B.
  292. ↑ [ læita ser forræðess. æi han ser kuænfangs ok æi hon fer giptingar — B
  293. ↑ arfgengen (her og nedf.) — B.
  294. ↑ geter — B.
  295. ↑ með henni — B.
  296. ↑ sua at samu — B.
  297. ↑ [ ef — B.
  298. ↑ geter — B.
  299. ↑ [ mgl. B.
  300. ↑ hiona — mgl. B.
  301. ↑ [ sekkizst — B.
  302. ↑ er — B.
  303. ↑ er — tilf. B.
  304. ↑ nermæir — tilsat i Margen i A. med Arne M.s Haand; og opt. i Texten i hans egh. Pap. Afskr. 77. d. qv.; mgl. i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; [ huarke með frændzæmi ne sifskapp ner mæir — B.
  305. ↑ uarom — mgl. B.
  306. ↑ .xxij. — Overskr. B.
  307. ↑ [ læita frænda rada þæirra — B.
  308. ↑ Nu leggiæzst stemfnur — B.
  309. ↑ þæirar — mgl. B.
  310. ↑ fæstar — B.
  311. ↑ han — tilf. B.
  312. ↑ skillrikæzster — B.
  313. ↑ a þeirri stæmfnu — B.
  314. ↑ stæfnu — mgl. B.
  315. ↑ [ mgl. B.
  316. ↑ uið þeirri raðæ giærð — B.
  317. ↑ æingin maðr — B.
  318. ↑ þau uilia bæde saman uera. — B.
  319. ↑ kuæðr — B.
  320. ↑ honum — mgl. B.
  321. ↑ þa ma hionskapr æi halldæzst at lagum. — B
  322. ↑ Ingen Cap. Afd. — B.
  323. ↑ En ef — B.
  324. ↑ ma hon skiliæzst uiðr bondæ sin — B.
  325. ↑ mæð over Linien med Tegn til at indskydes; maaskee med Arne M.s Haand? — A.; opt. i Texten i Pap. Afskr. 77. d. qv.; mgl. i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; hia — Paus; með — B
  326. ↑ þa ma hon alldri skiliazst uiðr han. — B.
  327. ↑ .xxiij. — Overskr. B.
  328. ↑ vitt — B.
  329. ↑ æðr rott. — tilf. B.
  330. ↑ horfuer — B.
  331. ↑ nokor — tilf. B.
  332. ↑ i laslausum husum. — B.
  333. ↑ æðr hamfrær — tilf. B.
  334. ↑ þat — tilf. B .
  335. ↑ uiðr biskup — tilf. B.
  336. ↑ sa — tilf. B.
  337. ↑ fællr — B.
  338. ↑ undir basom — B.
  339. ↑ maðr — tilf. B.
  340. ↑ ok fe hans allt — tilf. B.
  341. ↑ þan lykill — B.
  342. ↑ Nu — B.
  343. ↑ ef hittist — B.
  344. ↑ æignar buri — B.
  345. ↑ mannz — mgl. B.
  346. ↑ fa bonde er þat bur a — B.
  347. ↑ l. sik undan — B.
  348. ↑ ef hitt uerðr — B.
  349. ↑ stor — B.
  350. ↑ ok matte þat æi uttan undir liggia — B.
  351. ↑ þa lykkla — B.
  352. ↑ Ingen Afd. — B.
  353. ↑ þat — tilf. B.
  354. ↑ þa a biskup þær af — B.
  355. ↑ hin .iij. böndr[WS 1] þeir — B.
  356. ↑ xxiiij. — Overskr. B.
  357. ↑ att — B.
  358. ↑ ætt ef — tilf. B.
  359. ↑ i — tilf. B.
  360. ↑ alltir — B.
  361. ↑ [ mgl. B.
  362. ↑ [ mgl. B.
  363. ↑ stændr fast i bælki. — B.
  364. ↑ [ mgl. B.
  365. ↑ [ kuæisa æðr — B.
  366. ↑ Her er i Mbr. A. indheftet det foran S. 838 og 341 omtalte Pergaments-Blad C. af den ældre Borgarthings-Christenret.
  367. ↑ .xxv. — Overskr. B.
  368. ↑ [ mgl. B.
  369. ↑ þa — tilf. B.
  370. ↑ maðr — B.
  371. ↑ [ mgl. B.
