Hopp til innhold

Sættargjerda/Norrøn

Legg til lenke
Fra Wikikilden
Sættargjerde av Kong Magnus og Erkebiskop Jon
Norrøn oversættelse

[ 467 ]

B. Norsk Oversættelse.

Texten aftrykt efter Perg. Cod. No. 350 fol. Cod. Scardensis) i den arnamagnæanske Haandskrift–samling, hvor den findes med samme Haand fra 1363 som G i Hirdskraa... A.

Sammenholt med Perg. Cod. No. 138 qv. sammesteds, hvor den findes med en Haand fra Begyndelsen af sextende Aarhundrede (egendtlig kun Afskrift af A) ....B.

  • med Perg. Cod. No. 351 fol. sammensteds, hvor den findes med en Haand fra Slutningen af fjortende Aarhundrede ......... C
  • * Perg. Cod. No. 354 fol. sammensteds, hvor den findes med en Haand fra Begyndelsen af femtende Aarhundrede ........D.

[ 468 ]Sam. med Perg. Cod. No. 1154 fol. i det kbh. kgl. Bibliotheks ældre Haandskrift–Samling , hvor den findes med samme Haand fra Midten af det femtende Aarhundrede, som C i Jons Christenret, og forsynet med Kong Christian I.s Stadfæstelse, dateret Skara den 21de Januar 1458 ... .E

    • to Afskrifter med Arne Magnussöns Haand af en Universitetsbibliotheket i Kjöbenhavn tillhörende, nu tabt norsk Lovcodex (in capsa Cypriani); den ene af disse Afskrifter findes i den arnamagnæanske Haandskrift–Samling under No. 115 qv. b, den anden i de bartholinske Samlinger Vol. 3 (D) S. 799 fg. .... F.
    • Perg. Cod. No. 11 i det deichmannske Bibl. i Christiania, med samme haand fra Slutningen af sextende Aarhundrede, som det övrige i denne Codex ....G.

A–D ere islandske, E–G norske.

Sættar gerd Magnusar konungs ok Jons erchibyskups.[1]

J Nafni föður ok sonar ok heilags anda amen. At sannleikr nalægra[2] luta gefi[3] eilifliga [sætt oc fullkomit minni liðinna luta.[4] þa se ollum mönnum kunnigt nær verandum ok vid komandum. at nyliga med(an) kięru efni hafdi upp runnit millum agietz[5] ok uirduligs herra Magnusar med guds miskunn Noregs konungs ok uirduligs [herra ok födur[6]

Jons med [þeirri sömu miskunn[7] erchibyscups i Nidarosi yfir þvi sem[8] herra erchibyskup[9] sagdi. at nockur mál þau sem til heyrdi vmdömis logligha heilagri[10] kirkiu prouadiz ok dæmdiz fyrir leikmanna domi allt til daga Magnusar konungs at[11] fornri sidueniu ok af kirkiunnar nockut sva polinmædi at fordadiz haski sundrpyckis ok fridar brigdis. sva ok i þvi at undandrattr hafdi mikill uerit ueittr uerndar brefum[12] hans léttliga [sua sem[13] syniz fyrir uanræktar sakir ok einkannliga frelsis bref(i) Magnusar konungs Erlings sonar sem sagdiz Noregs konungs[14] allra hellz i þeim luta brefsins er segir at þessi sami Magnus het sit ok sitt riki hinum heilaga Olafi konungi. ok til merkis at han gerdiz undirmadr hins heilaga Olafs konungs[15] baud hann at offra coronu hinum heilaga Olafi[16] eptir frafall sitt og allra þeirra er eptir hann koma til rikis. sva ok at af (var) dregit einni skipan landzins um þenna Magnus görvre léttliga. at synir Noregs konunga[17] kiosaz skulo ok i kosningi erchibyskup ok byskupa á millum annarra þeirra er kiosa skulo fá fyrstu raustir ok mestar. hueria alla fyrrsagda luti er herra erchibyskup beiddiz af halfu sinnar ahyggiu sva sem trvr forhyggiumadr brudar Christz. at herra konungrinn skylldi til leggia hedan fra nytia ok nytsemdar heilagri kirkiu. [ 469 ]En til at suara[18] greinum ok motibeidzlu erchibyskups sagdi uirduligr herra Magnus konungr sit hafa nogligar skynsemdir. ef hann skylldi þræta[19] yfir þessum greinum fyrir rettum domara ok allra hellz undir[20] kosningi undirgiöf ok offran koronunnar. fra[21] huerium lutum er uarla edr alldri ma prouaz Nidaróss kirkiu[22] átt hafa. ok þat mætti synaz nyrr hattr krofunnar[23] er þat krefz af honum sem æigi uar her til freistad ne uant. nu skodandi herra erchibyskup af sinni[24] halfu sa[25] sik æigi mega yfir dylma[26] þessa luti [aan grvnsemd med samuitzku[27] ok af annarri halfu sá hann at ef hann hæfi[28] kięru[29] yfir þessu mætti [mikit rugl ok[30] sundrþycki upp kueikiaz millum rikissins ok kirkiunnar ok[31] meinsamligt morgum[32] salum ok likömum. allra hellz med þi at æigi at eins uenium aftakandum i moti folkinu. helldr iafnuel i odrum lutum moti konungum[33] ok aollum[34] mætti rikissins syndiz gert uera. ok af þi at erchibyskup[35] uillidi frid ok sampykt. þa sneri hann sik til milldleiks ok goduilia [vid herra Magnus[36] huern er han hafdi optliga[37] tééd ok ueitt sva kirkiunni sem rikinu. bidiandi[38] at þæir skylldi sva skipa þessum lutum ollum sin i millum at þat uęri gudi almattigum til æru. kirkiunni til meiri nytsemdar. sealfra þeirra sálum ok allz folksins [i landinu badum[39] þeim i hendr fengins[40] til [gagns ok giefu.[41] enn uirduligr herra konungrinn [af fyst[42] uanrar godgirndar. er hann hefir haft til allra sæmiligra luta ok allra hellz til heilagrar Nidaróss kirkiu ok synt er at hann hefir. uiliandi hana prydda[43] sva sem fridar elskari ok fagari rettlætis med meira frelsi ok uerndar brefum[44] a sinum dögum. eptir margar umtölur[45] áttar[46] af huarstueggia halfu[47] gördi hann uinattusamliga samsætt vid herra erchibyskup med radi ok samþyckt[48] byskupa. lendra[49] manna. ok kórsbrædra i Nidarosi. ok [annara korsbrædra byskups stola[50] þeirra sem i Noregi ero. aa Laurentius messo aptan i berfættu brædra kirkiu i Tunsbergi. þa er lidnir varo fra burd uars herra. .M. cc. lxx. ok vij. vetr. aa þenna hátt.

