m. Dat. ganga at sólu ɔ: med Solen (mods. andsœlis) Flat. II, 29812; fig. gaa efter Ønske: Bp. I, 705. 1376. 17) langs med, henad = eptir 5; S. rœr ofan at ánni Bær. 11830; dreki er niðr fór at ánni fyrir strauminum Bær. 8642. Þ. gékk at stræti með konungi Fm. I, 361; ikorni er renna skal at aski Yggdrasils Grimn. 32: dró hörpu at ísi Fm. VII, 19 jvf. 246; er hann hafði riðit at (ɔ: gjennem) skóginum Str. 959; hann skal ríða at þjóðveg miðjum Landsl. 7, 469; fellr blóð bæði at nösum ok munni Didr. 20224; mæla at hrygg Grg. I, 498; Grág. 28815. 18) i Overensstemmelse med, = eptir, m. Dat. dœma at lögum Borg. I, 17; OH. 3514; lifðu at hennar dœmum Heilag. I, 23014; at hennar beiðni Stj. 418; at enom sama hætti Grg. I, 902; at líkindum Homil. 87; Band. 2825; Bp. I, 5295; at sögn Ara prests Flat. I, 6424; at því er skald yður segja Heilag. I, 28732; at fornu ɔ: efter gammel Sædvane, OH. 4534; þat er kinnarkjalki at norrœnu Stj. 413. 19) til, ved, naar der ved Verber skal betegnes den Gjenstand, som Handlingen gaar ud over, m. Dat. vega at konu Grg. I, 17021; vinna at e-m Flat. III, 24411; ljúga at e-m Heilag. I, 1863; gera, hyggja, hlæja at e-m; ogsaa: gerast illvirki at fé manna Grág. 23011; kærr, elskr at e-m. 20) i Henseende til, m. Dat. især som nøjere Bestemmelse, Begrændsning ved et foregaaende Adjektiv eller Adverbium; heill at höndum en hrumr at fótum Fm. VII, 12; heill at viti, krankr at líkam DN. I, 1942; spakr at viti Fris. 9113; gætinn at geði Hm. 6; voru berastir at því, at þeir vildu Fm. IV, 106; at engu sjalfráði OH. 14328; sannr at sök Fm. VII, 141; Þorðr var vænn maðr ok vaskligr gjörr at sér Laxd. 32; þeir höfðingjar er svá vel voru at sér at — Nj. 129; vitr maðr ok vel at sér Nj. 3; ogsaa ved et foregaaende Substantiv eller Verbum: ef landgangr verðr at fiskum Grg. I, 323; niðrfall at sökum Nj. 12; spekingar at viti Flat. I, 6528; skal hann nefna vátta at því Grg. II, 1325; þar — es hann hvílir at líkam Heilag. II, 4513; hvorved at kommer til at blive brugt paa en saadan Maade, at det tjener til Omskrivning af Genitiv, f. Ex. faðir at barninu Fm. IV, 247 (= faðir barnsins OH. 12230) jvf. Sturl. I, 9329; yfirkonungr at Noregi Fm. IV, 84; óðalsmaðr at kvernafossinum DN. VIII, 286 (S. 3196); faðir at Ólafi DN. VIII, 296. 21) Stedet, hvor en har sit Hjem, eller hvortil hans Stilling knytter ham, = af 5; páfin aat Róm DN. IV, 14134; profastr, prestar aat postola kirkju DN. IV, 1415. 18; prestr aat lítzlu Kristkirkju DN. IV, 141 (13326). 22) Tingen, hvorpaa man har noget at udsætte; se finna at, vera at 3, þykkja at. 23) m. Dat. af et følgende Adj. eller ubst. tjener det ligesom með til at danne et adverbialt Udtryk: at frjálsu = frjálsliga; at flærðlausu = flærðlaust; at eilífu = eilífliga; at réttu = réttliga; at hófi ɔ: tilbørligen. 24) m. Gen. af et Substantiv, der betegner en Person, forbindes det ligesom frá paa en saadan Maade, at et Dat. húsi eller heimili (jvf. Str. 10) maa underforstaaes eller tænkes udeladt (jvf. gsv. at bondans Upl. Kirk. 12: 1; gd. hemæ at annærs manz Sk.L. 7, 6. 18); Ástríðr — fœddist upp at göfugs manns, er Egill hét OH. 7721; Þóroddr var við annan mann at Þórars OH. 15124; stendr önnur kýr at Auðunnar — en önnur at Eiriks Kalfsk. 60 a16 fg.; kýr á hón (ɔ: kirkjan) fjórar ok standa at prestens Kalfsk. 80 a16; at hans gisti fjölmenni mikit Nj. 48 (7410); er hann leit skála nökkurra brœðra, skundar þagat at hvílast at þeirra Heilag. II, 3681; átti öl mikit heima at sín Eg. 59 (13228); leyndist áðr at síns sjalfs Heilag. I, 18721 jvf. II, 38617; út at Jakobs var ein húsfreya rík Mar. 1543; sú klokka var norðr at hins heilaga Ólafs konungs í Niðarósi Fm. VI, 6313; höfðu menn þat fyrir satt, at þá væri mönnum vel fagnat at Ránar, ef sjódauðir menn vitjuðu erfis síns Eb. 54 (1006). 25) foran Infinitiv i Lighed med nt. & mnl. te, eng. to, nht. zu; jvf. Folkespr. og Svensk te = at se Aasen 812 b15 fgg.; Rydqv. IV. 424 fg. Se ogsaa Wiegand Deutsches Wörterbuch II, 2, 115532.
at, demonstrativ og relativ Partikel (fremkommen af þat ved Bortkastning af þ, ligesom an af þann jvf. Axel Koch om några atona S. 2 fgg.; Rydqv. IV, 402) 1) demonstrativ: saa meget, = þess, því foran Komparativ (jvf. eng. the), især med et følgende relativt at eller þó at, sem, er, ef foran det andet Sammenligningsled: era hera at borgnara at hœna beri skjöld Mork. 1739 jvf. Fm. VII, 16. V, 276; Grett. 9030; er mér eigi at betri mín von eða kvöl, at þér séuð drepnir með mér El. 477; er hans tign at meiri at hans aflan er með viti, en þeirra með gjöf Heilag. I, 47318; er at sannara at nýnæmligt er Homil.
