Norske Ordsprog/A

Første Deel

Ordsprog

(Ordtak, Ordtøke).

---

A. Den som segjer A, fær og segja B. – Eller: Heve eg fyrst sagt A, so lyt eg og segja B. (oftest i den Mening: Har man gjort en Begyndelse, saa faar man gjøre noget mere).
Adel. Adel-timber bit ingen Alder paa. (God Kjerneved er varig).
Age. Var det ingen Age, so gjekk Verdi av Lage.
Agen er god, maatelege myken. – „Agjen æ go’, maatale’ mykjen“, Hard. (Jf. Sv. Agan är god, när måtta är med).
Der som er ingen Agen, er helder ingi Æra.
Den som agelaus liver, han ærelaus døyr.
Agt. Det er Agt, som giv Magt. – „D’æ Agt’a, so gje Magt’a“, Sdm. (ɔ: Det er Fodring og Pleie, som gjør Kvæget triveligt).
Aka. Det er godt aa aka med heilom. (Tel). Kan ansees som en Forkortning af det gamle: Gott er heilum vegne heim at aka.
Aks. Det verd ikkje Aks av alt, som saatt er.
D’er kleent Aks, som ikkje er ei Snerpa paa. (Vald.)
ɔ: Det er en Stakkel, som aldrig kan blive hidsig.
Alder. Alder vil hava Æra.
Alder hjelper ikkje alltid syre Daarskap.
Alder er ikkje aa skreppa av; ein seer honom syre inkje.
Alder skifter Haari, men ikkje alltid Hugen.
Naar Aldren er god, so verd Ungdomen gløymd.
Aldren gløymer ikkje Mannen. Eller: Um Maanen gløymer Aldren sin, so gløymer ikkje Aldren honom.
Der Aldren kjem inn, vil han aldri utatter.
Aldren fører myket med seg. – El. Aldren kjem ikkje aaleine; han fører so myket med seg.
Alderdomen er ikkje Ungdomen lik.
Alderdom og Fatigdom er eit vondt Fylgje. – Alderdom og Sjukdom dei gingo seg um By; møtte deiso Armodi, so vaarv dei Systlin try. (Svensk og Dansk).
all (alle). Det som alle skal gjera, vil helst verda ugjort. El. Det alle skal gjera, veed aldri gjort.
Det som alle gjera, er ingi Skam.
D’er vandt aa gjera alle til Lags.
Den som held med alle, held med ingen.
Den som seer alt, han seer baade godt og vondt.
Den som alt vil hava, skal inkje hava.
Den som er allstad fratnme, er ingenstad velkomen.
Det kann ingen vera allstad i Senn.
Det som alltid hender, kann ingen undrast paa.
Aln. Det kann ingen leggja ei Aln til sin Vokster.
Naar eg trøyter Alni, kann eg trøyta Spanni og.

Hos Wilse: „Naar man har trøt Alnen, kan man og trøte Qvarteret“. ɔ: Har man holdt ud med det støtste. kan man ogsaa holde ud med det mindste.