At uirduligr[51] herra erchibyskupinn fyrir godu fridarins[52] ok meiri nytsemd kirkiunnar ok sálna hialp ok heilsu gaf upp fyrir sik [ok sina eptir komendr [ 470 ]lögliga[53] med radi ok samþyckt sinna kórsbrædra undir nafni Nidaross kirkiu[54] allt ualld ok tilkall ef hann hafdi edr hafa mætti nockut [yfir sogdum[55] kosningi[56] undirgiof edr offran korununnar. sva i tilkalli sem i eign. sakir þess uerndar brefs[57] er adr er um talad edr annarra brefa [ęda logmaals[58] þar um edr med huerium hætti er[59] syndiz til heyra. ollum odrum rettindum iafnan osköddum þeim sem kirkiunni til heyra.[60] æ medan nockurr ma ok skal [eptir koma[61] med lögligri erfd. enn ef engi finnz eptir komandi med lögligri erfd. þa hafi erchibyskup ok adrir[62] byskupar med(al) annarra [göfugra manna ok stynsamra rikissins[63] þeirra sem kiosa[64] fyrstu[65] ok mestu[66] raustir[67] i[68] kosninguinum vitnandi[69] eptir sinum samuitzkum at þeir skulo rettliga [starfa i kosninginni[70] þess sem þeir döma nytsamligan uera rikinu ok þeim sem byggia rikit.

Enn herra konungrinn gaf upp fyrir sik ok sina erfingia ok eptir komandi eylifliga[71] allt valld ok tilkall ef han hefir nockut haft her til at heyra edr profa edr orskurd þeirra mala[72] ueita er til kirkiunnar heyra. fyrirbiodandi fastliga ollum syslu mönnum ok logmönnum konunganna sva nærr sem fiarri[73]. hia uerandum sem vid[74] komandum um allt rikit. at þeir dirfiz æigi til þess at döma um þessor mál ne hluti sit [til þess[75] nockurs kyns i þau af fyrnsku nöckurrar ueniu er konungarnir hafa haft. edr synaz haft hafa fyrr mæirr. helldr skulo þesskyns [malum kirkiunnar domarar frialsliga skipa[76] hedan fra sva sem þessor ero[77]. [Klerka maal[78] þa er þeir þræta millum sin edr þeir sækiaz af leikmönnum. Vm hiuskap[79] ok huersu huerr er lögliga getinn. Vm kirkna frelsi. Vm tiundir ok heit. Vm testamenta[80] er menn gera a sidarstum dögum[81] fyrir saal sinni. allra hellzt er þeir gefa kirkium edr klaustrum edr helgum stödum. Vernd pilagrima þeirra sem uitia[82] stadar hins heilaga Olafs konungs[83] ok annarra byskups stola i Noregi ok þeira mál. Sva hit sama mál[84] kirkna eigna. Vm bannz uerk ok meinsæri. Vm okr. ok þar sem selldir uerda[85] andligir lutir[86]. Vm uillu ok uantru. Vm frillu lifi ok hordoma. Vm frændsemis [ 471 ]spell. ok aonnur mál þuilik. þau sem til kirkiunnar heyra[87] at[88] hennar retti. oskoddum iafnan konungsins rettindum i þeim málum hueruetna þar sem af uel prouadri ueniu edr landz lögum aa konungi at gialldaz fiar sekt.

Sva iátadi ok herra konungrinn af nyiu[89] ok baud fastliga at geyma at iafnan se erchibyskupi[90] sealflofat at [gefa ok[91] skipa sæmiliga lærda menn sva þeim kapellum sem konungar hafa latit upp gera edr sina eignir til gefit sem odrum kirkium [ok kapellum[92] sins erchibyskups rikis uttan þeirra edr annarra leikmanna leyfi[93] edr presentan.

Sva iatadi hann ok at ecki afl [edr máttr[94] konungs edr annars veralldligs hofdingia hlutiz i kosningum byskupa edr abota i Nidaross erchibyskups rikis. helldr skipiz sa fyrir [er þeir kiosa til[95] er[96] kosningrinn heyrir ok döma nytsamligan vera at uitzku ok sidferdi þeirri kirkiu er sins forstiora hefir mist. skulo þeir ok boda gioruan kosning adr en stadfestr se þeim konungi sem þa er um korsbrædr þeirrar kirkiu[97] edr[98] uidrkuemiligt sendibod ok semiligt. nema konungr [se[99] a veg um huern er hinn skal fara til at verda stadfestr. at þa sva[100] sem sidr er til presenti hann sialfan sik konunginum.

Sva iatadi hann ok at byskupar [ok abotar[101] edr klerkar se ecki skylldir til at fara [i leidangrs ferdir[102] med konungi ne til þess nockut [at ueita[103] af sinu [edr til leggia[104]. nema[105] [sua mikil[106] naudsyn se til at þat lofiz af byskupi ok uitraztum klerkum þeirra[107] byskups dömis.

Sva [iatadi hann ok af nyiu[108]. at æigi lofiz konungunum[109] at skipta til kirknanna skada eda klerka landz lög samþykt ok ritat[110] huart sem þat er[111] klerkum edr leikmönnum moti fornri veniu.

Sva [iatadi hann ok at lofat se[112] erchibyskupi ok hans eptir komandum at kaupa[113] gęi(r)falka[114] grauali ok gáshauka sva sem her til hefir gert[115] uerit af hans formönnum. [ 472 ]

Sva iatadi hann ok ueitti at koungar skulo [fylgia fullkomliga[116] tiundar gördum af löndum[117] ok böium sinum[118] eptir guds logum.

Sva iatadi hann ok at .xxx. lesta miols skulo sendaz til Islandz af erchibyskups halfu þegar erchibyskupi syniz ok allra hellz aa þeim timum sem aargangr[119] landzins [ma þat bera[120]. [sva þo þetta at æigi þvi helldr neitiz[121] honum at flytia adra luti.

Sva iatadi hann ok erchibyskupi landaura af einu[122] skipi aa hueriu æri[123] þi sem kemr [af Islandi[124] til byskups dæmis hans. sva sem bref hans uattar.

Sva iattadi hann ok [af nyiu[125] alla pilagrima uitiandi stadar hins heilaga Olafs konungs ok annarra byskups stola i Noregi fyrir salu botar sakir. sva utlendzka menn sem innlendzka. huart sem er i landinu fridr edr vfridr. at þeir skulo oruggliga i godum fridi heiman fara ok heim nema nöckur þeirra [edr fleiri[126] syniz[127] niosnar menn ok uerda þeir teknir fyrir þat til prouanar. þa skulo þeir pinaz med þeirri pinu sem til heyrir um kirkunnar domara [eptir sinni misgerd ok til hlydni kirkunnar domara[128] skulo þeir[129] naudgaz sem[130] naudsyn er til [um herra konunginn edr hans umbods menn eda syslu menn.[131]

Nu enn yfir þetta uiliandi herra konungrinn sæma heilaga Nidaróss kirkiu med meirum uelgerningum a sinum dögum enn [her til[132] hefir hon haft. ueitti hann herra erchibyskupi ok hans eptir komandum[133] fyrir sik ok sina erfingia .c. manna at[134] uera [frealsir ok lutlausir[135] af [leidangrs gerd[136]. sva at þeir sem skutilsueinar ero skulo uera lutlausir af þessum lutum med þeim hætti sem þeir[137] uaro[138] uanir at hafa[139] ok þeir höfdu a tima þessarrar sættar gerdar med .ij. odrum mönnum þeim sem þeir uilia hellzt til kiosa med[140] sinu hyski[141]. [enn allir adrir glediz þessu frelsi med odrum manni[142].