  372. ↑ friadagum i — tilf. B.
  373. ↑ farande — tilf. B.
  374. ↑ han — B.
  375. ↑ [ mgl. B.
  376. ↑ en hin — B.
  377. ↑ sua — tilf. B.
  378. ↑ daghuillr — B.
  379. ↑ þa — tilf. B.
  380. ↑ þo — tilf. B.
  381. ↑ [ skiæll a skiæll — B.
  382. ↑ [ mgl. B.
  383. ↑ þa h. þat bitin hin — B.
  384. ↑ biscupi — mgl. B.
  385. ↑ sidæn — B.
  386. ↑ kömr — B.
  387. ↑ hans — B.
  388. ↑ Ingen Afd. — B.
  389. ↑ kiot — tilf. B.
  390. ↑ þa ma han æi æita — B.
  391. ↑ þat er han a — B.
  392. ↑ En ef maðr ætr mannæ kiot — B.
  393. ↑ þa er þat utlægt — B.
  394. ↑ þat — tilf. B.
  395. ↑ [ mgl. B.
  396. ↑ þatt — B.
  397. ↑ með þui at han — B.
  398. ↑ [ þui — B.
  399. ↑ eða fare utlægr. — B.
  400. ↑ .xxvj. — Overskr. B.
  401. ↑ a mork — B.
  402. ↑ ok hefuir han — B.
  403. ↑ .xiiij. dögr — tilf. B.
  404. ↑ ross — tilf. B.
  405. ↑ till bygðar — B.
  406. ↑ manni — B.
  407. ↑ gange — B.
  408. ↑ þui — tilf. B.
  409. ↑ .xxvij — Overskr. B.
  410. ↑ Þat er tallt i lagum at eingi — B.
  411. ↑ frændkonor sinar — B.
  412. ↑ [ mgl. B.
  413. ↑ ne — B.
  414. ↑ guðzifuiar sinar — B.
  415. ↑ [ er karllmaðr læiðir kono — B.
  416. ↑ fra fæðr — tilf. B.
  417. ↑ [ tælia fra .vj. — B.
  418. ↑ taka — B.
  419. ↑ En frændlæiua skall tælia i .iiij. — B.
  420. ↑ taka — B.
  421. ↑ han — tilf. B.
  422. ↑ logmale. — B.
  423. ↑ han — B.
  424. ↑ han — tilf. B.
  425. ↑ [ mgl. B.
  426. ↑ h. þeim stæmfnt — B.
  427. ↑ .ij. — B.
  428. ↑ eigi — tilf. B.
  429. ↑ sin — mgl. B.
  430. ↑ þa skall alldri uera tiít uitnis huerft vm alldr sidæn — tilf. B.
  431. ↑ þau — B.
  432. ↑ aðrer men — B.
  433. ↑ a suornom dægi — B.
  434. ↑ [ mgl. B.
  435. ↑ honom adræ — tilf. B.
  436. ↑ En ef han sitr tuenne &c. — mgl. B.
  437. ↑ þau sitia — B.
  438. ↑ þa skall gera þeim fimt — B.
  439. ↑ þau — tilf. B.
  440. ↑ þær — B.
  441. ↑ er — B.
  442. ↑ vm — B.
  443. ↑ sidan skiptæ i þriðiung — B.
  444. ↑ æin — B.
  445. ↑ sakar abere ok — tilf. B.
  446. ↑ I Mbr. den sædvanlige Forkortning for Ordet maðr; dog vilde Fleertals-Formen logmenn i Betydningen af logunautar ligesom nedenfor i Cap. 44, og ligesom bönðr i Cap. 25, upaatvivlelig være rigtigere.
  447. ↑ Vm biscups stoll., som Overskrift, men med en nyere Haand — A; .xxviij. — Overskr. B.
  448. ↑ Sa er biskup at lande — B.
  449. ↑ setia till — tilf. B.
  450. ↑ til — mgl. B.
  451. ↑ stafs — B.
  452. ↑ vinna þa — tilf. B.
  453. ↑ kömr — B.
  454. ↑ Tilf. i Margen og med en nyere (Arne Magnussöns?) Haand; synes at være udeglemt i Mbr. ved Skjödeslöshed af Skriveren; optaget i Texten i Pap. Afskr. 77. d. qv.; mgl. i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; fa — B.
