Side:Brandt - Forelæsninger over den norske Retshistorie 2.djvu/382

Fra Wikikilden
Denne siden er korrekturlest

Afhændelse, søge det tilbage som vitterlig Gjæld; men ellers bestod Sikkerheden regelmæssig i personligt Forløfte (vørðslur), F. L. III. 20[1], X. 26 og 27. B. L. VI. 7; VII. 13, 25. Forpligtelsen varede en Maaned, efter hvis Forløb den ipso jure ophørte, dog i ethvert Fald indtil lovlig Rettergangsdag indtraf, i hvilket Tilfælde den, der havde æsket Tak, var fortrinsberettiget til at faa sin Sag foretagen fremfor andre Sagsøgere – Den, som gik i Tak for en Anden, maatte naturligvis selv være vederhæftig. B. L. VII. 25 sætter endog Bøder saavel for den, som gaar i fjártak for en Anden, uden at eje Hus eller Skib, som for den, der fører en Saadan i Tak for sig.

Æskningen saavelsom Stillingen af Tak har vistnok fra først af udgjort regelmæssige Led i selve Retsforfølgningen, og Bylovene, hvor Institutionen optræder i sin fulde Udstrækning, bruger ogsaa Benævnelsen „Taksætning“ synonymt med Søgsmaal, og „taksætte“ i Betydningen sagsøge, stevne, ligesom „Takmark“ er Benævnelsen paa Byens Jurisdiktion (B. R. 173[2], B. L. VII. 26). – Som alle processuelle Handlinger maatte Taksætningen foregaa i en bestemt Form, og for Vidner, hvorimod ej kunde føres Modvidne. Sagsøgeren maatte, naar han æskede Tak, ikke indfinde sig hos Sagvolderen med flere end 2 Vidner, og ligesaa maatte Sagvolderen, naar han begav sig til Sagsøgeren for at stille Tak, ikke

  1. F. L. III. 20: Um kristin rétt ok allar aðrar fjár-sóknir þá skal taka æsta, er sókn kemr á hendr, ok fyrir fé hans; en hann fœri tak fyrir. En ef sá á bú í heraði eða hús í kaupangi, þá varðar þat taki fyrir hann; en ef einhleypr maðr verðr fyrir søk, þá fái hann þann mann í tak fyrir sik, er jafnmikit fé eigi, sem hánum var søk til gefin. En ef hann fœrir eigi tak fyrir sik, þá sekist hann 3merkum silfrs, ok á þat hálft konungr en hálft sakar-áberi; en tœkr er saklaus eyrir svá mikill, sem søk var til gefin. En ef sá er øreigi, er søk kemr á hand, ok hleypr hann undan, þá er hann sannr á søk, þegar sóknardagar koma. En ef hann fœrir fé sitt í fylki annat undan tøkum, þá sekist hann 3 mørkum sem áðr. … En ef hann selr fé undan tøkum eða annan veg undan skýtr, þá sœki út sakar-áberi fé þat með útbeiðslu ok þingstefnu, ok njóti þar þeirra vátta, at þat fé var í tak fengit, ok beiði bœndr atfarar-dóms at taka til skuldar ok til sektar ok halfu meira með; hafi þat bœndr.
  2. Þat heitir takmerkir, er liggr í bœjarmanna løgum.