Sva iatadi hann ok medr sama hætti. huerium byskupa[143]. Osloar byskupi. Biorguiniar byskupi. Stafangrs byskupi ok Hamars byskupi .xl. manna. nema[144] herra konunginum Erchibyskupi edr odrum byskupum syniz odruuis tilfelliligt vera sakir almenniligrar naudsyniar edr uerndar rikisssins. sva at lidinni þessi uernd ok naudsyn [ 473 ]gleddiz þegar þessir allir menn sogdu[145] frelsi sva byskupa sem erchibyskups sem þeir hofdu adr.

Sva hit sama iatadi hann ok [huerium sem einum[146] [lærdum manni[147] þessarra byskups stola. huart sem[148] ero i [herudum edr kaupstödum[149] at þeir skulo frialsir vera af leidangri med odrum .ij. mönnum af sino hyski[150]. ok einn af þionostu mönnum hans þann sem hann sérr[151] sér naudsynligan uera skal freals vera af kounungs bodferdum[152].

Sva iatadi hann ok[153] ef þessir .c. manna erchibyskupsins uerda rangsattir[154] sin imilli j hans gardi uerandi[155] aa[156] skipi[157] edr i hans fylgd. þa skulo þeir standa a domi herra erchibyskups ok bæta eptir þvi sem honum syniz [misgerdir þeirra til[158] ok sekt eptir landz lögum skylldug[159] til hans heyra [i þessum atburdum[160]. nema þeir ueiti sin i millum edr odrum dauda. sem gud lati æigi uerda edr lima lát. j huerium atburdum er þeir heyra[161] til [herra konunginum[162] edr hans syslu mönnum[163]. oskaddri[164] i þessum atburd uidrkuęmiligri yfirbót herra erchibyskupi fyrir sakir hans æru ok[165] nauistar. Enn ef þessi(r) .c. manna misgera annars stadar en nu er sagt. þa ma sa sem misgert er uid koma hinum[166] til doms huart er hann uill[167] konungs edr erchibyskups. ok [skal helmigr sektarinnar fyrir þilika luti leggiaz til konungs en helmingr[168] til erchibyskups[169].

Sva iatadi hann ok [at[170] vndir forbodi[171] af ser edr sinum eptir komandum elligar[172] þeira syslu mönnum [edr lensmönnum[173] görfu edr gerandi yfir[174] kaupum edr sölum edr odrum lutum þeim sem flytiaz af stad til annars[175]. þa skulo ecki skiliaz undir þat byskupar edr klerkar edr þeirra leikmenn einkannliga staddir i þeirra eyrindum utan erchibyskups ok byskupa samþykt [æ medan dvalan yfir eptirleitan byskupa[176] geri æigi i þessum lutum uáda edr [opinberligan háska[177] rikinu [ 474 ]edr [almenniligri naudsyn[178]. Sva iatadi han ok at sealflofat se erchibyskupi at hafa einn mann til sylfrslattar eptir þvi sem bref hans þar um gert vattar.

Þa[179] var ok samit[180] um tiundar gerd[181] um allan Noreg. utan um Hamars byskups dömi. Raumariki ok Soleyiar. at menn skolu gera[182] tiund oskerda æuinliga[183] af garda leigum. ok aolgögnum. mylnum [ok skogar leigum[184]. braudofnum[185] ok badstofum. salltkötlum[186]. netum ok nótum. sva at sá er [greidir þessa luti. edr saa sem byggir[187]. greidi tiund oskerda af leigunum[188]. en hinn er leigir frammleidis ser til afla taki fyrst af allt þat er hann leidir[189] til ok[190] kostar ok tiundi sidan [afla sinn[191]. Enn af skipa leigum geriz[192] med þeim hætti. at sidan skipit er fullgert[193]. segl ok reidi til fingin. [þa geriz i fyrstu[194] tiund af. ij. lutum leigunnar [þegar i fyrstu ferd[195] ok iafnan sidan. [enn þridiunghr[196] leggiz til umbota skipi ok reida. Af buleigum[197] ollum geriz tiund. v. peningar vegnir[198] af kuleigu[199] huerri [ok[200] hueriu malnytu kyrlagi[201]. sva at sa sem tekr kyrleiguna[202] greidi[203] af þessa .v. peninga þar i sokn sem bygt er elligar hans umbods madr. Enn ef huargi er þar[204] til greidi saa er leigdi ok falli sva mikit nidr i[205] leigunni fyrir þeim er aa. Enn ostr standi fyrir uidreldi sem adr af þerri miolk allri sem uerdr freadaginn[206] fyrir Jons messo. Enn af þui bui sem menn hafa ser til nytia sva at þeir byggia æigi. [greidi ost[207] af eins dags miolk [allri fyrir tiund ok leigu af miolk[208]. Sva skal ok greidaz[209] ullar tiund af aollum þeim saudum sem fædaz i eyium[210] ut[211] ok af alldini aollu storu ok smá skal tiund göraz. [Þessar tiundir skulu ok geraz[212] sem i uanda hefir[213] uerit ok her fylgia. af sádi ollu. rug ok hueiti. lini ok hampi. næpum ok ertrum ok skreidar tiund. af selum ok [huölum tiund[214]. af hakarla[215] lysi. ok allzkonar fiska [ 475 ]tiund[216]. sua at skipstiornar menn allir se skylldir at greida [af skreid alla tiund[217] af sinum lutum. ok skodi ok aliti[218] at sva greidi skiparar[219] allir fullkomliga [sem lutum skips ok skipara[220] gegnir[221]. sva at huarki skerdi tiundina konungs skreid ne landuördur ne leidangrs gerdir[222] ne nockurar adrar skylldir eptir þvi sem þeir uilia eidi fyrir[223] hallda þo[224] at þessir lutir lukiz[225] fyrr en tiund. ok hagi sva til at þeim komi til nytia er taka[226] skulo af guds halfu. skal tiundar skreid herra byskups[227] iafnan fylgia hialli[228]. ok sva margir fiskar hueriu kaupi ok afgreidzlu[229] sem lög uatta. Af ueidiskap[230] öllum skal tiund goraz. Af sallti ok kuernbergi. af kaupeyri ok allzkonar uinnu [smidar ok afla[231]. af tiöru skal geraz[232] .xxti. huerr askr. af iarni .xxta huert pund eptir rettri tiltölu.[233]

Nu ef nockur efan kann til at koma yfir nöckurum hlut þeirra[234] greina sem i þessarri sættar gerd ero. þa skulo .ij. menn kiosaz til til[235] utskyringar[236]. einn af herra konunginum. enn annarr af herra erchibyskupinum ok hans eptir komandum. ok ef þessir geta æigi samþyckt sin imilli þa skulo þeir [frealst ualld[237] til hafa at kiosa till hinn þridia mann med ser. ok þat skal standa sem [af þeim aollum verdr ut skyrt[238] [ok um samit[239].

