Svartebok aa Trøllskap
Um Svartekønste aa Svarteboki. De va ain Prest som skulde vera ovsterk i Svartebokenn. Han hadde vore paa dai Vittenbergske Negangsskulunn, aa de sto som ai Hæle, at han skulde vorte den sidste i Dydne, daa dai raiste utatt taa Negangsskulunn. For den sidste fall Tremene te fyr si Umak me Lærdome desse. Men au slapp daa fri ængorlaise, aa ain a’n vart ette i Hurde, aa den fekk Vondin. Denne Præsten hadde ain Skule, som kallast Kariguten. Han vilde endele faa lære Svartekønste taa Preste desse, aa fekk daa nø’ga Presten te aa lære se noko taa Konstenn dai. – Baae tvaa Karadn gingo daa uppi Kyrkja, aa Presten for daa aat som her ette kjem. Han gikk midt fram fyr Altare aa slo ain stor Kritring umkring se aa han, aa tok te aa mana paa Tremen me nie Bøni or Svartebokenn. Daa han hadde lese upp dai tryaa fyste, sa’e han te Karigute, at han skulde sjaa burt i Kyrkjedydne, um han nam noko, men Kariguten svara, at han saag inki. So gikk han attende te Preste aa inn i Ringen. Presten las daa upp dai are tryaa Bønidn taa Frammaningenn aa ba atte Kariguten skø’a ette burt i Dydne, um han saag noko te hono. „E ser enno inki,“ sa’e Kariguten aa gikk attende. „Ja so maa du staa her role“, sa’e Presten. Hell aa ver snøgg, aa sjaa burt i Dydne enno ai Gong. Ser du noko no? „Jau, svara Kariguten snøgt, „haile Nasakamben staar iloga.“ „Skund de hitatt inn i Ringen daa,“ sa’e Presten, aa me di sama kom de ain gryskile Sus over Kyrkja som ain fæl Kvirvilvind, so haile Bygna’en dirra aa Klukkebellidn govo Ljø, aa de grisnast i kort ainaste Veggjemot aa Fjølamot, so ain kunna sjaa baade Himil aa Jord gjøno Glesudn. Paa Rappe sto daa den Vonde frama Ringen; han hadde ’ki Magt te koma inn um, aa de fylgde me hono ain fæl Tev. Han hadde tiki paa se Presteliku, men hadde inki vore go te gjoymt Klønadn sine.
„Kaa vilja de me?“ sa’e Tremen. – „Du ska skaffe me att ain Pe’ingsekk, som ai Gong vart nesøkt i Sjøe fyr me, daa e kom att fraa Høgskulunn dina i Vittenberg,“ sa’e Presten. Derme kvarv han radt aa va burte noko Augneblik. So kom han attende skarkand me Sekki aa stoytte Pengadn aav ne paa Golve; de va berre Sylvpe’ing dai hadde daa maa veta. Imyljo desse va de ai stor Sylvkrune; den kara Presten ette, men den Vonde tok ho att, fyr di han skulde ’ki hava ho, sa’e han, han hadde ingin Tenest gjort hono. Solaise fekk han ingin Pe’ing atte taa hono. – No skunda Presten se aa tok te me Bindingenn, som me gjerest ve nie Bøni. Me’a dai tryaa fyste Bindingsbønidn fyregingo, vart han usynle aat Knjøno, ve dai tryaa are burte te Mjaalivs, aa ve dai tryaa sidste søkk han mair aa mair ne; men ve sidste Bindingsorde, aa ve de Presten gjorde nie dubbelte Krossa, kvarv han hailt upp burt, so neme som de laag att ain liten Fønhaug, aa so kom de slik gryskile Naaluft aa Utev attende taa hono.
Ve dette lærde Kariguten so myki, at han bala paa aa loyste Tremen ender og daa, naar han vilde raadspyrja han um noko. De fortelst endaa de, at han skulde vorte ille ute taa Dævele paa Haimvegi fraa Preste, me’a han raiste over ain Aas, taa di han inki hadde lært Bindingi godt, mindre hadde han væl inki ænsa han.
