Trolle paa Heidals-Skogje og Blankenborg-Vetlgutann

Ivar Kleiven

I gamle Daagaa

H. Aschehoug & Co., 1908 (s. 16-19).

Trolle paa Heidals-Skogje og Blankenborg-Vetlgutann.

Saa langt atti Verd’n som mea de laag Falkefengjare ve Mela, va de tvo Vetl-Gute fraa Blankenborg som gjekk i Bygden og ba aat se^[1]. No ha døm høyrt saa mykjy um dessa Falkefengjarann, at de va ein Gong døm vart i Hogje te aa gaa upp Britbrekka, ivi Langmyrinn og sø-ette Bringsfjelle for aa kaamaa saales te, at døm kunde faa sjaa baade Falkefengjarann og Hytta deres. Saa kunde døm gaa Heidalsskogen og ne-i Heidalsgardann att fraa Melun.

Men Lei’e va lang og da døm va okjennde, misste døm Stigen i Rottems-Brennom saa døm fann ikje korkje Mela hell Falkefengjar-Hytta. Førr døm visste Orde ’taa di, va døm kome mitt inni tjukkaste Bjølsta-Skogen og Myrkne heldt paa kom ivi døm. Den minste sutra og gret og tykte døm va ille ut komne, men den ellste va ve fritt Mo og meinte, de sto ikje paa døm: de skulde vera rart, om døm ikje kunde finne se ein livin^[2] Flekk onde ei loin^[3] Einkjørr te Sole spratt att um Maargaan, saa fann døm allti att Lei’e og kom te-manna att. Da de vart kol-stupandes myrkt, fann døm ein turr Rannde, kroup inn-onde ei stor, vi Einkjørr og vilde freiste saavaa høgste Natte.

Da døm væl ha roa se, bar de te me flikt Smal og Brak i Skogje: de tro’^[4] saa tongt, at Jorde donde og Skat^[5] og Læg^[6] brotna som Louvris. Blankenborg-Vetlgutann tenkte fyst de va Bjønn, som va ute og gjekk, og den minste va saa illhyfsin, at han heldt mest paa aa sleppe Vete. Men best de va fekk døm sjaa tri Hougtroll kom stigande, saa store, at Hugue deres rokk jemnhøgt me Furutoppom. Og dessa tri Trolle ha berre eitt Ouga ihop og de sat mitt i Skalla og døm gjorde Byte paa, saa døm ha Ouga kaar sin Dag. Naar døm skulde gaa naagaa Stykkjy, gjekk den, som ha Ouga, firi, den andre heldt i den fyste og den treja i den andre. Paa denne Gjerde stolpa døm se fram i Skog og Mork, i Urd og Olennde. Elles va de nok uppi Skarve^[7] døm budde og deruppi ha døm ei Kjering, som døm ou va alle tri um aa eige.