Enn þessa [uinattuliga samsætt[240] gordu þessir sömu herrar gofugligr herra Magnus konungr ok uirduligr[241] fadir[242] Jon erchibyskup nærr uerandum uirduligum feþrum herra Andresi byskupi af Oslo. herra Árna byskupi af Stafangri[243]. ok þessum baronum rikissins. herra Erlingi. [herra Rögnualldi[244]. [Herra Andresi Plyt. Herra Gauta[245] i Tolgu[246]. herra Biarna Erlings syni. herra Þori byskups syni. herra Auduni Hugleikssyni. herra Vigleiki Audunar syni. ok korsbrædrum i Nidarosi [fullkomnum vmbodsmönnum Nidaross capituli[247]. herra Siguati[248] herra Erlendi[249]. herra Þorfinni. herra Auduni. ok odrum uitrum mönnum (ok) skynsömum herra konungsins ok korsbrædrum[250] annarra capitula[251] þeirra sem sóru at þessi sættargord[252] skylldi standa[253] ok æuinliga stadfestu hafa. fyrir biodandi i [þessarri görd[254] allt motikast [ 476 ]suik[255] flærdar. ok einkannliga [skipan aptr til sama efnis. ok[256] aollum brefum millum þeira ok þeirra fyrirmanna her til höfdum ok fengnum um þessa upp gefna luti. ok ollum ödrum fengnum paualigum uerndar brefum[257] ok ollu odru fulltingi guds laga ok manna. um hueria luti er þessor sættar gerd ok endilig[258] samþyckt megi talmaz edr med [nockuru moti[259] at riufaz[260]. Enn þessi uar háttr eidstafs þæirra sem sóru af halfu herra konungsins ok barona rikissins. þess legg ek hönd aa[261] bok. ok þvi skyt ek til guds. at alla þa luti er minn herra Magnus konungr hefir iatad heilagri kirkiu ok i þessari samsætt[262] ero nefndir. skal minn herra Magnus konungr hallda. ok allir hans rettir[263] eptir komendr. [ok ek ok allir minir eptir komendr[264] eylifliga. eptir sliku uiti[265] sem gud lér[266] mer. ok halldaz[267] lata ok til styrkia at halldiz krikiunni til handa eptir minum mátt ok megni. Suer ek þenna eid upp aa saal mins herra Magnusar konungs ok allra hans eptir komanda. [ok[268] mina sál[269] ok allra minna eptir komanda. Sva hialpi mer gud ok [þessorr heilog[270] gudspiöll[271]. Enn þessi uar eidstafr[272] þeirra sem soru af halfu herra erchibyskups [ok annarra byskupa[273] umbodsmanna capitulorum[274]. Þess legg ek hönd aa helga[275] bók ok þui skyt ek til guds. at alla þa luti er nu ero upp iatadir konungdominum af kirkiunnar halfu ok mins herra Jons erchibyskups ok annarra byskupa. ok i þessarri samsætt ero nefndir. [skal minn herra erchibyskupinn hallda ok adrir byskupar[276] ok allir hans eptir komendr ok þeirra. ok ek ok allir minir eptir komendr æfinliga. eptir sliku uiti[277] sem gud [lér mer[278]. ok halldaz lata. ok til styrkia at halldiz konungdominum[279] til handa eptir minum matt og megni. Suer ek þenna eid upp á saal mins herra Jons erchibyskups [ok annarra byskupa[280] ok allra hans eptir komanda ok þeirra. [aa mina saal[281]. ok minna allra eptir komanda[282]. Sva hialpi mer Gud ok [þessor heilog[283] gudspioll[284].

Ok[285] til uitnisburdar þessarra luta [setti herra konungrinn her fyrir sitt[286] [ 477 ]innsigli. [herra erchibyskup sitt[287]. byskupar ok baronar [sin innsigli[288] ok capitule[289] sin innsigli. var þetta bref gert i Tunsbergi a þeim degi ok aari[290] sem fyrr segir. á xiiijda aari rikis[291] Magnusar konung. ok aa tiunda aari[292] byrskupsdömiss herra Jons erchibyskups.

C. Kort Udtog,
med samme Haand fra 1325, som Slutningen af Ea i Landsloven, i Perg. Cod. No. 309 fol. i den arnamagnæanske Haandskrift–Samling.

Þatt se ollum monnum kunnikt at þæssar skipanir gærdozt millum annara luta i Tunsberghi þa er lidnir varo fra burd vars herra Ihesu Christi .M. vettra .cc. vettra oc .lxx. vettra(!) millum rikisens oc heilagrar kirkiu. um þau mall er höyra till hæilagrar kirkiu vmdömes oc tiundar gærdir. Sua uar þa med rade oc samþykt a gort herra Magnus konungs oc uirdulegs herra Jons ærkibyskups oc annara byskupa baruna rikisens korsbrædra oc annara godra manna er þa varo i nand skipat oc statt um allan Noregh at oll þessor mall skulu frialslega dömazt hedan af oc skipazt um byscupa eda þeira vmbodsmen sæm her fylgia. oll klerka mall þau er þeir þrætta sin i millum eda sökiazt af leikmonnum. um iunskap(!) oc huorso huar er geten. um kirkna frialse. um tiundar gerdir oc hæitt. um skipan er men gera i sidastom daghum sinum firir sall sina allra hællzt er þeir gefa kirkium oc helghom monnum eda klaustrum. um uærnd pelagrima þeirra sæm uithia stadar hins helga Olafs konungs oc annara byscups stola i Noreghe oc þeira mall. Sua hitt sama um mall kirkna æigna um banzuerk oc meinsėre. um oker. oc þer sæm selldir ero andleghir lutir. vm uillu oc um vantru. vm frillu lifui. hordoma frendsæmi spiell oc annur mall þuilik þau sem till kirkiunnar höyra at hennar rette. skulu þesser(!) mall sem nu ero upp lalld hedan i fra æftir þui sem brefet oc loghboken (vatta?) dömazt firir kirkiunnar domara oc æigi skiotazt undir leikmanna dom.

D. Længere Udtog,
med samme Haand fra Midten af femtende Aarhundrede, som den nyere Borgarthings–Christenret, i Perg. Cod. No. 1127 Tillæg i det kgl. Videnskabers–Selskabs Bibliothek Thesse articuli standa J sættargerdenne Primo

Ath herra erchibyskupen med radhe oc samþykt koorsbrödhra sinna vnder nampne Nidhroos kirkiu, gaf wp firir sik æueligha oc sina eftirkomanda alt þet wald oc akald er han hfde æder hafua matte J kosnengom konunganna j Norighe vndergiof offran [ 478 ]koronanner ollum adrum iamfnan oskaddom sem kirkiunne til höyra oc ero i landz laghum oc werndar brefuom, oc medan nokor ma oc scal after koma med loghligre arf til konungens. En ef eighi fintz þann þa hafue erchibyskupr oc byscupar med annarra gafugra oc skynsamra manna rikesens þeirra sem liota sculu fyrsta oc mesta raustir j kosnengom þes sem þeir wita nytsamlighen wera rikino &c.