Lars Rabben va Gravar i Hole. De hende se ai Gong, me’a han tok upp ai Greft, at han vilde prøve aa gjera se syn. Han hadde hoyrt, at ain skulde bi de, naar ain tok ait Lik aa sette paa kor Le aat se aa ait baint uppaa, aa smette se daa ne i Rume myljo, desse tryaa Likkisto aa laag der te ain fekk dorme. Han gjorde daa so, „men daa e vakna,“ sa’e han, va de skikkele mangment umkring me me Drauga aa slikt. De tok endaa ain Flokk Drauga sø over Holsise aa raiste so langt sø-te, at dai inkje fluto attende paa Kyrkjegarden fyrr Dagen spratt. Solaise daga ain taa Draugo uppe aa vart inki lenger usynle. De kom daa ai Skrubbeskrai aa fekk sjaa han, aa dai toko aa rivo han sundt, so de synte inki anna atte taa hono en berre lite Føn.
Ain Dag i Jolo sat Rabben aa rugga se fyr se sjøl inne i Stugunn paa Nørstegard aa knista aa lo ve se sjøl. „Kaa læji du aat?“ sa’e ain ve han. „Aa ho Aase sø paa Mehus slo ne Sø’gryta si.“ No la’e de te mange Guta aa vilde sjaa, um de va sannt detta, som Rabben rudde um. Daa dai komo dit, ga ho Aase paa sopte ihop Sø’e paa Golve.
Rabben va ain Trøllkar, men han totte, at han kunna for lite taa Trollskap. Han vilde daa raise te Finnmarkenn te Finno fyr aa lære mair taa Svartebokenn hjaa dai. Men han hadde no fyriaat lært so myki, at han kunna faa Dævelen te skjusse se fraa Hole aat Finnmarkenn. Han staig ende upp, sa’e han, paa denna Skjussen i Kvamme. Derme spurde dai han, um Dævelen tok han so ende upp, at han inki tok han ne’aat nokon Sta’n me Føto. „Aa jau,“ sa’e han, „men de va ’ki hughailt anna Føtadn mine skadda nepaa lite paa Kvammskampe.“ So va han i Finnmarkenn daa inna ait halvt Jamdøger, aa raakte de Ærend, han raiste ette.
Um Lybekken. Baint ne’unde dai Gørdo, som aite Solhaim, ligg de ain liten laakle’n Plass, som dai kalle Lybekk. Der budde de fyr ai lang Ævu se’a ain Mann, som dai kalla Lybekken. Han vart aigong stygt skamstolen, aa Tjuvadn hadde fore so ljøtt aat hjaa hono, at dai hadde tiki ifraa hono snartaat de han aatte baade te Mat aa Klæ’u. Han gruna aa gruna, kor Tjuven skulde finnast; sjøl tevlde han aa laitte aa fekk are me se te gaa Burgong ette di, som burte va, men dai kunna ’ki hitte ell faa attespurt nokon Ting. Teslutte vart han teraadd, at han skulde prøve hitte ain, som kunna gjera ette, aa ain slik Kar va den Ti’e tebuars norda Fjelle aistane. Mannen tok daa Nisteskreppe aa Ski’u aa Stav i Hønde aa hadde se i all Nau’syn i Vegen te dessa ve’gitne Ettegjerare. Nordover kom han daa hail aa helden aa raaka paa Karen, aa han va rai’ug te gjera ette paa Timen. Ettegjeraren aa Lybekken gingo daa tvaa allaine burt i ai Setustugu, aa der laga hin te ai Kontrakt aat dai Ljøte, som dai fyst maatte skrive Nøbne sine unde baa’e. So tok Ettegjeraren te me mange Bøni aa Grai’u, aa Lybekken sat ve Borde aa skulde vera rai’ug te Tjuven kom, for daa skulde de bi Overhoyring. Um ait Bil høyrde dai slik ain Dur, at de va verre en daa Folk kjoyre me mange Kjerra ette ai Staingutu ell paa Tela um Hausten; de likna se helde te som daa ai Stainmerr[1] avlesse, ell ai Stainskri’u kjem ramland ut over ait Berg. Duren kom nemmar, aa teslutte hadde de ’ki vore Naa aa hoyrt Manns Maal taa Braki, aa Stugu tok te aa ristast aa skakast som ai skarve Taine. Take lyftest høgt ifraa, Laire druste i Paise aa Veggidn grisnast, so de va store Gløpudn imyljo kort Umkvarv. Teslutte sto Tjuven midt paa Golve aa va so fælt stygg aa uppøst, at Lybekken nogg aa skolv som ai Lauvblokke, der han sat. – „No fær du te aa rekne upp, kaa som e burte fyr de daa,“ sa’e Tjuven. Lybekken sa’e daa te mangt aa myki, aa Tjuven sto ve alt. Teslutte sa’e han „no e de ’ki mair.