Side:Brandt - Forelæsninger over den norske Retshistorie 2.djvu/37

Denne siden er korrekturlest

det af Had og Avind“^[1]; Drab paa den, der her kongeligt Lejde, gjøres til Ubødesag (M. L. IV. 4). Ubødesagernes Antal er forøget; den ubetingede Fredløshed overgaar til Livsstraf, og legemlig Refselse anvendes nu i flere Tilfælde (M. L. IV. 16, Beg. og X. 2, No. 11). – Derimod forsvinder den simple útlegð i sin gamle Betydning. I de groveste Tilfælde bibeholdes Fredløsheden i Betydning af Landsforvisning og For-

↑ M. L. IV 16: Svá er mælt ok staðfest um alt landit, at ef maðr drepr mann eða veitir þær ákomur eða gerir þau nøkkur verk, at hann á at láta lif eða limu at løgum, þá skulu þeir, sem næstir eru, eða þeir, sem fyrst megu ná, taka þann mann ok fœra syslumanni bundin eða fjøtraðan. … Syslumaðr er skyldugr at taka þann mann ok fœra á þing, en bœndr eru skyldugir at dœma hann eptir løgum á þingi, en syslumaðr at láta refsa eptir løgum. Nú er því svá skipat, at engi má þetta sektarlaust gera, nema sé dómari, er konungr hefir til þess skipat; því at løgin refsa, en eigi hann, þó at hann geri sína skyldu eptir því, sem løgin bjóða hánum, en aðrir gera með heipt ok øfund; ok því veitir þat all-opt, at þeir fá fyrst mannskaðan ok svara síðan stórum skriptum með frekum fjár-gjøldum. Nú hverr, sem öðruvís gerir, ok profast svá, at hann mátti þvísa viðkoma, þá er hann útlægr til þess, er konungr gerir skipan á eptir mála-vøxtum, hvat nauðsyn til dró þann, sem gerði. – 20. Nú vill sá eigi bœta, er misgerði, þá skal sá, er misgert er við, kera fyrir konungs umboðsmanni þeim, er hann hefir réttinda-vald í henðr fengit; þá skal réttarinn þeim báðum til sín stefna ok nefna 12 hina skynsamastu menn til, at dœma millum þeirra, ok setja á sala-stefnur. En ef sá vill eigi gjalda, er misgerði, slíkt sem dœmt var, þá sœki út með dómrofum ok atførum. Nú vill sá eigi gjalda, er misgerði, en konungs umboðsmaðr afrœkist rétt at gera, ok hefnist sá siðan, er misgert var við, sinnar vanvirðingar, ok verðr hefndin meiri, en til var gert, þat sem millum ferr eptir skynsamra manna dómi, þá er þeir sættast, þat skal hálfr gjalda sá, er hefndist sín, en hálft konungs umboðsmaðr bæði konungi ok þeim, er fyrir vanvirdingu varð, því at hann afrœktist rétt at gera. En ef hann hefnist svá, at eigi varð hefndin meiri, en til var gert, þá er hann saklaus við konung, því at hann beiddist réttar síns áðr; en konungs umboðsmaðr gjaldi einsamann konungi slíka sekt sem við liggr, því at hann afrœktist rétt at gera. Nú verðr maðr skemdr saklaus, ok hefnist hann þegar í hriðinni, ok eru þar til tveggja manna vitni skynsamra, þá vinnr hann á úgildum manni, ok á konungr engan rétt þar af, né sjalfr hann, hvart sem hann fær sár eða ben; en ef hann deyr af, þá sé undir konungs miskun eptir málavøxtum.

[1] M. L. IV 16: Svá er mælt ok staðfest um alt landit, at ef maðr drepr mann eða veitir þær ákomur eða gerir þau nøkkur verk, at hann á at láta lif eða limu at løgum, þá skulu þeir, sem næstir eru, eða þeir, sem fyrst megu ná, taka þann mann ok fœra syslumanni bundin eða fjøtraðan. … Syslumaðr er skyldugr at taka þann mann ok fœra á þing, en bœndr eru skyldugir at dœma hann eptir løgum á þingi, en syslumaðr at láta refsa eptir løgum. Nú er því svá skipat, at engi má þetta sektarlaust gera, nema sé dómari, er konungr hefir til þess skipat; því at løgin refsa, en eigi hann, þó at hann geri sína skyldu eptir því, sem løgin bjóða hánum, en aðrir gera með heipt ok øfund; ok því veitir þat all-opt, at þeir fá fyrst mannskaðan ok svara síðan stórum skriptum með frekum fjár-gjøldum. Nú hverr, sem öðruvís gerir, ok profast svá, at hann mátti þvísa viðkoma, þá er hann útlægr til þess, er konungr gerir skipan á eptir mála-vøxtum, hvat nauðsyn til dró þann, sem gerði. – 20. Nú vill sá eigi bœta, er misgerði, þá skal sá, er misgert er við, kera fyrir konungs umboðsmanni þeim, er hann hefir réttinda-vald í henðr fengit; þá skal réttarinn þeim báðum til sín stefna ok nefna 12 hina skynsamastu menn til, at dœma millum þeirra, ok setja á sala-stefnur. En ef sá vill eigi gjalda, er misgerði, slíkt sem dœmt var, þá sœki út með dómrofum ok atførum. Nú vill sá eigi gjalda, er misgerði, en konungs umboðsmaðr afrœkist rétt at gera, ok hefnist sá siðan, er misgert var við, sinnar vanvirðingar, ok verðr hefndin meiri, en til var gert, þat sem millum ferr eptir skynsamra manna dómi, þá er þeir sættast, þat skal hálfr gjalda sá, er hefndist sín, en hálft konungs umboðsmaðr bæði konungi ok þeim, er fyrir vanvirdingu varð, því at hann afrœktist rétt at gera. En ef hann hefnist svá, at eigi varð hefndin meiri, en til var gert, þá er hann saklaus við konung, því at hann beiddist réttar síns áðr; en konungs umboðsmaðr gjaldi einsamann konungi slíka sekt sem við liggr, því at hann afrœktist rétt at gera. Nú verðr maðr skemdr saklaus, ok hefnist hann þegar í hriðinni, ok eru þar til tveggja manna vitni skynsamra, þá vinnr hann á úgildum manni, ok á konungr engan rétt þar af, né sjalfr hann, hvart sem hann fær sár eða ben; en ef hann deyr af, þá sé undir konungs miskun eptir málavøxtum.

[1]