Rex promisit ecclesie quod ipse et sui non tractent causas ecclesie.

En herra konungen gaf wp firir sik oc sina erfuingia oc eftirkomanda einlifligha alt wald oc tilkald ef han hafuer nokott haft her til, höyra æder profua æder orskurd weita þeirra mala sem til kirkiunne höyra, firirbiodhande ollum fastligha syslomonnum oc loghmonnum konunganna. sua nære som fierre wærandom oc widerkomandom vm alt rikit ath þeir dirfuitz eighi döma vm nokor þau maal ne luti sik nokorskyns (i) þau af fyrnsku nockra væniu er konungar e hafua haft æder, synatz hafua haft fyrmeir, Heller sculu þeskyns maal vm kirkiunnar domara frialsligha skipas oc skiras hædhan j fra.[293] Sua som ero þesso, oll clerka maal þa er þeir þretta sin j mellom æder þeir sökiatz af leikmonnum, Vm hionskap oc huarsu huar er geten loghligha Wm kirkio frielse vm þiundar Wm heit Vm skipan er men göra a sidharsta daghum firir saal sina alra helzt en þeir gefua kirkium æder helghum stadhum æder klaustrum Værnd pelagrima þeirra som witia stadh hins helgha Olafs oc annarra byskupsstola j Norighe oc þeirra maal Sua þet sama maal kirkiunna eighna, Vm bantzwerk Wm meinsuöre vm okr oc þer sem sældir æro andalighi lutir. æder köyptir Vm willor æder wantru Wm frillolifnadh Vm hardoma. oc frænsæmis spield oc annur maal þuilik þau þem til kirkiunnar höyra ath hennar rætte &c. oskaddom jempnan konungsens rettindom j þeim malom huaruetna þer sem af wælprofuadhe wæniu æder landz laghum a konunge gieldaz firir sælt(!) &c.

Quod episcopi conferant ecclesias &c.

Item iattadhe herra konungen oc bawdh fastligha ath göymas ath jempnen se erchebyskupi oc byskupom lofuat ath gifua oc skipa sömeligha lerda men sua j þeim capellum sem konungar hafua wp latit göra æder sina eghnir til gefuit sem j ardhrum kirkiom oc capellum sins erchibyskupsriki(s) vten alla leighmanna samþycht eder presentan.

Item quod rex se non intromittat de electione episcopi.

Item iattadhe herra konungen ath einki wold konungs æder annarra wæroldz höfdingia lutiz j kosning byskupa æder abota Nidroos erchibyskups rikis heldir skipitz [ 479 ]swo til, er þeir sem kosningren höyrer ath döma nytsamlighan wæra aat vitzsku þeirre kirkiu er siin forstiora hefuir mist Sculu þeir oc biodha gorfuan kosning, æder(!) en stadfest see, þeim konunge som þa ær vm korsbrödra þeirra kirkio. med widerkömeligt sendebodh. nema konungen se nær æder a wegh þer er hin scal fara til oc werda stadhfestr. þa presenta han sigh sielfuer konungenom &c.

Quod episcopi et clerici non dabunt leidhang.

Item jattadhe konungen ath byscupar abotar æder klerkar se ecki skyldoghi til ath fara j leidanghers ferd med konunge ne til þes nokot weita æder leggia af sino nema loglek sua mykill naudhsyn se ath þet lofuatz af byskupe oc wittrastom klerkom þes byskupsdömes.

Item quod rex non permutet leges in dampnum clericorum.

Item ath eighi lofuatz konungenom vm ath skipta til skadha kirkia æder clerka landzlogh samþycht oc ritat oc fear pinor huart som þet ær j klerkom æder leikmonnum mote fornu wæniu.[294] Item ath lofuat se erchibyskupi oc hans eftirkomandum ath kaupa fughla geirfalka &c. Item ath konunga sculu fulkompligha fylghia j þiunda gerdum af jordom oc boum sinom &c. Item at .xxx. lestir miols mughu sendas til Yislandz æf erchibyskupi synætz &c. Item ath echibyskupr scal hafua landaura af eino skipi huario are þui sem kommer af Iislande til hans byskupsdöme.

Sequitur de pace peregrinorum prerogatina episcoporum et libertate clericorum.

Item ath alli pelegrima vitiande stadh heilagx Olafs konungx og annara byskups stola j Norighe firir sala bota saker sua wtlenzsker men som jnlendzskir huart som j landeno ær fridr. æder ofrider þo sculu þeir j godhom fridhi fara nema nokor þeira synætz væra niosnare oc profuetz þet. þa sculu þeir pinatz sem til hoyrer vm kirkiunnar domara eftir sinne misgerd &c. ut in ¶ Item weit(ir) herra konungen herra erchibyskupi oc hans eftirkomandum æueligha .c. manna vera frialsa af leidhans ferda konunganna &c. ut in ¶ Item jattadhe herra konungen med sama hette huariom byskupe Osloar. Biorwini. Stafuangers oc Hamars .xl. manna wæra frialsa &c. nema herra konungenom erchebyskupi æder adrum byskupum synetz adhruwiis fallelikt vera saker almenneligra naudhsynir æder wern rikesens sua ath lydhni þeirra naudhsyn glædhes aller fyrnepndir þui frialse &c.

[ 480 ]
Quod clerici sint liberi a tributis.

Item iattadhe herra konungen huariom einom lerdom manne þessara byskups stola huart som þeir æro j hæradhe æder kaupstadhom ath þeir sculu frialser vera af leidangre. med andrum .ij. monnum af sino hyski oc ein af hans þionosto monnum þeim sem han seer nytsamlighin wara scal friels wara af konungs leidhangers ferdom &c.

De emenda seruorum archiepiscopi si delinquant ut in litera. Item quod episcopi et clerici non includentur sub prohibicione regis ut in. Item vm þiundagerdir.