  455. ↑ uarrær i mote — tilf. B.
  456. ↑ hafue — B.
  457. ↑ skriptæ mall höyræ — B.
  458. ↑ sömd — B.
  459. ↑ Saaledes i Mbr.; ber — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus; byriar — B.
  460. ↑ skillt. — B.
  461. ↑ [ En þat er allzskonar tiund — B.
  462. ↑ sua — B.
  463. ↑ haml — A.; hamul — B.
  464. ↑ kynni — B.
  465. ↑ byggsaðe. — B.
  466. ↑ Ingen Afd. — B.
  467. ↑ fiorðong — B., rigtigere.
  468. ↑ sua sem þeir uilia — B.
  469. ↑ alla — mgl. B.
  470. ↑ [ oll er borð — B.
  471. ↑ [ mgl. B.
  472. ↑ [ mgl. B.
  473. ↑ uiðt biskup. — tilf. B.
  474. ↑ En ef han sittr — B.
  475. ↑ [ .iij. — B.
  476. ↑ þa er han sekkr .ix. morkum sylfrs uiðr biskup. — B.
  477. ↑ honum — tilf. B.
  478. ↑ [ ok skal stipta þui — B.
  479. ↑ tækr biskup æin — B.
  480. ↑ þar — mgl. B.
  481. ↑ h. kirkium — B.
  482. ↑ þar — tilf. B.
  483. ↑ hans — mgl. B.
  484. ↑ Þatt — B.
  485. ↑ hans — mgl. B.
  486. ↑ [ ef han er — B.
  487. ↑ s. honum orð — B.
  488. ↑ [ sua at kirkia ræðr æðr ærchibiskup — B.
  489. ↑ þar — mgl. B.
  490. ↑ En þær — B.
  491. ↑ en eigi flæiri. — tilf. B.
  492. ↑ .xxx. — Overskr. B.
  493. ↑ aller — mgl. B.
  494. ↑ þat — B.
  495. ↑ [ mgl. B.
  496. ↑ sa — tilf. B.
  497. ↑ at — B.
  498. ↑ h. kirkium — B.
  499. ↑ uæita tilsat i Margen med en nyere (Arne M.s?) Haand — A.; optaget i Texten i Pap. Afskr. 77. d. qv.; mgl. i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; tilsat hos Paus efter sinum
  500. ↑ uæislu — B.
  501. ↑ sinum — mgl. B.
  502. ↑ monnum — B.
  503. ↑ .xv. hestom — B.
  504. ↑ með — tilf. B.
  505. ↑ sa —tilf. B.
  506. ↑ yfrit — B.
  507. ↑ hans — mgl. B.
  508. ↑ æðr — B.
  509. ↑ sem biskup riðr a — B.
  510. ↑ þa — mgl. B.
  511. ↑ Ingen Afd. — B.
  512. ↑ sa — B.
  513. ↑ [ er han byðr vm. — B.
  514. ↑ hæfui — B.
  515. ↑ [ skulu aller flytia — B.
  516. ↑ þar — B.
  517. ↑ a — mgl. B.
  518. ↑ [ han a uiðr þui at taka. — B.
  519. ↑ skall — B.
  520. ↑ gera oskill — B.
  521. ↑ skall — B.
  522. ↑ [sæptir … her ender B.
  523. ↑ Forkortet i Mbr. paa sædvanlig Maade; dog udentvivl feilagtigt f. man; ligeledes i næste Cap.
  524. ↑ [ tilsat i Margen, med Tegn til at indföres i Texten; dog med en nyere (Arne M.s?) Haand; indfört i sélve Texten i Pap. Afskr. 77. d qv., dog underprikket; mgl. i Pap. Afskr. Cod. Reg. 1155. a.; optaget hos Paus.
  525. ↑ Pap. Afskr. 77. d. qv. indskyder her: halfa; men Ordet er först understreget og derpaa underprikket.
  526. ↑ Saaledes i Mbr.; maaskee uæð (veð)?
  527. ↑ Saal. i Mbr.; maaskee er til udeglemt foran.
  528. ↑ Ordet nætir er i Mbr. utydeligt og opfrisket med en nyere Haand: neer ni; dog synes oprindelig snarere at have staaet: nætir; Pap. Afskr. 77. d. qv. har i selve Texten: næítar, understreget og underprikket, og i Margen, med Henviisningstegn dertil, nær ni. Hele Stykket "Ef hon … setar æið." mgl. i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; og hos Paus.
