Side:Brandt - Forelæsninger over den norske Retshistorie 2.djvu/261

Denne siden er korrekturlest

i alle Sager angaaende Penge og Gods til Beløb af 3 Ører eller derover, samt for de ringere Forbrydelser. Ed med 5 Mededsmænd (séttar-eiðr) anvendtes for de Misgjerninger, der paadrog Fredløshed, men som kunde afsones med Bøder (útlegðarmál), altsaa i 40-Marks eller sednere 8 Ørtuger og 13-Marks-Sager, samt desuden for Mordbrand og Tyveri. Ed med 11 Mededsmænd (tylftar-eiðr) anvendtes i alle andre Ubødesager. Se G. L. 132–135^[1]; F. L. XV. 1–4 og 7 fgg.; M. L. IX. 13–15 Dette er den gjennemgaaende Grundregel; men i de enkelte Anvendelser gjør Lovene forskjellige Afvigelser, hvilke kjendelig hidrører fra sednere indtraadte Forandringer i Opfatningen af selve Gjerningen. – Efter alle Love anvendtes Tylftereden for Landsforræderi, Trygdbrud og Mord; herunder synes man at have henført alle egentlige Nidingsværk. Voldsom Hjemsøgelse med væbnet Haand (níðings-her) saavelsom Røveri tilsøs fra Indlændinger maa da ogsaa oprindelig have været regnede hid, jfr. Eids. L., N. gl. L. II. S. 525, der foreskriver det, og G. L. 314, F. L. IV. 62, der for Høvdingen foreskriver Fralæggelse ved Jærnbyrd. Men da G. L. 314, skjønt det selv betegner Røverne som Nidinger, saavelsom F. L. IV. 4, 62 og VII. 25 giver dem

↑ G. L. 132: Tylftar-eiði skal synja, ef konungr kennir manni landráð; svá skal morðs synja ok tryggrofs. Nú skal nefna 6 menn á hvára hønd hánum, jafna at rétti við hann, ok hafa tvá af þeim, ok tvá nánastu niði, sjálfr hinn fimti, ok 7 fanga-váttar. – 133: Séttar-eiðr skal standa fyrir þýfi ok bruna ok spellvirk1 ok tréníði ok tunguníði ok údáða-verk fyrir konur, ok svá fyrir níðings-her, svá ef hefnir þjófa. Nú skal nefna menn 6 á hvára hønd hánum, jafna at rétti við hann, ok hafa tvá af þeim fyrir þýfi ok bruna, einn of alle aðra séttar-eiða. – 134: Nú er grímu-eiðr; nefna menn 3 á hvem hønd hánum, jafna at rétti við hann; hafa alla; sjálfr skal hann hinn sjaundi vera. – 135: Nú skal lýrittar-eið vinna: sjálfr skal hann vinna ok annarr jafnréttismaðr hánum, eigi nefgildismaðr né bauggildismaðr né námágr; sá skal hinn þridi, er bædi kann at hyggja fyrir orði ok eiði, frjáls maðr ok fulltíða. Nú skulu eiðar allir standa 10 vikur svœrra-daga: þá er øll vika svœr, þó at einn dagr sé svœrr í. Tylftar eiðar allir falla til úbóta, ok grímu-eiðr, ok þýfi ok bruna; allir aðrir séttar-eiðar falla til útlegdar. Lýrittar-eiðr fellr til slíks, sem hann er festr fyrir. – Eineiði skal þegar vinna, er hinn vill heyra, er festr var, ok hefir bók at bjóða hánum.

[1] G. L. 132: Tylftar-eiði skal synja, ef konungr kennir manni landráð; svá skal morðs synja ok tryggrofs. Nú skal nefna 6 menn á hvára hønd hánum, jafna at rétti við hann, ok hafa tvá af þeim, ok tvá nánastu niði, sjálfr hinn fimti, ok 7 fanga-váttar. – 133: Séttar-eiðr skal standa fyrir þýfi ok bruna ok spellvirk1 ok tréníði ok tunguníði ok údáða-verk fyrir konur, ok svá fyrir níðings-her, svá ef hefnir þjófa. Nú skal nefna menn 6 á hvára hønd hánum, jafna at rétti við hann, ok hafa tvá af þeim fyrir þýfi ok bruna, einn of alle aðra séttar-eiða. – 134: Nú er grímu-eiðr; nefna menn 3 á hvem hønd hánum, jafna at rétti við hann; hafa alla; sjálfr skal hann hinn sjaundi vera. – 135: Nú skal lýrittar-eið vinna: sjálfr skal hann vinna ok annarr jafnréttismaðr hánum, eigi nefgildismaðr né bauggildismaðr né námágr; sá skal hinn þridi, er bædi kann at hyggja fyrir orði ok eiði, frjáls maðr ok fulltíða. Nú skulu eiðar allir standa 10 vikur svœrra-daga: þá er øll vika svœr, þó at einn dagr sé svœrr í. Tylftar eiðar allir falla til úbóta, ok grímu-eiðr, ok þýfi ok bruna; allir aðrir séttar-eiðar falla til útlegdar. Lýrittar-eiðr fellr til slíks, sem hann er festr fyrir. – Eineiði skal þegar vinna, er hinn vill heyra, er festr var, ok hefir bók at bjóða hánum.

[1]