Item vm þiundagerdir yfuir ofuer(!) alt Norighe vtan Hamars byskups döme Raumarike oc Soolyar ath men sculu þessa þiund göra af ga(r)dzleighum olgagnum milnum badstofuum braudhofnom skogharleighum. saltketlom. nætium oc notom. sua ath þenn som byggir þessa luti göre tiond oskerda af leighonne en hin er leigir seer til afla taki fyrst af alt þet er han leggir til oc kostar oc þiunde sidhan af afla sinom. en af skipleighom göretz med þeim hætti ath sidhan skipit er fulgiort med sæghl oc adhru reidhe j fyrstu ferd göretz þiund af þueimer lutum leighonnar oc jempnan sidhan æn þridhiungar leggiz oc(!) vmbotar reidha aa skipino. Af hwsleighum ollum göretz þiund .v. peninga weghnar. Af leigho ku oc huario malnytto kyrlaghi göri þann som tæker leighona .v. peninga weghna þer j sokn som bygd ær. Æn osta tiund göretz firir widerældi af þeirra(!) miolk som werder a fredagen firir Ions messo. En af þui bui sem men hafua ser til nytto, sua ath þe biggia eighi greidhis ost af einni dagx miolk sem werder friadaghen nest firir Olafs woku fyrri. En af annars daghx miolk alre er werder a friadagh firir Iohannis göretz oostr firir wider ældi. Item scal göratz þiundr ollar af saudhum ollum oc af allo aldini storo oc sma &c. Item af sadhe allu rugh oc hweiti. hampi oc lini. ertrom oc næpom. skreidh oc siæll. huall oc hakellinga. lysi alskonar fiska tiund &c. Item af weidhiskap ollum. Af salte af quernberghi. Af kaupöyri oc alskona vinnu afla oc smidar. Af þiæru huar .xx. asker. af jerne .xxta. huart pund Sequitur. Ef nokon æfuan werder yfuer nockrom luta þessa greina som j þesso þættargerd æro. þa scal til kiosa ein af konunge oc annar erchibyskupi þet ath greina. Oc ef þeim sæmer ey kiose til þen tridhia med sik, oc þet scal standa som þeir aller æder þueimer þeira werder wtskyrt.

Deinde sequitur juramentum pro utraque parte quod ia composicione perpetuo maneat et firmiter teneatur.

