Side:Brandt - Forelæsninger over den norske Retshistorie 2.djvu/308

Fra Wikikilden
Denne siden er korrekturlest

som Bevis forstaar det sig, at Skilledomsmændene i ikke-vitterlige Gjældssager alene kunde fastsætte den Ed, hvormed Sagvolderen skulde benægte Sagsøgerens Paastand, hvilket igjen var ligefrem afhængigt af Fordringens Størrelse (se ovf. S. 252 og 255–-6). Paa dette Standpunkt staar ogsaa Gulatingslovens ældste Text (Kap. 37[1]) i almindelige Gjældssager. Her forudsættes det ikke, at Domsmændenes Kjendelse kan være Gjenstand for nogen Meningsforskjel eller videre Paaanke. Skilledommen kan heller ikke egentlig siges at paakjende Sagens faktiske Side; skjønt vistnok Udfaldet nødvendigvis i sin Tid maa vise sig. – Efter Frostatingsloven var derimod Adgang fra begge Parters Side til at føre tilfældige Erfaringsvidner for Domsmændene, hvorefter disse afsagde en formelig Kjendelse om Faktum (lagði dómsorð á). Det samme gjaldt ogsaa efter Gulatingsloven i de Sager, hvor Vidnesbyrd

  1. G. L. 37: Ef maðr á fé at manni. þat er eigi vitu váttar, þá skal stefna hánum heim til kvøðu, ok kveðja hann fjár þess, er hann á at hánum. Hinn skal annattveggjn festa fé eða dóm setja á móti kvøðu hans, nema hann vili sekjast ákvøðu hans. – – – Nú er dómr þeirra settr, þá skal verjandi rydja dóm sœkjanda. En ef hann hefir setti dóm með sér bauggildis-menn eða nefgildis-menn eða námága eða søkunauta þess, er ímóti hánum er, þá skulu þeir rísa upp ok ganga brott ór dómi, ok setja aðra valinkunna menn í stað þeirra, ef til eru; en ef eigi eru til, þá er dómr hans únýtr. Nú ef hann hefir sett lendan-mann í dóm með sér eða lends-manns son, þann en yngri sé en fertugr, eða ármann konungs, þá er hann dómflogi, ok á alldrigin uppreist at því máli síðan, ok eigi skulu þeir svá nær dómi koma, at mál þeirra megi heyra. Nú skal sœkjandi ryðja dóm verjanda, sem verjandi ruddi dóm sœkjanda. Nú er hvárstveggja dómr ruddr, ok má hvárgi fyrir œdrum únýta. Þá skal sœkjandi láta bera heimstefnu-vitni, at hann stefndi hánum heim heimstefnu rétta til kvøðu, ok svá þat vitni, at hann kvaddi hann fjár síns. Þá eigu þeir um at dœma, er í dómi sitja, ok dœma þeim, er nei kveðr við skuld, eið svá mikinn, sem hann á at synja at løgmáli fyrir fé þat, er hann var kvaddr. – – – Nú skulu menn svá dóm halda, at rísa eigi upp ór dómi, né á brott ganga, nema nanðsynja-erenda gangi; þá skal hann leggja glófa sína eða vápn eða einhvern grip eptir ok segja til nauðsynja, ok ganga til dóms aptr enn þegar. Ef ef maðr riss upp ór dómi ok gengr í brott, fyrr enn þeir sé sáttir allir á þat mál, þá skal sá dómflogi, er hann hafdi i sínum dómi ok máli.