  529. ↑ Saaledes i Mbr. Rettere .vij., see nedf. II. 37.
  530. ↑ eigi er udeladt, see nedf. XI. 37.
  531. ↑ Pap. Afskr. 77. d. qv. læser: særer; ligesaa Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus.
  532. ↑ þessa — Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; Paus.
  533. ↑ Skrivfeil f. systir, hvilket Ord ogsaa Arne M. har sat í Margen, og optaget i Texten i Pap. Afskr. 77. d. qv.
  534. ↑ til — udeladt i Mbr. ved Skjödeslöshed; men tilsat i Margen med A. M.s Haand; og optaget i Texten i Pap. Afskr. 77. d. qv.; ligesaa i Pap. Afskr. C. R. 1155. a.; og hos Paus.
  535. ↑ Denne Overskrift staaer med Rödt, saavelsom de övrige, der dog fordetmeste ere ulæselige, og derfor her betegnede med Prikker.
  536. ↑ Nederste Linie i anden Spalte, som indeholder Begyndelsen af et Cap. uden Overskrift, er ulæselig. — Ovenstaaende Indholdsliste indtager i Mbr. een Side afdeelt i 2 Spalter. Paa næste Side af samme Blad begynder en Calender, der udentvivl har indtaget 6 Sider eller 12 Spalter, men hvoraf det sidste Blad, hvis förste Side synes at have indeholdt Calenderens Slutning, er bortrevet. Paa anden Side af dette bortrevne Blad har udentvivl Begyndelsen af det Kongetal staaet, hvilket i denne Codex udgjör ligesom en Indledning til Christenretten.
  537. ↑ Her hafuer vp christin bolkr ok sægir horsso barn skal fördæ. — Overskr. D.
  538. ↑ nu þui — D.
  539. ↑ barne — tilf. D.
  540. ↑ at — D.
  541. ↑ At föra barn til skiringar. — Overskr. D.
  542. ↑ þa skulu þan (þau?) — D.
  543. ↑ [ mgl. D.
  544. ↑ Opfrisket i C. med en nyere Haand; cristnu — D.
  545. ↑ barne — D.
  546. ↑ færd — D.
  547. ↑ hiuliæ — D.
  548. ↑ hunder — D.
  549. ↑ fenædr — D.
  550. ↑ þan sem — D.
  551. ↑ kono — tilf. D.
  552. ↑ naudlegha — D.
  553. ↑ eda — D.
  554. ↑ blodoght. — D.
  555. ↑ handalik — D.
  556. ↑ gek — D.
  557. ↑ med .ij. konom skilrikom — D.
  558. ↑ ok — tilf. D.
  559. ↑ fælz — D.
  560. ↑ manz — D.
  561. ↑ Vm ef .ij. hion fara med barne sino til skir … — Overskr. D.
  562. ↑ ok söker barn sot a læidu. ok mughu þau — D.
  563. ↑ [ eda — D.
  564. ↑ hæidit — D.
  565. ↑ þa — mgl. D.
  566. ↑ ok æi skiæ — D.
  567. ↑ Vm ørkymble. — Overskr. D.
  568. ↑ at — tilf. D.
  569. ↑ ero — D.
  570. ↑ ok — mgl. D.
  571. ↑ þa — D.
  572. ↑ sidæn — mgl. D.
  573. ↑ gere — D.
  574. ↑ Vm þat barn er hærliki er a. — Overskr. D.
  575. ↑ er — D.
  576. ↑ þeim — tilf. D.
  577. ↑ meda(n) sem ma. — D.
  578. ↑ ero vm — D.
  579. ↑ a — tilf. D.
  580. ↑ skird — D.
  581. ↑ dags — mgl. D.
  582. ↑ skird — D.
  583. ↑ epter — tilf. D.
  584. ↑ [ Jons mösso eptan. — D.
  585. ↑ [ þen sama eptan. — D.
  586. ↑ [ Ef — D.
  587. ↑ vm — tilf. D.
  588. ↑ En — D.
  589. ↑ sit — tilf. D.
  590. ↑ han — D.
  591. ↑ silfrs — tilf. D.
  592. ↑ barn — tilf. D.
  593. ↑ þet — mgl. D.
  594. ↑ æin — mgl. D.