  1. ↑ Um sættar giörd þeirra Magnus konungs ok Jons erchibiskyps i Nidarose. At segir huart leikmenn eigv at dæmaz eda klerkar. – Overskr. C. Compositio – Overskr. E. Settergiærdt millum kirckiunne och krunnunne – Overskr. G.
  2. ↑ nyleghra – F.
  3. ↑ os – tilf. fl.
  4. ↑ [fulkomit minne lidna luta – E. [sett oc fulkomen frid monnum lidinna luta – F.
  5. ↑ hofdingia – tilf. D
  6. ↑ [födur herra – C. G.
  7. ↑ [samri naad – C. F.
  8. ↑ at – C. G.
  9. ↑ byskup – B
  10. ↑ heilagrar – C. E.
  11. ↑ af – D. E. G.
  12. ↑ kirkiu – tilf. C.–G.
  13. ↑ [tilf. efter C. D. F. G. [mgl. ved Forglemmelse i A. B. [so – E.
  14. ↑ Saal rettet. konungr – A. B, urigtigt.
  15. ↑ ok Nidaros kirkiu – tilf. C. i Nidaros kirkiu – tilf. D.
  16. ↑ i Nidaros kirkiu – tilf. E. G.
  17. ↑ konungs – D. G.
  18. ↑ þessum – tilf. E. G.
  19. ↑ retta – G.
  20. ↑ moti – C.–G.
  21. ↑ af – D.–G.
  22. ↑ Saal. rettet. kirkia – A.
  23. ↑ Saal. rettet. koronunnar – A. B. krununar – G.
  24. ↑ einni – C.–G.
  25. ↑ sa – mgl. C.–G.
  26. ↑ hylma – C. D. döma – E.
  27. ↑ [vtan samuitzku sær – C. [vtan samvizku – D. F. – [vtan grunsemd samuitzsku – E. G.
  28. ↑ hefdi – C. D. G.
  29. ↑ efni – tilf. fl.
  30. ↑ rugl ok mikit – C.–G.
  31. ↑ ok – mgl. C.–G.
  32. ↑ margra manna – C. margra – E. F. G.
  33. ↑ sialfum konunginum – C.– G.
  34. ↑ allz – C.–G.
  35. ↑ herra byskup – C.
  36. ↑ [herra Magnus, konungs – C.–G.
  37. ↑ ok opinberliga – tilf. D.–G.
  38. ↑ biodande – E
  39. ↑ [ mgl. C. E. F. G.
  40. ↑ mgl. D.
  41. ↑ [gæfu ok giptu – C.–G.
  42. ↑ a fystr – E [af fyrst – F. [af fystri – G.
  43. ↑ pryda – D. vera prydda – E. G. vęirit prydda – F.
  44. ↑ koronu – D.
  45. ↑ vidtölur – C.–G.
  46. ↑ hafdar – D. E. F. G.
  47. ↑ hendi – D enn engib´n adr fyrir hann – tilf. A. B. urigtigt.
  48. ↑ annarra – C. D. F.
  49. ↑ ok lærdra – tilf. C.
  50. ↑ [korsbrædra af annarra byskupsstola valldi – C. [korsbrædra af annara byskups stolum – D
  51. ↑ fadir – tilf. fl.
  52. ↑ marki(!) – tilf. C.
  53. ↑ [æfinliga – C.–G.
  54. ↑ firir sik ok allasina lögliga eptir komandi – tilf. C.– G.
  55. ↑ [i fyrr sagdum – E. G.
  56. ↑ konunga – tilf. C. D. konunganna – tilf. F. G.
  57. ↑ eda logmæls – tilf. C. F. edr laugmannz – tilf. D.
  58. ↑ [lögligra – C. D. F. eda logmanz vrskurd – G.
  59. ↑ honum – tilf. C.–G.
  60. ↑ ok i lands logunum eru ok i odrum verndar brefum kirkiunnar – tilf. D.–G.
  61. ↑ [mgl. i A. B. ved Forglemmelse
  62. ↑ adrir mgl. C.–G.
  63. ↑ [manna radi ok samþykt – D.
  64. ↑ [kiosa skulu – C. E. F liota skulu – G.
  65. ↑ oc fręmstir – tilf. F.
  66. ↑ mest – D.
  67. ↑ mgl D. oc traustir – F.
  68. ↑ i mgl, F.
  69. ↑ Saal. C. alene ægi at eins uitandi i – A. B. af eins vitandi – D. at eins vitande – E. F. G.
  70. ↑ [hafa kostning – D.
  71. ↑ mgl. E.
  72. ↑ malum – D. male – G
  73. ↑ sua – tilf. D.–G.
  74. ↑ til – C. D.
  75. ↑ mgl. – C.–G.
  76. ↑ [mal af kirkiunnar domara frialsliga skipaz [ok skyraz ([mgl. D.) – C. D. [mall vm kirkiunnar domara frialsliga skipazt (oc dormast – tilf. F) oc skyrazt – E. F. G.
  77. ↑ mal segia – D.
  78. ↑ [oll kl. mal – 'E. G. [mgl. – D.
  79. ↑ hiunscaps band – E. hiunskap – F. G.
  80. ↑ skipan – C.–G.
  81. ↑ sinum – tilf. D.
  82. ↑ fara til – C. D. F.
  83. ↑ konungs – mgl. C. E.
  84. ↑ vm mal – D. mgl. E
  85. ↑ ero – D. E. F. G. ok keyptir – tilf. D.
  86. ↑ edr (oc) köyptir – tilf. E. F. G.
  87. ↑ horfua – E.
  88. ↑ Saal. C. D. F. G. ok – A. B. urigt.
  89. ↑ a (af) nyialeik – C.–G.
  90. ↑ herra byskupi ok byskupum – C. herra erchibyskupinum ok byskupum – D. erchib. ok byskupum – E. F. G.
  91. ↑ [mgl.C. [gera oc – T.
  92. ↑ mgl. – E.
  93. ↑ samþykt – C.–G.
  94. ↑ [eingi mattr. ecki valld – C. [ne mattr ok ecki valld – D. [oc engi maattr oc enkte vald – E–G.
  95. ↑ [er þeir til huerfa – D. E. F. [er þar til höyra – G.
  96. ↑ [eda til huerra(!) – C.
  97. ↑ sem þa er – tilf. D.
  98. ↑ vm – E.
  99. ↑ nærr eda – tilf. C. E. F. G.
  100. ↑ [sendi. edr se nör. edr a kuedi vm huern honum se. skal hann uera stadfastr at þui – D.
  101. ↑ [mgl. D.
  102. ↑ leidangrs ferd – C. D. [i leidangrsferd – E. G.
  103. ↑ [leggia – D. [vetta leggia – E.
  104. ↑ mgl. C. D.
  105. ↑ [léttliga – tilf. C. F. G. logliga – tilf. E.
  106. ↑ [sua m. ok audsyn – C. F. G. örin – D.
  107. ↑ þess – C.–G.
  108. ↑ [iat. h. ok aa nyia leik – C. E. F. G. [hid sama – D.
  109. ↑ konunginum – C.–G. um – tilf. C. D. E. G.
  110. ↑ ok fiarpinur – tilf. C.–G.
  111. ↑ i – tilf. C. E. F. G. helld a – tilf. D.
  112. ↑ [mölti hann at lofa skylldi – D.
  113. ↑ fugla – tilf. D.–G.
  114. ↑ geirfugla – E.
  115. ↑ geymt – C. E. F. G.
  116. ↑ fulkomligha vera i – E.
  117. ↑ iordum – E. iordum. landum – G.
  118. ↑ Saal. rettet; sem – A. B, urigtigt.
  119. ↑ arangr – E. F. aragun(!) – G.
  120. ↑ [er – D.
  121. ↑ [æigi þvi heldr neitaz – D. [sa þo at fire þetta scall ey þui hldr neittaz – E. [sua þo þetta eighi þi at hellder at vęitast – F. [sua þo at þetta skal eigi neitaz – G.
  122. ↑ sinu – D.
  123. ↑ misseri – D.
  124. ↑ [mgl. i A. B. ved Skrivf. findes i de Övrige
  125. ↑ [aa nyialeik ok baud – C. D. E. F. [a nyiuleik vm pelligrima &c – G, hvor Resten af denne Artikel udelades, lige til (16)
  126. ↑ [mgl – D.
  127. ↑ vera – tilf. D–F.
  128. ↑ Udeglemt i A. B. tilf. efter C–F.
  129. ↑ oc – tilf. E.
  130. ↑ ef – C–F.
  131. ↑ [fyrir h. konunginum e. hans syslumonnum e. odrum vmbodsmonnum – D. [domz herra kononghsins ęda hanzs syslumanna eda adra vmbodzmen(!) – F.
  132. ↑ [adr – C. D.
  133. ↑ eilifliga – tilf. C. E–G.
  134. ↑ at – mgl. D–G.
  135. ↑ [frialsa (frialsliga – D) oc lutlausa – D–G.
  136. ↑ [af leidangrsferdum konunganna (ok) kallanum ok skipdráttum – C. E. F. G. [af l. f. konunganna ok kallsoknum ok skipdr. ok einkannliga af leidangrsferdinni – D.
  137. ↑ [konungs menn – C–G, rigtigere.
  138. ↑ var adr – E.
  139. ↑ vera – C–G.
  140. ↑ af – C–G.
  141. ↑ lidi – D.
  142. ↑ Saal. rettet mönnum A. B. [mgl. – C.
  143. ↑ byskupa – udeglemt i A. B. biskopsstola i Noregi – E
  144. ↑ lettigha – tilf. E. G.
  145. ↑ þui – C–G.
  146. ↑ [huerium einum – E. G.
  147. ↑ [kennimanni – C.
  148. ↑ þeir – tilf. C–G.
  149. ↑ [kapellu stödum ęda heradum – C.
  150. ↑ lidi – D.
  151. ↑ hellz – tilf. C. heldr – tilf. D. E. F.
  152. ↑ leidangrsferdum – E. G.
  153. ↑ at – tilf. C–G.
  154. ↑ missattir – D. vsatter – F. ranglat(i)r – G.