Da di tri Trølle kom der fram-me, som Vetlgutann laag og kura onde Einkjorr’n, bar døm te draagaa Ve’r og nosse og døm vart saa vi’e i Naasaa-Borom, at de radt kunde rymt ein Drykkjekalv i kaar. Og hann, som ha Ouga, sette de paa baade høgt og laagt. „Tvi!“ sa ’n, „de lufta Kristemanns Blo i Skogje!“ De va da naagaa illt te Ve’rkønn^[8] du har, tenkte den støste Gutongjin og han gruva nok for, at døm kunde faa ei lei Nat-Sto’. Men da han fekk sjaa, kaar itu Maata seint og tufsot de gjekk aa kaamaa nugun Veg for di tri Trøllom og kaar seine døm va i Snuom, slepte han all Otte og tenkte me se, at de skulde vore snodigt aa gjort dessa Houg-Trøllom eit lite Strøk. Døm gjorde ikje me^[9] aa gaa der nose og skaapaa se, fordi de stekte^[10] Kristemanns Blo i Skogje – og no heldt døm paa skremde Live utu Bror hans, ou. Guten ha ei litol Øks me se som han brukte aa ve’a-raa^[11] me, naar døm raakaa frami Stygge-Ve’r der, døm foor, og no tok han Vetl-Okse, stillte se att-um ettaste Trølle og gav ’om eit godt Hogg ivi striaste Hæl-Seno. Trolle sette i eit Skreek saa Ve’rmaale gjekk att-og-fram sjoug Reiso millom Skarve og Rudihø’n og han, som gjekk og bar Ouga, skvatt saa illt, at Ouga datt utu Skalla og trilla burt-igjønom Lyngje. Guten va brennandes kvass te aa taakaa Ouga og da han saag igjønom de, vart allting klaart som ein Dag, enda de va Natt som myrkast. Men no sto Trølle der famla og trevla og kom ikje utu Flekkje og Guten tykte de de va saa løyle aa sjaa paa døm leita ette Ougae, at han slo i aa skratta ende uppi Høgt. Jou, da Trølle fekk høyre de, sette døm paa aa bruke se^[12] og laavaa Gute allt, som illt va, um han ikje kom att me Ougae deres. Døm skulde gjera me honom, som Kristemanns-Kjeringje gjere, naar ho finn Loppe i Sokkje sine – han skulde koma onde Tomarsfinger-Nagel’n mot ei Steinhelle. Ja, men de va no Kaste, aa faa Tak paa ’om, da, meinte Guten og ha døm Hog te aa kjenne kaarles Kristemanns-Loppa beit, saa skulde han kaamaa og snerte i Hælsenunn paa di hine tvo ou, han, de kosta honom de saamaa. Nei da vart døm illhyfsne, gjorde se blie og ba væl og vakkert um, aa faa att Ouga sitt, saa skulde han faa saa mykjy Gull og Sylv, som han berre orka aa bera. „Ja kome hit med di, saa eg fær sjaa de og saa vil eg ha ein go Staalbaagaa attpaa,“ sa Guten. Saa ropte døm uppi Skarvhøe paa Kjeringje og ba ho kaamaa me ein Paasaa me Gull og Sylv og ein liten, go Staalbaagaa. Ho kom langt um lengje, brei va ho som ei Lyudør, men reint ihopkrokjin som ei Hektmelle og me ein Naasaa saa stor og krokot og si’, at han strennda i Lyng’n og Maasaa kaar ho foor. Ho va sinnt, da ho kom og vilde veta, kaa de va for ei Umkomst^[13] døm ha kome uppi att no, og da ho fekk høyre kaa som va paa Ferd, vart ho enno villar. Ho spaadde um, at ho skulde faa fram att Ouga, ho, førutta Gull og Sylv. „Aa agte deg væl du, Mor, for dessa vetle Kvekse der,“ sa døm, „fær han Tak paa deg me Vetl-Bilun sine, saa gjere han deg onøytog^[14] førr du veit’taa, og da vøre oss enno verre farne, skonnde deg uppi Berge att, Mor!“ Da ho høyrde detta vart ho redd, og hykte uppi Berge att fortast ho vann. Ja, saa vilde døm no ha att Ouga sitt da, maa’ta, no, Guten ha faatt baade Gull og Sylv og Staalbaagaa. Guten leet som de skulde vera ovandt me di, men han vilde drye ei orlitol Ri’ tess Sole kom, „de bli ikje lenger Stonde, for no ser eg Ljoskin fraa henne ivi Høbrone“. Men da Trølle høyrde de va saa nere inn-ve Sol-Renningje, vart døm saa livsens forfælde, at døm sette upp-igjønom Li’e me slik Breng og Spreng, at døm volt ivi ein-aan og Bjørkje og Ongskogen brotna ne-aat saa de vart ein brei Gjeile ette døm, radt uppi Skarvhøe. Døm va redde Sole skulde kome ivi døm og skapt døm um te Stein, maa’ta, og Guten skratta mest ihel se, da han saag dessa blinnde Trølle brøkja seg upp-igjønom Bratta i Skog og Urd og Olende.

Men di tvo Blankenborg-Vetlgutann slapp sagte gaa bea aat se ette di Dagje, døm bar mest ihel se paa Gull og Sylv da døm kom attende aat Blankenborg.

Denne teksten er offentlig eiendom fordi forfatteren døde for over 70 år siden.

1. ba aat se: betla se.
2. livin: som va i Livd for Vinn og Ve’r.
3. loin: lurvot.
4. tro: ’taa aa trødja.
5. Skat: Topp-Endann ’taa ne-fullne Tre.
6. Læg, Fleirt. ’taa Laag: Tre som ligg nere.
7. Skarven: eit Fjell.
8. Verkønn: Rote aat „Lugte-Sandsen“.
9. gjorde ikkje me: ha ikkje Bo, ha ikkje naagaa me.
10. stekte, kjem ’taa stekje: lugta.
11. ve’a-raa: raa se te Ved.
12. bruke se: bruke stygg Kjeft.
13. Umkomst: Vande, Skjeiv-Ferd.
14. onøytog: ofør, saa Ein ikkje kan nøyte Lemann sine.