  595. ↑ þen — D.
  596. ↑ Vm hælgar hald. — Overskr. D.
  597. ↑ þen — tilf. D.
  598. ↑ hin — tilf. D.
  599. ↑ mössa — D.
  600. ↑ er — tilf. D.
  601. ↑ er — tilf. D.
  602. ↑ Mari mössæ i langafastu — D.
  603. ↑ sin — D.
  604. ↑ samhæilaghir - D.
  605. ↑ þeir — D.
  606. ↑ ero — D.
  607. ↑ [ mgl. D.
  608. ↑ Ef madr verdr a værki tækin. — Overskr. D.
  609. ↑ hælgr. — D.
  610. ↑ daghr er — D.
  611. ↑ hans — mgl. D.
  612. ↑ vid biscups arman. — D
  613. ↑ þæiri — D.
  614. ↑ [ mgl. D.
  615. ↑ med — mgl. D.
  616. ↑ med ræipi. — D.
  617. ↑ Vm gildri. — Overskr. D.
  618. ↑ [ mgl. D.
  619. ↑ En — D.
  620. ↑ vt — tilf. D.
  621. ↑ ef i ero. — tilf. D.
  622. ↑ a land vp at — D.
  623. ↑ [ mgl. D.
  624. ↑ æina huartt — D.
  625. ↑ Horso mykit baka ma a hælghi. — Overskr. D.
  626. ↑ En ef — D.
  627. ↑ hængia — D.
  628. ↑ hurda hælæ — D.
  629. ↑ bere — D.
  630. ↑ til varduæislu. — tilf. D.
  631. ↑ Ef madr byriær færd sinæ a hælghi. — Overskr. D.
  632. ↑ En — tilf. D.
  633. ↑ l. dagh — D.
  634. ↑ eda — mgl. D.
  635. ↑ e11er kiur; saal. Afskr. No. 77. a. i den arnamagn. Saml.; vere kiur — D.
  636. ↑ sidan — D.
  637. ↑ [ sidan hæilaght er. sæckr .vj. aurum silfrs vid biscup — D.
  638. ↑ friadaghen — D.
  639. ↑ l. dagh — D.
  640. ↑ [ mgl. D.
  641. ↑ kaste — D.
  642. ↑ [ silfers. — D.
  643. ↑ Item. — Overskr. D.
  644. ↑ þa er husbonde hans sæckr .vj. aurum — D.
  645. ↑ a þessom timum — D.
  646. ↑ sa er — D.
  647. ↑ Ef fal kömr i bu manz. — Overskr. D.
  648. ↑ sua — mgl. D.
  649. ↑ Ingen Overskr. og ingen Cap. Afd. — D.
  650. ↑ kiur — Afskr. 77. a. qv.; ligesaa D.
  651. ↑ I C. har oprindelig staaet: husi, hvilket er overslettet og over Linien skrevet med samme Haand: bliki.
  652. ↑ [ indsk. efter hængt — D.
  653. ↑ sidæn — mgl. D.
  654. ↑ silfrs — tilf. D.
  655. ↑ eda — D.
  656. ↑ er samhælghær ero sunnu dæghi. — D.
  657. ↑ silfrs vid biscup. — tilf. D.
  658. ↑ Skrivfeil f. ner?
  659. ↑ Vm brullaups giærdir. — Overskr. D.
  660. ↑ jola. — tilf. D.
  661. ↑ ser — mgl. D.
  662. ↑ ef — mgl. D.
  663. ↑ ser — tilf. D.
  664. ↑ ef — tilf. D.
  665. ↑ vm — D.
  666. ↑ [ mgl. D.
  667. ↑ bæggiæ — D.
  668. ↑ lifuandom — D.
  669. ↑ ok — D.
  670. ↑ [ mgl. D.
  671. ↑ [ er — D.
  672. ↑ Vm hion. — Overskr. D.
  673. ↑ at — D.
  674. ↑ siuiæ — D.
  675. ↑ er — mgl. D.
  676. ↑ lofuat — D.
  677. ↑ er nanaster ero — D.
  678. ↑ frændom — mgl. D.
  679. ↑ þet — mgl. D.
  680. ↑ þet — D.
  681. ↑ gift — tilf. D.
  682. ↑ of æin manad længr. — tilf. D.
  683. ↑ [ iuir þet — D.