  155. ↑ eda – tilf. C. G.
  156. ↑ hans – tilf. D. E. F.
  157. ↑ skipum aa hans skipi eda aa ödrum tveimr – C. med odrum twemer – tilf. E. ęda a odrum tveimr – F. a hans skipum med adrum tueimr – tilf. G.
  158. ↑ [ok misgerd þeirra er til – D. E. F. G.
  159. ↑ skal – tilf. C. skylldar þeirra skal – D. F.
  160. ↑ [[firir þeirra misgiordir – C. [f. þ. misg. i þessum atburdum – D. E. G. [f. þ. m. til hanss i þ. atb. – F.
  161. ↑ med sektinni – tilf. C. D. E. G.
  162. ↑ [konungdomsins – C. D. F. [herra konungdoms – E. G.
  163. ↑ syslumanna – E. G.
  164. ↑ Saal. rettet efter de Övrige. osköddum – A. B.
  165. ↑ sæmdar hans – tilf. C–G.
  166. ↑ honum – C–G.
  167. ↑ helldr – tilf. C–G.
  168. ↑ [sekt onnur firir þuilika luti skal at helmingi til konungs heyra en helmingi – C. [sektarinnar firir þuilika lute. scall helmingr höyra till konungs oc helm – E. G.
  169. ↑ byskupi – D.
  170. ↑ Saal. rettet; at ef – A. B.
  171. ↑ forbön – D.
  172. ↑ af – tilf. fl.
  173. ↑ mgl. C.
  174. ↑ firir – fl.
  175. ↑ stadar – tilf. D–G.
  176. ↑ Saal. rettet ok med dualan yfir eptirleitan. at byskupi – A. B. [æ medan dulan yfir eptirleitan byskupa – C. [edr med dualan yfir eptirleitan. at byskupi – D. [ææ medan dwalin efir leitan byskopa – E.
  177. ↑ [openberligha skadha – E.
  178. ↑ [alm. kristni – D. [almughanom – F.
  179. ↑ Eptir þui – C. E–G.
  180. ↑ samþykt – E. F. samt oc stat – G.
  181. ↑ gerdir – E. F.
  182. ↑ þessa – tilf. C–G.
  183. ↑ openbarligha – E.
  184. ↑ [mgl. E.
  185. ↑ baxterofnum – F.
  186. ↑ mgl.E.
  187. ↑ [byggir þessa luti – C–F. [þessa liti(!) – G.
  188. ↑ leigum – C. E. G. leigumonnum – D. leighunni F.
  189. ↑ leggr – C–G.
  190. ↑ ok – mgl. D.
  191. ↑ af afla sinum – C–G.
  192. ↑ greidiz – C. D.
  193. ↑ ok – tilf. fl.
  194. ↑ [i fyrstu geriz – C. D. F. G. [i fyrstu ferd gerist – E.
  195. ↑ mgl. E.
  196. ↑ hinn þridi – C.
  197. ↑ huseigum – G.
  198. ↑ þar i sokn sem bygt er – tilf. D.
  199. ↑ leiguku – C–G.
  200. ↑ af – tilf. D.
  201. ↑ mgl. E.
  202. ↑ leiguna – C–F. leigunnar – G.
  203. ↑ geri – D.
  204. ↑ þeirra – E. G.
  205. ↑ af – C. D. E.
  206. ↑ næsta – tilf. C. D. F.
  207. ↑ greidiz oster – F.
  208. ↑ [ok leigu. en sa scal vera friadagrinn næstr firir Olaafs messo dag fyrra – C. [allri fyrir tiund af miolk ok leigu. en sa skal vera friadagr nöstr fyrir Olafs messo dag hin fyrra. en af annars dags miolk allri þeirri er verdr friadaginn fyrir Jons messo. greidiz ostr af vider eldi – D. [allri f. tiund af miölk og leighu. en sa scall vera friadaghin nestr fire Jons messo gerist oster af viderelde – E. [allri f. t. af m. oc l. en sa sk. vera fr. nęsta f. Olafs vauku hina fyrri. en af annars daghs miolk alrę þeirri vęrder friadaghen n. f. J. m. greidist ostr firir vidreldi – F. [allre f. t. af m. oc leigu. en sa sk. vera fr. n. f. Olafs messo fyrre. End annars dags miolk allre þeirri er verdr a fr. firir Jons messo dag. gr. ostr firir vidreldi – G.
  209. ↑ geraz – C. E. F.
  210. ↑ engium – G.
  211. ↑ uti – C–G.
  212. ↑ Tilföiet efter C. [mgl. A. B. greidaz – D. F. gerast oc greidast – E.
  213. ↑ hafa – fl.
  214. ↑ [hualtiund – C. D. F. G.
  215. ↑ hakerlinga – C. G. haskerdinga – D. hakellinghar – F.
  216. ↑ Af selum &c – mgl. A. B.
  217. ↑ [skreidar tiund alla – C. [af skreidar tiund alla – E.
  218. ↑ vakti – C. akti – D–G.
  219. ↑ skipveriar – D.
  220. ↑ skiparum – F.
  221. ↑ [mgl. D.
  222. ↑ gerd – E–G.
  223. ↑ sinum eptir – E. eftir – T.
  224. ↑ þo – mgl. E. F.
  225. ↑ vtgefis – F.
  226. ↑ hafa – C. D. F.
  227. ↑ erchibyskups – C. E–G.
  228. ↑ huale – G.
  229. ↑ afgiözlu eptir þui – D.
  230. ↑ vidi – C. D.
  231. ↑ [afla og smidar – C–G.
  232. ↑ greidaz hinn – C. D.
  233. ↑ Hele denne Artikel om Tienden mgl. i den latinske original.
  234. ↑ þessarra – C–G.
  235. ↑ til – mgl. C. E–G.
  236. ↑ vmskyringar – D.
  237. ↑ futt vald oc frialst – E.
  238. ↑ [af þ ollum (saman) eda þeirra tueimr v. utskyrt – C. E. G. [þeir .ij. or skera – D. [þ. oll e. þeim tueimr v. vtskyrt – F
  239. ↑ [ok um semia – D. [mgl. – C.
  240. ↑ [saumu sött – D.
  241. ↑ herra oc andaligher – tilf. F.
  242. ↑ herra – tilf. F.
  243. ↑ herra Askatinn byskup af Biorgin – tilf. D. urigtigt.
  244. ↑ mgl. E.
  245. ↑ Gaut – C.
  246. ↑ mgl. E. F.
  247. ↑ Saal. rettet. capitula – A. B. [mgl. F.
  248. ↑ Saal rettet. Sgnari – A. B.
  249. ↑ Ellinge – E.
  250. ↑ korsbrödra – D. E. G.
  251. ↑ capitulorum – E. F. G.
  252. ↑ sött – D.
  253. ↑ halldaz – C–G.
  254. ↑ [þessum söttar gerdum – D.
  255. ↑ suika – C. E. G.
  256. ↑ [skipan eptir sama nampne – E.
  257. ↑ eda fáz skulu – tilf. C.
  258. ↑ Saal. rettet. D. vendilig – A. B. C. D. ooendilęgh – F. andlega – G.
  259. ↑ nöckurum hætti – C. E. F. G.
  260. ↑ rymaz – D. riptazst – E. G.
  261. ↑ helga – tilf. C.
  262. ↑ settargerd – E.
  263. ↑ rettir – mgl. D–G.
  264. ↑ [mgl. E. F.
  265. ↑ ok skynsemd – tilf. C–G.
  266. ↑ hefir gefit – C. D. F. gefr – E. G.
  267. ↑ hallda – C. G.
  268. ↑ a – D. F. i – H.
  269. ↑ mgl. C.
  270. ↑ þ. hin helgu – C. D. oll þau hęlghu – F.
  271. ↑ gudspiold – E. F. G.
  272. ↑ hattr eidstafs – C. E. F. G.
  273. ↑ [ok annarra manna ok byskupa ok – D. [oc – E. oc annarra byskupa oc – F. [annara byskupa – G eda – tilf. C.
  274. ↑ capituli – C. F. rikisens – tilf. G
  275. ↑ helga – mgl. D–G.
  276. ↑ [skal min herra Jon byskup h. ok adrir byskupar – C. [vpp a sal mins herra Jons erchibyskups ok adrir byskupar(!) – D. [scall min herra Jon erchibyscop – E. [vp a saal minzs herra Jonzs ęrkibyskups oc annarra byskupa skulu halda – F. [skal min herra Jon ærkibyskup ok adra(!) byskupar halda – G.
  277. ↑ ok skynsemd – tilf. C. E. F. G.
  278. ↑ [hefir mer gefid – C. D. F. [gefr mer – E. G.
  279. ↑ konunginum – D. G.
  280. ↑ mgl. D. F.
  281. ↑ i mina sall – E. [oc mina – F. [oc i min sal – G.
  282. ↑ Suer ek &c – mgl.C.
  283. ↑ þessi hin helgu – C. F. [þessor – D
  284. ↑ gudsspiold – E. F. G.
  285. ↑ En – C. D. F.
  286. ↑ [sem h. konungrinn hefir fyrir gefid – D.
  287. ↑ [mgl. D.
  288. ↑ [mgl. C–G.
  289. ↑ capitula – C–G.
  290. ↑ vetri – C–G.
  291. ↑ herra – tilf. C. D. E. G.
  292. ↑ rikis – tilf. F.
  293. ↑ Nedenunder, med Henviisningstegn: Vm þessa maal scal kirkian döma.
  294. ↑ Nedenunder, med Henviisningstegn: ia st. pro archiepiscopo.
Hentet fra «https://no.wikisource.org/w/index.php?title=Sættargjerda/Norrøn&oldid=11823»