“ „Jau,“ sa’e Lybekken, „de e ain Lauvsnol atte.“ „De lyg du!“ sa’e Tjuven aa trødde ne’i Golve, so Stugu ristest aa Lybekken kvakk, so han spratt høgt i Vere. Me di sama raiste Tjuven att me sama Dure, som daa han kom, aa alt vart stilt aa kurt. – Lite ette den Tie, daa Tjuven sto hjaa Lybekki nordafjells, kom han tevland inn te Kjeringenn hass i Lybekk, so Svaiten silte taa hono aa me Tjuvebyrdenn paa Ryggi. „Her e de, e ha stole ifraa de,“ sa’e han. „Aa ja set ne Byrde di aa rais so te Helvitis,“ sa’e Kjeringi. Me di sama kasta han ne Byrde aa for som ain Kvirvil te Dynns. Solaise fekk Lybekken att, de han hadde mist, men han sa’e se’a, at um de skulde høve, at de vart stole ifraa hono alt de han aatte aa hadde, aa um han so skulde staa att nakin som Naale, so vilde han lell inki hava ettegjort mair.
Finnekula. De høve stundo, naar ain slagta Krytyr um Hausten, at de finst noko runde Haarklumpa, i Indr’enn. De ha vore Folk, som ha sagt, at slike Klumpa era Finnekulu, aa at dai bi utskotne taa Trøllfinno paa sovoren Maate. Naar Trøllfinnen e paa ai Ulune aa vil te gjera vondt Folk ell Krytyr, elta han se fyst ihop ai rund Kule taa Rainshaar, aa se’a kline han ho over me noko saigt Sly, aa legg ho so i Sole aa turka ho, so de kjem Liku te ai graa Eggjeskudn utapaa. Naar ho no sovore e rai’ug, passa han ain Dag, naar han fornem de gaar myki Kvirvilvinda, aa stelle se baint imot desse rangsøles, blæs tryaa Gøngu paa ho aa sløngi ho rangsøles midt inni Kvirvilvinden, i di han ropa paa ain taa dai støste Dævlo. Derette so kvingla ho i Kving aa i Ring, høgt aa laagt, over Haug aa Hamar Berg aa Vatn, te ho raaka paa ænkort kvekt, Menneski ell Dyr. De som daa fær ho i se bi nau’ele sjuk taa Vomberenne, aa stundo stupe dai stokkdau ne, men daa ha ho mest gingi tvert igjøno Hjarta aa Lunga. Naar Dyr bi fligin taa Hu’e, visa de se ain kolblaa Flekk baade utav aa inna der, som ho ha gingi. Fa’a dai ho i Skrove, so faa dai Skrovrenne, men dai di daa go att, naar ain skjev lite taa ai Finnekule aa giv dai inn. Desse, som hava gingi tvert igjøno Dyre, finnast paa Marken aa era best te Botraa mot di stygge Finnskote. Gamle Folk rø’a um, at dai ha hoyrt, at Finnekula ha snara umkring Leggidn paa dai i Rabbekjørro uppi Aaso, naar de gaar Kvirvilvinda. Slike Kvirvildinda kjennast paa di, at de fylgi ain varm Jølg me dai aa syne se som ain vaik Eld inn i dai, aa daa maa ain vara se ve, aa sputte tryaa Gongu inni han, aa nebne Jesu Nabn, so uheppast ain inki.
|
Denne teksten er offentlig eiendom fordi forfatteren døde for over 70 år siden. |
- ↑ Ei Greida til at føra burt Stein naar dei brjota upp Nylende. Steinen verd ladd upp paa ein Trelemm, og so skrider denne utfyre Bakken paa Stokkar. Han braadstadnar ve Enden, og ved di rjuka Steinarne utor me stort Brak.