  684. ↑ skilninggær. — D.
  685. ↑ Ingen Cap. Afd. — D.
  686. ↑ konongr — D.
  687. ↑ biscup — D.
  688. ↑ hin þridiæ — D.
  689. ↑ brun — D.
  690. ↑ [ mgl. D.
  691. ↑ [ er döyr af örslo sot. — D.
  692. ↑ eda — mgl. D.
  693. ↑ eda — mgl. D.
  694. ↑ [ mgl. D.
  695. ↑ etanda. — D.
  696. ↑ er — tilf. D.
  697. ↑ Herefter har i C. staaet: ef han, hvilke Ord igjen ere overstregede; i Margen ligeudenfor denne Linie er skrevet med mindre Stiil, men, som det synes, med samme Haand: er hæil; men uden noget Mærke hvor det henhörer, eller skal indskydes. Papirs-Afskriften af denne Mbr., i den arnamagn. Saml. No.77. a. qv., indskyder her i Linien Ordene: ef han er hæil. I D. findes de ikke.
  698. ↑ hin — D.; udentvivl feillæst i Mbr.; saameget mere som Afskriften af C. No. 77. a. qv. i den arnamagn. Saml., hvilken er med samme Haand som D., ligeledes her læser: hin.
  699. ↑ [ en adrer men fasta. — D.
  700. ↑ en — D.
  701. ↑ fe — mgl. D.
  702. ↑ biscupi — mgl. D.
  703. ↑ Vm kiot. — Overskr. D.
  704. ↑ silfrs — tilf. D.
  705. ↑ Ef madr genger a villatto. — Overskr. D.
  706. ↑ eda — D.
  707. ↑ fimtan — D.
  708. ↑ fyr — tilf. D.
  709. ↑ eter — D.
  710. ↑ ma — tilf. D.
  711. ↑ sinæ — D.
  712. ↑ eda — mgl. D.
  713. ↑ þet — mgl. D.
  714. ↑ vitni — D.
  715. ↑ .iij. — D. urigtigt.
  716. ↑ [ sidæn — D.
  717. ↑ vid biscup. — tilf. D.
  718. ↑ kin — D.
  719. ↑ er — D.
  720. ↑ optær — D.
  721. ↑ sækr — D.
  722. ↑ silfrs vid biscup. — tilf. D.
  723. ↑ manadar — D.
  724. ↑ at þau skili. — D.
  725. ↑ þa — mgl. D.
  726. ↑ silfrs — tilf. D.
  727. ↑ at skiliæ hiona lagh sit. ef þa ero — D.
  728. ↑ skal — mgl. D.
  729. ↑ konongr — D.
  730. ↑ biscup — .D
  731. ↑ hin þridiæ böndr ok loghmadr. — D.
  732. ↑ her er — mgl. D.
  733. ↑ ok alt æmbætte þet sem honom vardar. — D.
  734. ↑ heuer — D.
  735. ↑ vp at halda. — D.
  736. ↑ þet — tilf. D.
  737. ↑ tighiundr — D.
  738. ↑ sialuer — mgl. D.
  739. ↑ skulu — D.
  740. ↑ ar — mgl. D.
  741. ↑ thigiundr ok sæcten med. — D.
  742. ↑ loken — D.
  743. ↑ [ af fe hans ok sidæn þreskiptæ vtlæghom oyri — D.
  744. ↑ konongr — biscup — D.
  745. ↑ þa tolfma(na)da. — tilf. D.
  746. ↑ ef han er — D.
  747. ↑ [ þæiræ ærende. — D.
  748. ↑ kirkiu — D.
  749. ↑ skal koma. at vita monnum tidir. — D.
  750. ↑ i k. — mgl. D.
  751. ↑ vit æi vp lata gera. — D.
  752. ↑ til — D.
  753. ↑ gerdær. — D.
  754. ↑ verde — D.
  755. ↑ haue hæilat — D.
  756. ↑ fe sit. — D.
  757. ↑ [ mgl. D.
  758. ↑ [ til þes er han heuir kost til at gera kirkiu vp. — D.
  759. ↑ Vm blod i kirkiu — Overskr. D.
  760. ↑ bena i kirkiu. eda kirkiu garde — D.
  761. ↑ skal sa lata — D.
  762. ↑ Saaledes baade i C. og D.
  763. ↑ han — mgl. D.