angra. D’er illt aa angra paa velgjort.
Han er heppen, som heve inkje til aa angra.
D’er seint aa angra det ein ikkje kann umbøta.
D’er inkje vondt so vel angrat, det ei var betre ugjort.
Der som er Anger, er Von um Bot.
Anger er god, naar Umbot sylgjer. – Ogsaa: Angren er beste Boti.
annan (andre) Ein ser paa ein annan, kvat ein sjølv kunde verda. (F. Ex. en Ulykke, som kunde træffe En se1v).
Ein annan, til ein verd sin eigen.
D'er vandt aa kjosa annan Mann Mat. (ɔ: Det er vanskeligt at vælge Mad for en anden). Tel. Hedder ogsaa blot „D’er vant kjose annan Mat“, da nemlig „annan“ er kommet i Stedet for et gammelt Dativ: androm (eller odrom) ɔ: for en anden.
Det ser alle paa andre, og ingen paa seg sjølv.
Gjer mot andre, som du vilde, dei skulde gjera mot deg.
apa. Alle vil apa, og ingen vil skapa. Ogsaa: D’er alle som apa, og ingen som vil skapa. ɔ: Det er mange som drive Gjøn med en Galning, og ingen som søger at forbedre ham. (Berg.) st .
Den som vil apast, sinn alltid Orsak.
Alle kjenna Ape; Ape kjenner ingen. Trondh. (Selbu). Svensk: Alle känna apan, men apan känner ingen. Ogsaa hos B. Syv (1, 58).
arga. Det verd alltid argat, det som illt er. (ɔ: Den hidsige vil ofte blive tirret). Trondh.
Arm. Sterke Armar gjera Verket lett.
D’er leidt hava sterke Armar og inkje til aa gjera.
D’er betre trøytte Armar end tome Tarmar.
Den som liver Armarne, sær svengja Tarmarne. El. Den som sparer A. (Hall.)
Med late Armar fylgja svange Tarmar. El. Late Armar og tome Tarmar vil høva i Hop.
arm (adj.) D’er ingen so arm, han ei kann stundom gjera Hjelp. El. — han ei til nokot duger.
Han er arm, som ingen ovundar.
Han er armaste, som aldri er nøgd.
Um heime er aldri so armt, der er daa nokot varmt. (Mandal).
Armod. Der Armod kjem iGarden, gjeng ho seint utatter.
Armod er ingi Skam (utan ho er sjølvvaldad).
Armod lærer Folk aa arbeida. .
Armod og Elskug er laake aa løyna.
Armodi er stor; men so er det mange um henne og. (Skjemteord).
Arv. Ein Arv er snart upp-eten. — El. Ein liten Arv er snart uppeten, og stundom ein stor og.
Den som ventar paa ein Arv, kann faa venta lenge.
Det ser vida dauds Manns Arv. (Sdm.)
atter. Det er ikkje atter, det som av er. (ɔ: Det som er overstaaet, staar ikke tilbage). Berg. — Islandsk: Ekki er þad eptir, sem af er.
Det kjem atter alt, som ikkje er uppbrent. Ogsaa: Det kjem atter alt, som ikkje er stolet elder uppbrent. (Berg).
Det kjem atter alt, som ikkje er stolet, anten det so er rotet eller brotet. (Tel.). Det kjem atter alt, som ikkje kjem i vond Manns Hender. (Jæd.).
Auga. Det Auga, ein ikkje ser med, er liti Hjelp i.
Den som berre heve eitt Auga, fær vakta det vel.
Auga og Øyra verd aldri mett.
D’er illt Auga, som inkje godt vil sjaa.
Augat ser ikkje seg sjølv. (G. N. Augat sér allt, ok sér þo eigi sjalft sik. Heil. M. S. 1,454).
Det som Augat ikkje ser, det gjer’ ikkje Hjartat saart. El. — det angrar ikkje Hjartat. (Jæd.). Det Auga som ikkje ser, det slepp aa graata. (Vald.).
Ein skal tru Augat meir en Øyrat.
Augat kann ofta segja meir en Munnen. — Det syner paa Augom, kvat som under bur.
Augat vil vera der, som kjært er, og Handi der, som saart er. (Svensk og Danfk).
Tvau Par Augo sjaa meir en eitt.
Lat Augo ganga og Henderna standa. (ɔ: Nok fee, men ikke røre). Berg.
Den som ikkje lcet upp Augo, fær lata upp Pungen. (Om uforsigtig Handel).
Vonde Augo sjaa inkje godt.
Det som er ute fraa Augom, vil snart vera ute or Hugen.
ausa. D’er lettare aa ausa ut en draga inn.
D’er uvant aa ausa, der det sig att-i. (ɔ: hvor nyt Forraad altid strømmer til).
Ein kann ikkje baade ausa og ro. (ɔ: — øse Vandet ud af Baaden og ro paa samme Tid).
Aust. Aust elder Vest: heime er best.
Stemna i Aust og hamna i Vest er ei Vanheppa.
Austan-Gletta gjerer vaat Hetta. (Mandal).
avdrygt. Lenge avdrygt vil lett vera avgløymt. Avddygsla tek alt som ho fær. (ɔ: Opsættelsen modtager alt hvad den faar; det som ndsyettes„til en senere Tid, kan laenge blive udsat). —Med andre Ord: Drygjingi tek alt som ho fær. (Vald.). Avleidsla tek alt som ho fær. („Aveltlaa tæ’ alt ho fæ’“. Sdm.).
avla. Den som myket vil avla, skal litet øyda.
Det gjeng seint aa avla; det gjeng snart aa øyda. — Det som er lenge avlat, kann snart vera øydt.
Der myket er avlat, verd myket øydt. — Di større Avling, di fleire Etarar.
Etter ein stor Avlar kjem ein stor Øydar. (= Det kjem Øydar etter Avlar).
Aa. Di større Aa, di verre aa vada.
Den som naar til Aai, han slepp aa grava Brunn.
Aaker. D’er god Aaker, som aldri skal bera Ugras.
Ein fær ikkje leggja Aakren i Øyde fyre Ugraset.
Aakren vil hava baade Varme og Væta.— Eller: Aakren vil hava Aar.
Aal. Aal er Aal; han er alltid sleip og haal.
D’er faafengt aa gripa Aalen um Sporden.
Aalmenning. Ein Aalmennings Veg er lett aa finna.
Aalmennings Eiga er ingen Manns Eiga.
D’er tungt aa tena Aalmenningen; det fylgjer so myki Vantakk.
Aalvora. Det verd osta Aalvora av Gaman.
Aalvora og Gaman ganga osta saman.
Aar. Eit Aar er ingen Alder.
Eit Aar er langt, naar ein skal trøyta det med vondo. (Berg.). — Eit laakt Aar er langt.
Eit godt Aar er stutt; eit vondt er alltid for langt.
Framsarne Aar koma aldri atter.
Um hundrad Aar er allting gløymt.
Andre Aar gjera annat Folk.
Aar læra meir en manga Bøker.
Di fleire Aar, di tunnare Haar.
Aaret heve ei stor Vomb. (Det krev myken Mat).
Aaret er langt, og Maali er mange.
Det som Aaret krev, er visst, og det som det giv, er uvisst.
Aas. Der er ikkje Aasar under Isen. (D’er ikkje so trygt som aa ganga paa eit Golv).
Aata. Der Aata er, vilja Ørnarne sankast.
Aatvik. Eit litet Aatvik gjerer det andre salt. (ɔ: Billighed gjengjældes med Billighed). Tel.