  764. ↑ han — mgl. D.
  765. ↑ þa — mgl. D.
  766. ↑ föran — D.
  767. ↑ [ mgl D.
  768. ↑ En æi er gor at fimt sæckir. sem fyr sægir. — D.
  769. ↑ kirkiu. — D.
  770. ↑ gera — D.
  771. ↑ at — D.
  772. ↑ tolf munadom — tilf. D.
  773. ↑ [ en ef er þa vp gort. þa skal a þridiu vpgera ok vighæ. — D.
  774. ↑ vera — mgl. D.
  775. ↑ ef — tilf. D.
  776. ↑ lastar — D.
  777. ↑ viliæ — D.
  778. ↑ iord — D.
  779. ↑ hon — D.
  780. ↑ take h. s. v. i. s. aptr — D.
  781. ↑ En — tilf. D.
  782. ↑ at — tilf. D.
  783. ↑ skuldi vppi — D.
  784. ↑ til þairi jærder — D.
  785. ↑ Overskr. mgl. D.
  786. ↑ þet — tilf. D.
  787. ↑ madr — D.
  788. ↑ Vm finne. — Overskr. D.
  789. ↑ madr — mgl. D.
  790. ↑ han — mgl. D.
  791. ↑ fe — tilf. D.
  792. ↑ tæker k. — D.
  793. ↑ han — tilf. D.
  794. ↑ [ bæstu — D.
  795. ↑ þui — tilf. D.
  796. ↑ ridu. — D.
  797. ↑ [ syni med settær æidi. — D.
  798. ↑ [ fare — D.
  799. ↑ horso prestr skal fara i naudsynir. — Overskr. D.
  800. ↑ sem þeim ber asamd. — D.
  801. ↑ in — D.
  802. ↑ flæiri — D.
  803. ↑ vere — D.
  804. ↑ natseto — D.
  805. ↑ syngi — D.
  806. ↑ fylgi — D.
  807. ↑ gegne — D.
  808. ↑ loghkaup — D.
  809. ↑ loghkaup. — D.
  810. ↑ att — mgl. D., som derímod her har et lidet aabent Rum.
  811. ↑ [ Ef hauldboren madr andas. ok kona hans. ok barn .vij. alner i leghkaup. — D.
  812. ↑ han — mgl. D.
  813. ↑ þa — mgl. D.
  814. ↑ gamal — tilf. D.
  815. ↑ i — D.
  816. ↑ eptir — tilf. D.
  817. ↑ er — D.
  818. ↑ ok han skal ok — D.
  819. ↑ vatn — D.
  820. ↑ Vm ærfuis gerdir. — Overskr. D.
  821. ↑ skal — mgl. D.; derimod her aaben Plads for eet Ord.
  822. ↑ ef — tilf. D.
  823. ↑ sænnr — mgl. D.
  824. ↑ ok — D.
  825. ↑ þa — mgl. D.
  826. ↑ Overskr. mgl. D.
  827. ↑ alla — tilf. D.
  828. ↑ sem lode binum (limum?) — D.
  829. ↑ En — tilf. D.
  830. ↑ sua — mgl. D.
  831. ↑ ero — mgl. D.
  832. ↑ ok æi haua obota værk gort. — D.
  833. ↑ er — D.
  834. ↑ æi græfuer i kirkiu garde. — D.
  835. ↑ Huarn graua skal i kirkiu garde. — Overskr. D.
  836. ↑ æi i kirkiu grafuer. — D.
  837. ↑ Horso længi lik skal inni haua. — Overskr. D.
  838. ↑ oför — D.
  839. ↑ fare — D.
  840. ↑ ef — mgl. D.
  841. ↑ er madr verdr obota madr. — tilf D.
  842. ↑ Her ophörer D. Arne Magnussön bemærker paa en vedheftet Seddel, at i Membranen, efter hvilken D. er skreven, var ved Slutningen nogle Blade bortrevne, paa hvilke udentvivl Enden af denne Christenret, ligesom og maaskee nogle Retteböder, have staaet.
  843. ↑ Hele dette Capitel synes at være skrevet med en anden Haand end det Övrige.


  1. ↑ I Texten: bönðr.
Hentet fra «https://no.wikisource.org/w/index.php?title=Norges_gamle_Love/I/Den_ældre_Eidsivathings-Christenret&oldid=232449»